Paul English từng là người rất hâm mộ tỷ phú Elon Musk. Vị doanh nhân công nghệ, đồng sáng lập trang web du lịch Kayak, đã mua chiếc Tesla đầu tiên vào năm 2013, thậm chí đã đầu tư vào công ty 3 năm sau đó để ‘mơ’ sẽ làm nên chuyện cùng Musk, theo FT.

Tuy nhiên, sau khi chứng kiến lùm xùm thâu tóm Twitter vào năm ngoái của vị giám đốc điều hành Tesla, ông English nhận định không chắc mình sẽ mua thêm một chiếc Tesla nữa.

Lo ngại thương hiệu Tesla bị hoen ố

Lần này, Musk “đã đánh giá vấn đề một cách sai lầm”, ông nói. “Tesla phần lớn được mua bởi những người thích sự thay đổi và những điều mới mẻ. Đó thường là những người có học thức và những người theo chủ nghĩa tự do. Đoán xem những người có học thức, tự do không thích điều gì?

Việc quá trình tiếp quản Twitter “đầy bão tố” đã khiến nhiều chuyên gia lo ngại sự hỗn loạn và phân cực chính trị sẽ làm hoen ố thương hiệu nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới ngay trong thời điểm nhạy cảm của ngành công nghiệp xe EV. Kết quả, đà lao dốc cổ phiếu Tesla bắt đầu vào mùa thu đã biến thành một “trận tuyết lở” khi bốc hơi tới gần 70% so với mức đỉnh cách đây hơn một năm. Trong khi đó, bản thân Musk thì “nghèo” đi 200 tỷ USD.

Dẫu vậy, giai đoạn thành công vang dội khi giá trị của công ty đạt đỉnh gần 1,3 nghìn tỷ USD và lợi nhuận sau thuế dự kiến đạt gần 13 tỷ USD vào năm 2022 đã nhanh chóng phai nhạt bức tranh kinh tế ảm đạm của Tesla.

Nỗi lo lắng chính của các nhà đầu tư Tesla đã xoay chuyển từ việc làm thế nào công ty có thể sản xuất đủ ô tô để đáp ứng nhu cầu, đến việc họ sẽ tìm đủ khách hàng như thế nào để "chạy kịp" việc sản xuất đang tăng mạnh của mình.

Vào năm ngoái, tốc độ tăng trưởng số lượng bàn giao xe mới đã giảm xuống 40% so với 87% của năm 2021 - vẫn là một tốc độ chóng mặt đối với một nhà sản xuất ô tô lớn, nhưng dưới mức 50% hàng năm mà chính Musk đã đặt làm chuẩn mực cho tương lai gần.

Kể từ khi Tesla nhanh chóng tăng cường sản xuất tại các nhà máy khổng lồ mới ở Texas (Mỹ) và Đức, giờ đây họ gặp thêm vấn đề là tìm kiếm tệp khách hàng mới. Đây là lý do khiến Tesla có thể sẽ phải đối mặt với một “cơn bão hoàn hảo, với nguồn cung ngày càng tăng, nhu cầu sụt giảm và cạnh tranh ngày càng gay gắt, tất cả đang trên bờ vực của một cuộc suy thoái nghiêm trọng đối với ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.

Phố Wall tỏ ra nghi ngờ về triển vọng của công ty tại thời điểm có thể được coi là bước ngoặt quan trọng. Đây có phải là sự kết thúc của thời kỳ tăng trưởng vàng son của Tesla - chưa kể đến cuộc sống đầy quyến rũ của Musk với tư cách là nhà vô địch của một tương lai năng lượng bền vững?

Sự sống còn của kẻ mạnh nhất

Mặc dù việc chuyển hướng Twitter của Musk đã thúc đẩy Phố Wall suy nghĩ lại về Tesla, nhưng có rất ít bằng chứng cho thấy động thái này có tác động trực tiếp đến doanh số bán xe.

Theo giám đốc điều hành Fiona Howarth, trong số hơn 1.000 người đã mua xe điện Tesla vào năm ngoái, chỉ có hai khách hàng chuyển sang thương hiệu khác do vấn đề liên quan đến Twitter.

Một cuộc khảo sát của Morning Consult cho thấy trong khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 11, tỷ lệ người Mỹ trưởng thành có thiện cảm với Tesla đã giảm 6 điểm phần trăm. Trong số các đảng viên Đảng Dân chủ, những người có nhiều khả năng trở thành khách hàng của EV, đã giảm đến 20 điểm.

Lạm phát tăng cao và lãi suất “nhảy vọt” đã khiến nhiều khách hàng tiềm năng “thắt lưng buộc bụng”, nhiều người đã không còn khả năng mua cho mình một chiếc EV.

Theo Adam Jonas, nhà phân tích tại Morgan Stanley, giá cả và chi phí tài chính cao hơn đã nâng giá xe hơi trung bình hàng tháng ở Mỹ lên khoảng một phần tư trong hai năm qua, cụ thể tăng gần 700 USD.

Động thái này được cho là sẽ làm giảm nhu cầu đối với toàn bộ lĩnh vực xe điện, đồng thời khiến Tesla phải đối mặt với “bối cảnh vĩ mô ngày càng tồi tệ, khả năng chi trả cao kỷ lục và cạnh tranh ngày càng tăng”.

