Nơi “lưu trữ” tri thức

Trên con đường Trần Quốc Hoàn, quận Cầu Giấy, có 5, 6 tiệm sách cũ vẫn đều đều mở cửa lúc 8 giờ sáng. Ngày nào cũng vậy, họ chậm rãi bày bán sách, pha một ấm nước chè, yên lặng ngắm dòng người đông đúc ngược xuôi. 

Ông Bình năm nay đã gần 50 tuổi, là chủ một tiệm sách cũ tại đây cho biết: “Ở dãy này trước có nhiều tiệm sách cũ lắm, khéo phải tới hơn 10 cửa hàng cơ, nhưng giờ chỉ còn lác đác vài tiệm”. Nằm ở vị trí ngay phía sau các trường đại học Đại học Sư Phạm và Đại học Quốc gia, những tiệm sách này là nơi lui tới quen thuộc của sinh viên, những người vừa đến để bán sách vừa để mua sách.

Tại các cửa hàng này, các loại giáo trình chiếm số lượng lớn hơn cả, sau đó là sách tham khảo, truyện và tiểu thuyết. Theo ông Bình, đa số khách hàng tới mua là sinh viên năm thứ hai, sau khi được các anh chị đi trước giới thiệu, nên họ tìm tới để mua giáo trình vì giá thành rẻ mà vẫn có đầy đủ kiến thức.

Tiệm sách của ông Bình cũng như nhiều tiệm ở đây đều lưu trữ rất nhiều đầu sách. Có loại sách mới xuất bản vài năm gần đây, vẫn còn trắng tinh, thơm tho mùi giấy mới, nhưng có những quyển sách đã úa màu, được chủ tiệm bọc cho lớp giấy mới ở ngoài. Tất cả lặng yên nằm trên kệ.

Vào nghề thu mua sách cũ tới nay cũng được trên 10 năm, ông Bình tâm sự: “Ý nghĩa của những hiệu sách cũ này khác lắm! Những nhà xuất bản họ làm kinh tế, xuất bản với số lượng lớn, đến khi không thể tiêu thụ hết thì là hàng tồn kho, họ đem đi tiêu hủy. Nhưng mình lại tìm mua những quyển sách như thế, vì mình là người lưu trữ, không phải người làm kinh doanh”.

Trong cửa tiệm của ông, từng lớp sách được xếp ngăn ngắn trên kệ, cao tới chạm vào trần nhà. Ở phía bên ngoài ông bày bán truyện tranh, truyện thiếu nhi. Phía bên trong được phân chia rõ ràng, theo từng chủ đề của các cuốn sách. Tất cả được bày trí khoa học và dễ tìm, người tới mua như lạc vào kho tàng tri thức tích lũy qua bao nhiêu năm.

“Có những quyển sách đã ngừng xuất bản từ lâu, cứ tưởng như đã hết giá trị, nằm mãi mà không ai hỏi tới. Ấy thế mà có những người vẫn săn tìm chúng, mong muốn được mua chúng. Khi thấy họ tìm được sách, tôi mừng lắm, cảm thấy tự hào bởi cái nghề giữ sách này của mình!”, ông Bình cười nói.

Không biết có tồn tại được lâu không!

Hai năm dịch bệnh, hiệu sách của ông Bình cũng như các tiệm gần đây đầu như không thể tiêu thụ được. Những tưởng sau khi mọi người trở lại cuộc sống bình thường, sách cũ sẽ được săn đón hơn, nhưng số lượng sách bán ra vẫn là một con số rất nhỏ.

“Mỗi ngày tôi bán được khoảng tầm 50 quyển sách. Đó là con số quá ít so với hàng chục nghìn quyển ở trong kho chưa được bày bán ra đây”, ông Bình nói và chia sẻ rằng thời kỳ của sách cũ đang dần lụi tàn, những cửa hàng này chỉ có thể sống yên lặng, gắng gượng giữ gìn qua từng ngày.

Người bán sách cũ thở dài, bồi hồi nhớ lại thời kỳ ông mới mở cửa tiệm này. Khi ấy sách báo vẫn là nguồn thông tin được ưa chuộng, mọi người tới tìm mua tấp nập, sách với họ là cả gia tài. Sau hơn chục năm, khi xã hội càng ngày càng phát triển, sách được xuất bản nhiều hơn, vì thế các cửa hàng cũng bày chật kín đủ loại sách, nhưng khung cảnh đông đúc ngày nào lại không còn như xưa.

“Sách bán chạy nhất ở đây là truyện tranh, sau đó là tới sách dạy kinh doanh. Sách chính trị và sách lịch sử ở chỗ tôi có rất nhiều. Nhiều sách hay, sách cổ và độc ấy thế mà không ai đoái hoài đến. Chúng cứ ở đó từ năm này sang năm khác thôi”, ông Bình tâm sự.

Nguồn nhập hàng của những cửa tiệm này không chỉ đến từ những người đem sách cũ đi bán mà còn ở… các bãi phế liệu. “Giờ còn mấy ai biết trân trọng sách đâu, họ cứ thế đem đi vứt bỏ. Người thu mua phế liệu thấy thì lại gom lại, bán cho các cửa tiệm của chúng tôi”, ông Bình đăm đăm nhìn vào số sách xếp gọn gàng, xót xa thay cho số phận của những cuốn sách bị bỏ đi dù chứa đựng biết bao nhiêu tri thức của nhân loại.

Ông Bình cho biết, nguồn thu chính của cửa tiệm sách cũ là từ những đoàn làm từ thiện. Họ đến tìm mua chủ yếu là truyện tranh, sách thiếu nhi, sách giáo khoa, chất đầy lên xe tải, vận chuyển tới thư viện của các trường vùng sâu vùng xa. “Khi ấy mình cũng vui vì sách của mình có ích chứ! Họ mua số lượng lớn từ mấy trăm tới nghìn quyển, thì chúng tôi bán sách theo cân, cũng chẳng lời lãi được mấy”.

Sách tồn kho quá nhiều, đa số nhập vào nhiều mà tiêu thụ ít khiến những tiệm sách cũ tại đây lao đao. Nhiều cửa tiệm sách cũ dần dần biến mất, thay vào đó là những quán cà phê hiện đại, cửa hàng thời trang hay quán ăn bày trí bắt mắt. Cửa hàng của ông Bình là một trong số ít còn trụ lại được giữa sự thay đổi của cuộc sống và văn hóa đọc của người dân. Thế nhưng những trăn trở về việc có nên tiếp tục với nghề hay không là nỗi lo thường trực của ông Bình và những người bán sách cũ như ông. 

Bọc lại mấy quyển sách cũ mất bìa, lặng lẽ lau những vết bụi bám trên “kho tàng” mà mình dùng hàng chục năm gìn giữ, ông Bình tâm sự: “Trước làm nghề này là vì yêu sách, mong muốn lưu trữ giá trị kiến thức để nó được sống từ người này tới người kia. Nhưng giờ nhiều khi nỗi lo cơm áo lớn hơn cả tình yêu, tôi cũng không biết cửa hàng này còn tồn tại được lâu không!”. 

Minh Anh