Vẫn còn đó những nguy cơ

Ngày 5/5 vừa qua, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã tuyên bố chấm dứt tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng gây quan ngại quốc tế đối với dịch bệnh COVID-19. Nhìn lại quãng thời gian hơn 3 năm qua, có thể thấy COVID-19 đã gây thiệt hại to lớn về người và tiền bạc cho nhiều quốc gia. Theo Tổ chức Y tế thế giới, số liệu thống kê đã có gần 7 triệu ca tử vong được báo cáo nhưng con số thực tế còn cao hơn nhiều, có ít nhất 20 triệu người trên toàn thế giới tử vong vì dịch bệnh này.

Những thiệt hại to lớn mà COVID-19 mang đến trở thành nỗi ám ảnh toàn cầu. Do đó, việc WHO tuyên bố chấm dứt tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng gây quan ngại quốc tế do COVID-19 gây ra nhanh chóng nhận được sự thu hút của dư luận. Nhiều người cho rằng đây là một bước tiến lớn trong công tác phòng chống dịch COVID-19. Nhiều người đã vui mừng vì đại dịch đã được kiểm soát. Tuy nhiên, không ít người nảy sinh tâm lý chủ quan từ đó thiếu ý thức phòng chống dịch.

Để hiểu hơn về vấn đề này, phóng viên Báo Nhà báo & Công luận đã trao đổi với ông Trần Đắc Phu - Nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế để hiểu hơn về ý nghĩa của việc tuyên bố chấm dứt tình trạng khẩn cấp về sức khỏe công động gây quan ngại quốc tế đối với COVID-19. Theo chuyên gia này, việc Ủy ban Khẩn cấp về COVID-19 của Tổ chức y tế thế giới đã đưa ra những bằng chứng cho thấy COVID-19 đã giảm rủi ro đối với sức khỏe con người chủ yếu là nhờ khả năng miễn dịch từ nhiễm bệnh và tỷ lệ tiêm chủng vắc-xin trên toàn cầu ngày càng cao.

Hơn nữa, kết quả nghiên cứu cho thấy độc lực của virus gây bệnh cũng có sự ổn định tương đối, kể cả với các biến thể phụ đang lưu hành của Omicron và các biến thể phụ trước đó. Dù SARS-CoV-2 có tiếp tục tiến hóa với các biến thể nhưng nó không liên quan đến mức độ nghiêm trọng và không gây ra yếu tố bất ngờ. Đặc biệt, tỷ lệ nhập viện và tử vong có chiều hướng giảm, không còn gây căng thẳng cho các hệ thống y tế như trước. Sự cải thiện tình trạng bệnh của ca lâm sàng, cải thiện việc quản lý ca bệnh lâm sàng… Những yếu tố này đã góp phần làm giảm đáng kể tỷ lệ nhập viện và tử vong do COVID-19.

Tuy nhiên, chuyên gia Trần Đắc Phu cho rằng, việc WHO tuyên bố COVID-19 không còn là tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu nhưng không có nghĩa sẽ bỏ rơi, không hành động gì. Mà trên thực tế, Tổ chức Y tế thế giới cũng đã xây dựng và công bố Kế hoạch mới trong phòng chống COVID-19 giai đoạn 2023-2025, trong đó tìm cách giúp các quốc gia chuyển từ cơ chế khẩn cấp sang chiến lược phòng ngừa và kiểm soát dài hạn. Bên cạnh việc duy trì mục tiêu của kế hoạch trước đó là giảm sự lây lan của dịch bệnh và điều trị để giảm tỷ lệ tử vong, tỷ lệ mắc bệnh và hậu quả lâu dài, kế hoạch mới sẽ hỗ trợ các quốc gia khi họ chuyển từ ứng phó khẩn cấp sang quản lý, kiểm soát và phòng ngừa dịch COVID-19 bền vững lâu dài, để không có sự bất ngờ.

Cần chủ động ứng phó với mọi diễn biến

Mặc dù, COVID-19 không còn gây ra tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng gây quan ngại quốc tế nhưng thực tế ở Việt Nam cho thấy, số ca mắc mới COVID-19 ở Việt Nam vẫn đang tăng trở lại, số bệnh nhân nặng tăng. Mặc dù tình hình dịch bệnh vẫn đang được kiểm soát. Đa số ca mắc mới có triệu chứng nhẹ hoặc không triệu chứng, không gây quá tải hệ thống y tế. “Các trường hợp nặng và tử vong phần lớn vẫn là người có bệnh nền, người già, người chưa tiêm chủng, người suy giảm miễn dịch... Những trường hợp này cũng có thể diễn biến nặng nếu nhiễm các virus gây bệnh truyền nhiễm khác như cúm” – ông Trần Đắc Phu đánh giá.

Trước thực diễn biến mới, ông Trần Đắc Phu cho rằng,  mặc dù công bố xóa bỏ tình trạng khẩn cấp nhưng dịch vẫn lưu hành và lây lan ở nhiều quốc gia. Thực tế cho thấy rủi ro mà COVID-19 mang lại vẫn còn cao. “Khi WHO tuyên bố xóa bỏ tình trạng khẩn cấp thì chúng ta cũng không thể bỏ rơi COVID-19 và  không có hành động gì. Đó là điều cần phải quan tâm. Mọi người hay so sánh COVID-19 với cúm mùa. Nhưng tôi cho rằng không nên so sánh thế vì mỗi mầm bệnh đều có sự khác nhau. Đặc biệt cúm mùa đã có tính ổn định trong khi COVID-19 vẫn chứa đựng những diễn biến phức tạp, khó lường”.

Do đó, ông Trần Đắc Phu đề xuất nước ta tiếp tục giám sát, phải chuẩn bị chủ động ứng phó khi có dịch dù COVID-19 có ở bệnh nhóm A hay B. Phải luôn luôn đánh giá nguy cơ để có thể chủ động đáp ứng phòng dịch. “Khâu giám sát dịch bệnh COVID-19 phải làm sao không bị bất ngờ. Cần có đủ nguồn lực nếu có tình huống phức tạp xảy ra thì vẫn chủ động ứng phó. Tuy nhiên, trong quá trình dự phòng không nên đầu tư quá tốn kém. Bởi vì đầu tư quá tốn kém cho phòng COVID-19 mà các dịch bệnh khác không quan tâm cũng sẽ xảy ra bất cập” – chuyên gia này phân tích.

Một trong những vấn đề mà vị chuyên gia này băn khoăn nhất chính là việc tiêm vắc-xin COVID-19. Ông cho rằng, cần nghiên cứu đối tượng tiêm, lịch tiêm như thế nào cho hợp lý. Đặc biệt, chú ý nhóm dễ bị tổn thương như người già, người mắc bệnh nền, người chưa được tiêm chủng, người suy giảm miễn dịch.

“Chúng ta tiếp tục nới lỏng để không hạn chế đi lại. Không cấm đoán đi lại làm ăn kinh tế để đảm bảo an sinh xã hội của người dân. Hiện tại phải thích ứng an toàn linh hoạt kiểm dịch nhưng đảm bảo hiệu quả phòng dịch. Cần chuyển từ tình trạng khẩn cấp sang quản lý lâu dài, đánh giá nguy cơ, đem ra phương án phòng dịch để không bất ngờ trong các tình huống khi dịch xuất hiện. Phải làm sao kiểm soát được dịch bệnh và bảo vệ sức khỏe cũng như đảm bảo quyền lợi, an sinh của người dân nhưng không gây lãng phí, tốn kém” – ông Trần  Đắc Phu nêu.

Trinh Phúc