Khi các cơ quan quản lý ở châu Âu và các nơi khác chuẩn bị cắt giảm hoàn toàn doanh số bán xe chạy xăng, các nhà sản xuất ô tô toàn cầu đang ngày càng tung ra những chiếc xe được thiết kế để thu hút rộng rãi, thay vì những mẫu ban đầu mà họ chỉ cần bán với số lượng hạn chế để đạt được mục tiêu khí thải.

Hãng xe Đức Volkswagen đã rót hàng tỷ đô la vào hệ thống của riêng mình để củng cố các mẫu xe trên các dòng sản phẩm của VW. Bên cạnh đó, Audi, Škoda, Hyundai-Kia đã tung ra một loạt mẫu xe được khen ngợi rộng rãi. Ford và General Motors đã tuyên bố sẽ chi riêng từ 30 tỷ đến 35 tỷ đô la để phát triển xe điện mới.

Theo S&P Global Mobility, thị phần của Tesla trong doanh số bán xe điện ở Mỹ đã giảm xuống 65% trong 9 tháng đầu năm ngoái, giảm từ mức 79% vào năm 2020. Đến năm 2025, con số đó sẽ xuống dưới 20%, S&P dự đoán. Howarth tại Octopus EV cho biết: “Đó là điều tự nhiên, họ sẽ không thể duy trì thị phần khổng lồ mà họ có đối với xe điện” khi các đối thủ sản xuất các mẫu xe cạnh tranh hơn.

Cuộc cạnh tranh giữa các ông lớn sẽ thổi cùng sự khắc nghiệt và bon chen trong thị trường xe điện. Một trong những cách chiếm ưu thế hiệu quả nhất là giảm giá bán xe điện. Nếu không có khả năng chi trả, tầng lớp trung lưu sẽ không thể sở hữu 1 chiếc xe cho riêng mình, nói xa hơn, tương lai thế giới sử dụng xe điện sẽ ngày càng xa vời.

Hơn ai hết, Tesla phải đối mặt với áp lực trong việc giảm chi phí sản xuất và giá cả để đáp ứng các mục tiêu tăng trưởng mạnh mẽ của mình. Trong quý bán gần nhất, giá bán trung bình của Tesla đã tăng lên tới 52.500 USD - cao hơn gần 5.000 đô la so với một năm trước. việc tìm cách hạ giá xuống mức thị trường đại chúng thực sự có thể trở thành chìa khóa để đạt được doanh số bán hàng đầy tham vọng của Musk mục tiêu 20 triệu xe mỗi năm vào năm 2030.

Giám đốc điều hành Tesla chia sẻ với các nhà phân tích Phố Wall vào năm ngoái rằng công ty đã bắt đầu nghĩ về cách chế tạo một phương tiện mới, giá thành thấp hơn, mặc dù ông không cho biết điều đó có thể mất bao lâu để trở thành hiện thực.

“Một ngôi sao trên bầu trời”

Những gì Tesla làm tiếp theo sẽ giúp xác định giá cổ phiếu của hãng cuối cùng sẽ ở mức nào. Bất chấp sự sụt giảm, cổ phiếu của gã khổng lồ EV vẫn giao dịch ở mức gấp khoảng 28 lần so với dự kiến trong năm nay.

Bob Lutz, một giám đốc điều hành ô tô kỳ cựu cho hay, có thể sẽ nhìn nhận lại cổ phiếu của Tesla một cách nghiêm khắc hơn khi các nhà đầu tư nhận ra rằng hãng không có bất kỳ lợi thế công nghệ cụ thể nào để chứng minh cho việc định giá của Tesla là một công ty công nghệ tăng trưởng cao.

Ngoài ra, vị này nhận định Musk đã “một mình mang lại danh tiếng xuất sắc trong đổi mới kỹ thuật cho ngành công nghiệp ô tô Mỹ”.

Tính đến thời điểm này, có rất nhiều hãng xe chịu đổi mới, năng “thử thách” giới hạn của công nghệ đằng sau động cơ điện, pin lithium-ion và thiết bị điện tử điều khiển không còn quá xa lạ đối với các nhà sản xuất ô tô khác, Tesla được định sẵn chỉ là một nhà sản xuất ô tô trong số nhiều nhà sản xuất ô tô khác.

Tuy nhiên, những người ủng hộ Musk nói rằng điều này đánh giá thấp những lợi thế bền vững hơn mà công ty đã xây dựng được trong thập kỷ kể từ khi ra mắt Model S.

Từ khi ra mắt, Tesla đã đạt được nhiều tiến bộ kỹ thuật đáng ngưỡng mộ, từ thiết kế pin và hình dáng xe, đến kỹ thuật sản xuất,… đã mang lại cho công ty xe này một lợi thế rõ ràng về chi phí.

Ngoài ra, Tesla cũng có tỷ suất lợi nhuận gộp dẫn đầu ngành, giúp hãng giảm giá để duy trì tăng trưởng. Nhiều lập luận cho rằng, các nhà sản xuất ô tô khác có tỷ suất lợi nhuận thấp hơn trên xe điện sẽ phải cắt giảm đầu tư vốn, làm giảm sự cạnh tranh.

Nếu đúng, điều đó cho thấy Tesla có thể vươn lên từ suy thoái ở vị thế mạnh hơn so với các đối thủ cạnh tranh, tạo tiền đề cho giai đoạn tăng trưởng tiếp theo. Nhưng hiện tại, nỗi lo rằng công ty đang phải đối mặt với tốc độ tăng trưởng chậm hơn và sẽ buộc phải cắt giảm lợi nhuận để hỗ trợ doanh số bán hàng đã khiến Phố Wall hoảng sợ.

Lê Na (Theo FT)