Cho đến cuối ngày của ngày đầu tiên thực hiện thu phí trực tuyến, theo Ban biên tập Tạp chí Ngày Nay, đã có tới hơn 1000 tài khoản trả tiền, đại đa số là trả theo năm để đọc đầy đủ các nội dung trên Tạp chí điện tử Ngày Nay. Đây quả là một con số rất đáng chú ý trong bối cảnh gần như tuyệt đại đa số báo, tạp chí điện tử trong nước vẫn để độc giả đọc báo miễn phí.

Với mức chi phí phải trả chỉ là 180.000 đồng để đọc trọn vẹn toàn bộ nội dung của cả đội ngũ người làm báo một cơ quan báo chí thực hiện trong một năm thì đây có thể nói là một khoản chi mà rất nhiều người sẵn sàng thực hiện. Hơn nữa, với Tạp chí Ngày Nay, một tờ báo tuy thành lập chưa lâu nhưng có đội ngũ các cây bút rất có phong cách, sâu sắc trong việc phân tích, bình luận mọi vấn đề kinh tế, xã hội, chính trị. Ngày Nay đã lựa chọn một phân khúc rất riêng biệt để từ đó đầu tư, lựa chọn con người, thực hiện những tuyến bài có chất lượng để cuốn hút độc giả và họ cũng rất dũng cảm, tự tin để sớm thực hiện chính sách thu phí với người đọc báo.

Thực ra, thu phí hay không thu phí với độc giả, đối với tất cả các cơ quan báo chí trong hay ngoài nước, đó vẫn là một cuộc tranh luận và là vấn đề lựa chọn có ý nghĩa sinh- tử. Ở châu Âu, Mỹ...và nhiều quốc gia khác, nhiều năm trước đây, đã có những tờ báo thử đi tiên phong trong việc tổ chức thu phí. Nhưng đã có nhiều cơ quan báo chí thất bại do sau khi thực hiện thu phí, đại đa số độc giả của tờ báo đó (có những tờ báo điện tử lớn, tầm cỡ thế giới, lượng người đọc giảm tới 90 sau thu phí) đã bỏ đi, tìm đọc những tờ báo còn miễn phí.

Nhưng cũng đã có những tờ báo điện tử lớn ở nhiều nước thành công trong việc tổ chức thu phí. Đa phần là do có sự chuẩn bị kỹ càng về nội dung, đầu tư lớn cho nguồn tin, cho việc xây dựng đội ngũ làm báo điện tử, tạo nên sự khác biệt lớn về chất lượng, nội dung thông tin, thuyết phục được hàng triệu độc giả trả phí để vào đọc báo.

Hiện ở các nước, có nhiều hình thức thu phí đọc báo điện tử. Nhưng có thể tạm chia ra làm 2 hình thức. Hình thức thứ nhất là dạng thu phí mềm, một tờ báo điện tử sẽ đặt ra một giới hạn cụ thể số lần người đọc được tiếp cận với nội dung miễn phí. Tại Mỹ, có 2 tờ là Financial Times và New York Times đã cho phép người dùng truy cập 10 bài viết mỗi tháng trước khi yêu cầu họ phải trả phí.

Hiện nay, tờ The New York Times đã có hơn 5 triệu người đăng ký và trở thành tờ báo online trả phí thành công nhất hiện nay. Với Financial Times, sau khi trở thành tờ báo top đầu ở mảng độc giả của mình, tờ báo chuyên về tài chính này đã chuyển sang mô hình thu phí cứng. 

Còn ở hình thức thu phí mềm, các báo điện tử sẽ tiếp cận mềm mại hơn như lựa ngưỡng thu, bao nhiêu nội dung được miễn phí, khi nào mới tính phí, hoặc chọn thu phí theo khu vực. Ví dụ như ở Việt Nam, có lẽ chỉ có thể thu phí đọc báo điện tử ở các thành phố lớn. Việc thu phí với báo điện tử ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa có lẽ ở thời điểm này cũng không khả thi.

Nhưng cũng còn một hình thức thu phí khác là bán trả phí. Theo hình thức này, người dùng sẽ được truy cập vào một lượng lớn nội dung miễn phí. Nhưng độc giả sẽ phải trả tiền để tiếp cận với những nội dung chuyên sâu hoặc để có được những trải nghiệm tốt hơn. Đây là cách mà Vietnam Plus, tờ báo của Thông tấn xã Việt Nam- cơ quan báo chí đầu tiên thực hiện thu phí báo điện tử thực hiện. Và hôm qua (29/3), Ngày Nay- là cơ quan báo chí thứ 2 (và là Tạp chí điện tử đầu tiên) thực hiện thu phí theo mô hình này.

Tất nhiên, mô hình, cách thức thu phí nào cũng có những ưu, nhược điểm riêng. sau VietnamPlus và Ngày Nay, chắc rằng, sẽ còn có nhiều cơ quan báo chí khác cũng sẽ tìm hướng đi, tìm cách thu phí để đa dạng nguồn thu. Có thể ở thời điểm hiện nay, chưa chắc đã là thời điểm chín muồi để đồng loạt các báo, tạp chí điện tử chuyển hẳn sang việc thu phí độc giả vì còn có những cách thức làm kinh tế khác nhau (có nhiều báo có doanh thu, lợi nhuận cao từ hoạt động khai thác quảng cáo, đủ bù các chi phí và miễn phí đọc báo cho độc giả), hay do những hạn chế về kỹ thuật chưa thể thực hiện.

Nhưng về lâu dài, chỉ có đa dạng nguồn thu cho báo chí, báo chí mới có thể tăng chất lượng nội dung và cải thiện thu nhập thực sự cho những người làm báo để họ có thể sống đàng hoàng với nghề nghiệp và cống hiến hết mình, phục vụ độc giả.

Mạnh Quân