Hội nghị thượng đỉnh COP27 diễn ra sau một năm xảy ra nhiều thảm họa, từ lũ lụt giết chết hơn 1.700 người ở Pakistan đến hạn hán làm khô héo cây trồng ở Trung Quốc, châu Phi và Mỹ.

Điều đó đã khiến các nước đang phát triển tăng cường yêu cầu về một quỹ "Tổn thất và Thiệt hại" đặc biệt. Các quốc gia giàu có từng từ chối những lời kêu gọi như vậy, khiến vấn đề đã bị đình trệ trong nhiều năm. Tuy nhiên, COP27 có thể là bước đột phá.

Khái niệm "Tổn thất và Thiệt hại" là gì?

Trong các cuộc nói chuyện về khí hậu của Liên hợp quốc, cụm từ "Tổn thất và Thiệt hại" đề cập đến các chi phí đã phải gánh chịu do các tác động hoặc khắc nghiệt của thời tiết do khí hậu gây ra, như mực nước biển dâng cao.

Cho đến nay, nguồn tài trợ khí hậu tập trung vào việc cắt giảm lượng khí thải carbon dioxide trong nỗ lực hạn chế biến đổi khí hậu, trong khi khoảng 1/3 trong số đó dành cho các dự án giúp cộng đồng thích ứng với các tác động trong tương lai.

Nhưng vẫn chưa có thỏa thuận về những gì nên được coi là "Tổn thất và Thiệt hại" trong các thảm họa khí hậu, điều có thể bao gồm cơ sở hạ tầng và tài sản bị hư hỏng, cũng như các hệ sinh thái tự nhiên khó định giá hơn hoặc các tài sản văn hóa.

Một báo cáo tháng 6 của 55 quốc gia dễ bị tổn thương ước tính tổng thiệt hại liên quan đến khí hậu của họ trong hai thập kỷ qua là khoảng 525 tỷ USD, tương đương khoảng 20% ​​GDP của các nước này. Một số nghiên cứu cho rằng đến năm 2030, thiệt hại như vậy có thể lên tới 580 tỷ USD mỗi năm.

Ai trả phải và ai được nhận tiền?

Đây được xem như vấn đề gây tranh cãi nhất. Các quốc gia dễ bị tổn thương và các nhà vận động đã lập luận rằng các quốc gia giàu có đã gây ra phần lớn biến đổi khí hậu sẽ phải trả tiền. Mỹ và Liên minh châu Âu đã phản đối lập luận này, vì lo ngại các khoản bồi thường tăng lên.

Nếu các quốc gia đồng ý thành lập một quỹ, họ sẽ cần phải tìm ra các chi tiết như nguồn tiền sẽ đến từ đâu, số tiền các quốc gia giàu có nên trả và những quốc gia hoặc thảm họa nào đủ điều kiện để được bồi thường.

EU và Mỹ đã chặn một đề xuất tại cuộc đàm phán về khí hậu của LHQ năm ngoái về việc thành lập một quỹ như vậy, thay vào đó đồng ý với một "cuộc đối thoại" mà không có mục tiêu cuối cùng rõ ràng. Trong tháng trước, họ đã báo hiệu cởi mở hơn trong việc thảo luận về bồi thường tại COP27, nhưng vẫn thận trọng với việc tạo quỹ.

Chỉ có một số chính phủ đưa ra các cam kết tài trợ nhỏ, mang tính biểu tượng cho những mất mát và thiệt hại như Đan Mạch và Scotland, cộng với vùng Wallonia của Bỉ. Hiện cũng có một số tài trợ tới từ LHQ và các ngân hàng phát triển.

Điều gì sẽ xảy ra tại COP27?

Các nước đang phát triển đã đề xuất đưa những tổn thất và thiệt hại vào chương trình nghị sự của hội nghị thượng đỉnh. Chương trình này đã được thông qua cho việc đàm phán. Các nền kinh tế đang phát triển và mới nổi cũng đã thống nhất yêu cầu thành lập một quỹ hỗ trợ tổn thất và thiệt hại tại COP27.

Các quốc gia đã đưa ra các đề xuất khác nhau về hình thức quỹ. Ngay cả khi COP27 mang lại một thỏa thuận thành lập quỹ, vẫn có thể mất vài năm trước khi nguồn tiền bắt đầu được phân phối. Một số nhà ngoại giao đã đề nghị nên đa dạng hoá các nguồn tài trợ, thay vì một quỹ tập trung.

Một đề xuất khác từ Liên minh các quốc đảo nhỏ đề nghị COP27 đồng ý thành lập một "quỹ ứng phó" do Liên hợp quốc tổ chức để thu tiền mặt từ nhiều nguồn khác nhau cho các quốc gia bị thiên tai.

Quốc Thiên (theo Reuters)