Trong thời gian dài, Hoa Kỳ đã áp dụng các lệnh trừng phạt nặng nề nhằm ngăn chặn Nga tiếp cận các công nghệ quan trọng, đặc biệt là những sản phẩm phục vụ mục đích quân sự.

Các biện pháp này nhằm mục tiêu chặn đứng việc Nga sử dụng các sản phẩm do Mỹ sản xuất như chất bán dẫn, vi mạch và thiết bị công nghệ cao trong vũ khí. Tuy nhiên, những cuộc điều tra gần đây đã phơi bày việc Nga khéo léo tìm ra các phương thức lách luật để tiếp tục mua sắm các công nghệ mà họ đáng lẽ đã bị cắt đứt hoàn toàn.

Chuỗi cung ứng bí mật

Một trong những câu hỏi lớn nhất đối với giới chức Hoa Kỳ là tại sao các sản phẩm do Mỹ sản xuất vẫn xuất hiện trong thiết bị quân sự của Nga, dù việc bán chúng cho Nga là bất hợp pháp. Các cuộc điều tra đã tiết lộ một mạng lưới phân phối phức tạp và bí mật, giúp Nga tiếp cận những linh kiện quan trọng, bao gồm cả chip AI cao cấp dùng trong vũ khí như máy bay không người lái và tên lửa.

Hệ thống này hoạt động như sau: các công ty Nga sử dụng các nền tảng trực tuyến để tìm kiếm những sản phẩm như chất bán dẫn, vốn là linh kiện không thể thiếu trong việc chế tạo thiết bị quân sự.

Những nhà phân phối này thường dùng các mánh khóe tinh vi để che giấu điểm đến thực sự của đơn hàng, chẳng hạn như sử dụng các quốc gia trung gian như Hong Kong để vận chuyển hàng hóa về Nga. Nhiều sản phẩm thậm chí được chuyển qua nhiều quốc gia trước khi đến tay người sử dụng cuối cùng.

Điển hình, một nhà phân phối tại Nga đã xử lý hơn 4.000 đơn hàng liên quan đến sản phẩm bán dẫn trị giá hàng triệu USD chỉ trong năm 2024. Phần lớn các thiết bị này được sử dụng để chế tạo vũ khí tiên tiến, phục vụ chiến trường Ukraine.

Công nghệ trong cuộc lách luật

Chìa khóa giúp Nga vượt qua các lệnh trừng phạt nằm ở việc ứng dụng công nghệ hiện đại. Các nhà phân phối tại Nga sử dụng những trang web gần như sao chép y hệt từ các công ty uy tín như Texas Instruments (TI) - nhà sản xuất chip hàng đầu của Mỹ.

Những trang web này cung cấp cho người mua tại Nga thông tin đầy đủ về giá cả và số lượng hàng hóa sẵn có. Một số trang web thậm chí sử dụng công nghệ API (Giao diện lập trình ứng dụng) để trích xuất dữ liệu trực tiếp từ các nguồn chính thức của TI.

Sau khi đơn hàng được đặt, các nhà phân phối Nga sử dụng các công ty bình phong tại Hong Kong để vận chuyển sản phẩm. Những công ty này thường hoạt động dưới tên giả, với địa chỉ mơ hồ, khiến việc lần ra dấu vết và triệt phá hệ thống trở nên vô cùng khó khăn. Ngay cả khi một công ty bị phát hiện, thường thì linh kiện đã kịp thời đến Nga.

Quy trình này khiến việc thực thi lệnh trừng phạt trở nên gần như bất khả thi. Trong khi các công ty công nghệ lớn của Mỹ như Texas Instruments tuyên bố ngừng bán hàng trực tiếp cho Nga, những nhà phân phối này đã tận dụng kẽ hở trong hệ thống, tích trữ chip hoặc sử dụng các phiên bản cũ mua trước khi lệnh trừng phạt có hiệu lực.

Những lỗ hổng trong việc thực thi

Việc thực thi lệnh trừng phạt luôn là thách thức lớn, đặc biệt khi liên quan đến các sản phẩm công nghệ cao có thể sử dụng cho cả mục đích dân sự và quân sự. Các sản phẩm như chất bán dẫn không chỉ được dùng trong điện thoại thông minh, máy tính mà còn là linh kiện quan trọng để chế tạo vũ khí như máy bay không người lái và tên lửa. Tính "hai mặt" này khiến việc phân biệt giữa giao dịch hợp pháp và bất hợp pháp trở nên phức tạp.

Dù các công ty như Texas Instruments khẳng định đã ngừng cung cấp sản phẩm cho Nga, điều này không đồng nghĩa với việc dòng chảy hàng hóa hoàn toàn bị cắt đứt. Các nhà phân phối thường tận dụng những quốc gia có quy định lỏng lẻo, nơi luật pháp chưa đủ chặt chẽ, để thực hiện giao dịch và vận chuyển hàng hóa mà không gặp nhiều trở ngại.

Ngoài việc sử dụng công ty bình phong và quốc gia trung gian, một số nhà phân phối tại Nga còn dự trữ lượng lớn chip và linh kiện khác. Điều này cho phép họ tiếp tục sản xuất thiết bị quân sự trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm sau khi lệnh trừng phạt được áp dụng.

Nỗ lực ngăn chặn

Mặc dù gặp nhiều khó khăn, các chính phủ vẫn đang nỗ lực thực hiện các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn, đồng thời tăng cường điều tra nhằm ngăn chặn chuỗi cung ứng bất hợp pháp này. Tuy nhiên, với sự tham gia của nhiều quốc gia và tính phức tạp của thương mại quốc tế, việc chấm dứt hoàn toàn dòng chảy công nghệ vào tay Nga vẫn là một thách thức không nhỏ.

Kết luận, dù các lệnh trừng phạt đã khiến Nga gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận linh kiện quan trọng, khả năng lách luật bằng những phương thức tinh vi của nước này cho thấy việc phong tỏa hoàn toàn công nghệ trong tay đối thủ vẫn là một nhiệm vụ đầy cam go.

Dũng Phan (Theo Regtechtimes)