Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, đã cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati vào ngày 20/7, khi Chính phủ nước này tìm cách kiềm chế giá lương thực trong nước tăng cao và “đảm bảo có đủ gạo trong nước với giá hợp lý”. Bên cạnh đó, nước này chiếm hơn 40% thương mại gạo toàn cầu.

Người dân châu Á lao đao

“Malaysia dường như là nước dễ bị tổn thương nhất theo phân tích của chúng tôi”, nhà phân tích Barclays cho biết trong một báo cáo gần đây, nhấn mạnh sự phụ thuộc khá lớn của nước này vào gạo Ấn Độ.

Bên cạnh đó, ông nói: “Nước này nhập khẩu một phần đáng kể nguồn cung gạo và gạo Ấn Độ chiếm một phần tương đối lớn".

Tương tự, Singapore cũng có khả năng bị ảnh hưởng, với báo cáo cho thấy Ấn Độ chiếm khoảng 30% lượng gạo nhập khẩu của quốc đảo này.

Tuy nhiên, Barclays lưu ý rằng quốc đảo sẽ chủ yếu phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực nói chung, không chỉ gạo. Đất nước này đang trong quá trình tìm kiếm sự miễn trừ khỏi lệnh cấm của Ấn Độ.

Giá gạo hiện dao động ở mức cao nhất trong thập kỷ, với El Nino gây thêm rủi ro cho sản xuất toàn cầu tại các nhà sản xuất gạo lớn khác của châu Á như Thái Lan, Pakistan và Việt Nam.

Barclays chỉ ra rằng Philippines sẽ “chịu ảnh hưởng nhiều nhất trước sự gia tăng giá gạo toàn cầu”, do tỷ trọng gạo cao nhất trong rổ CPI của quốc gia này. Tuy nhiên, phần lớn gạo nhập khẩu của quốc gia Đông Nam Á này đến từ Việt Nam.

Các khu vực bị ảnh hưởng khác

Châu Á không phải là khu vực duy nhất bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ, nhiều quốc gia châu Phi và Trung Đông cũng dễ bị tác động.

BMI, một đơn vị nghiên cứu của Fitch Solutions, cho biết các thị trường dễ bị ảnh hưởng bởi các hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ tập trung ở châu Phi cận Sahara và ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi (MENA). Công ty đã trích dẫn Djibouti, Liberia, Qatar, Gambia và Kuwait là những nơi chịu nhiều rủi ro nhất.

Đây không phải là lần đầu tiên Ấn Độ áp đặt lệnh cấm xuất khẩu đối với gạo non-basmati, nhưng tác động lần này có thể sâu rộng hơn trước.

Vào tháng 10/2007, Ấn Độ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu loại gạo này, tuy nhiên chỉ để tạm thời dỡ bỏ lệnh cấm và áp đặt lại vào tháng 4/2008, khiến giá tăng gần 30% lên mức cao kỷ lục 22,43 USD/trọng lượng (cwt).

Giá tăng gấp ba lần trong khoảng thời gian sáu tháng, theo một công ty nghiên cứu nông nghiệp, Trung tâm Khoai tây Quốc tế (CIP).

Samarendu Mohanty, giám đốc khu vực châu Á của CIP, lưu ý rằng Ấn Độ không phải là nước đóng vai trò chính trong xuất khẩu gạo non-basmati toàn cầu vào thời điểm đó và lệnh cấm hiện tại có “tác động sâu rộng hơn” so với 16 năm trước.

Ông nói thêm rằng mức độ của lệnh cấm sẽ phụ thuộc vào phản ứng của các nhà nhập khẩu và xuất khẩu gạo khác.

Thị trường gạo sẽ gặp nhiều "cơn bão"?

Nếu các nhà xuất khẩu gạo lớn như Việt Nam và Campuchia áp đặt hình thức hạn chế xuất khẩu của riêng họ, và các nhà nhập khẩu lớn như Indonesia và Malaysia đua nhau tích trữ, thì thế giới nhiều khả năng phải đối mặt với “thị trường gạo nhiều hỗn loạn”, Mohanty nói.

Mohanty cho biết: “Quy mô những người bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm gạo của Ấn Độ sẽ lên tới hàng triệu người,” đồng thời cho biết thêm rằng những người tiêu dùng nghèo hơn ở các nước láng giềng của Ấn Độ, đặc biệt là Bangladesh và Nepal sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Mohanty cho biết: “Có rất ít khả năng lệnh cấm xuất khẩu này được dỡ bỏ,” đồng thời cho biết thêm rằng lệnh cấm sẽ được duy trì ít nhất cho đến cuộc tổng tuyển cử ở Ấn Độ vào tháng 4 năm sau.

Quốc gia Nam Á hiện đang vật lộn với giá rau, trái cây và ngũ cốc cao, một vấn đề nhức nhối có thể ảnh hưởng đến triển vọng bầu cử của Thủ tướng Narendra Modi.

Lạm phát của Ấn Độ đã tăng lên 4,8% trong tháng 6 do giá lương thực tăng vọt - vẫn nằm trong mục tiêu lạm phát của ngân hàng trung ương từ 2% đến 6%.

Tuy nhiên, lạm phát “có nguy cơ đạt mức 6,5% trong tháng 7,” HSBC ước tính trong một báo cáo ngày 24/7.

Các nhà kinh tế của HSBC cảnh báo rằng các sự kiện thời tiết cực đoan có thể gây thêm căng thẳng cho sản lượng cây trồng.

Ngân hàng lưu ý: “Nếu các lô hàng giảm, có thể có những tác động về giá toàn cầu, tràn sang lúa mì, là mặt hàng thay thế một phần”. Các nhà kinh tế cho biết giá ngũ cốc đã tăng cả trong nước và toàn cầu, với giá sau này cũng bị ảnh hưởng bởi thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen.

Bên cạnh đó, giá lúa mì tăng vọt sau khi Nga rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen.

Theo thỏa thuận, Moscow đồng ý cho phép Ukraine tiếp tục xuất khẩu ngũ cốc nhằm ngăn chặn cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu sau cuộc chiến với Ukraine.

Tuy nhiên, Điện Kremlin đã rút khỏi thỏa thuận vào tháng 7, cho rằng những lời hứa với Nga trong thỏa thuận đã không được thực hiện.

Khánh Vy (Theo CNBC)