Đây là phát biểu của tại buổi thảo luận sáng nay (3/11) trước Quốc hội của đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (đoàn An Giang).

Trong phiên thảo luận tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV sáng nay, các đại biểu đã có nhiều phản ánh, kiến nghị liên quan đến vấn đề mưa lũ miền Trung; bên cạnh đó là phản ánh thuỷ điện nhỏ “bị bán” qua nhiều chủ đầu tư đã làm nóng nghị trường.

“Chúng ta hô hào trồng rừng vẫn để các đại dự án khởi công ngay trong lõi rừng”

Phát biểu thảo luận tại Quốc hội, đại biểu Phan Thái Bình (đoàn tỉnh Quảng Nam), bày tỏ lòng cảm ơn đối với Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội và nhân dân đã quan tâm, kịp thời cứu hộ, cứu nạn giúp người dân các tỉnh miền Trung vượt qua khó khăn do thiên tai, lũ lụt.

Đại biểu Bình cho biết, nhìn từ thực tế thiên tai xảy ra ở khu vực miền Trung nên có cơ chế cấp thóc gạo miễn phí cho đồng bào dân tộc thiểu số, để người dân giữ rẫy làm rừng. Theo ông Bình, chúng ta có số lượng gạo rất lớn nên hoàn toàn có thể cấp để người dân an tâm giữ rừng, phát triển kinh tế.

Liên quan đến vấn việc trồng rừng thay thế ở các dự án thủy điện, thủy lợi, nhất là vị  trí trồng, loại cây trồng, cách trồng, ông Bình cho rằng phải nghiên cứu lại việc này bởi có như thế mới tránh được tình trạng thay thế cây lớn, lâu năm có chức năng phòng hộ bằng các loại cây không có chức năng phòng hộ hoặc ở vị trí không có khả năng phòng hộ.

Đại biểu Phan Thái Bình nhấn mạnh: “Tôi đề nghị rà soát lại toàn bộ thủy điện vừa và nhỏ xem tác động thế nào đến môi trường. Chứ như vừa qua nhân dân ở vùng hạ du rất bất an mỗi khi thủy điện xả lũ”.

Tại buổi thảo luận, đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (đoàn An Giang) cho rằng: Bão lũ sẽ còn xảy ra hàng năm như quy luật của thiên nhiên nên không thể dùng lòng tốt để khắc phục được hậu quả từ năm này sang năm khác. Vì vậy, cần có chiến lược lâu dài để rà soát hậu quả nặng nề của bão lụt.

Theo đại biểu, chiến lược đó cần phải được bàn bạc cẩn thận ở cấp quốc gia, có sự đóng góp của nhiều chuyên gia trên nhiều lĩnh vực, từ vấn đề vĩ mô như thảo luận với các nước thượng nguồn sông đổ vào Việt Nam, hạn chế các nước xây và vận hành các thủy điện tới những việc cấp thiết như cập nhật bản đồ sạt lở khắp các vùng, xây nhà chống lũ, trang thiết bị cứu hộ, hệ thống cảnh báo lũ sớm, hiệu quả, có sẵn những khu tập trung người dân bị nạn khi lũ lụt. Có như vậy, người nghèo, yếu thế, lực lượng chức năng, cơ quan y tế mới tránh được những tổn thất, hy sinh đau xót. 

Các đại biểu cho rằng, các con số trên thực tế cho thấy tự nhiên đang ngày càng bị xâm hại. Vì vậy, bão lũ, sạt lở kéo dài từ năm này qua năm khác. 

"Thảm họa sẽ xảy ra ở bất cứ nơi nào trên đất nước nếu chúng ta không thay đổi. Chúng ta hô hào trồng rừng vẫn để các đại dự án khởi công ngay trong lõi rừng. Thủy điện cóc vẫn duy trì hoạt động, thậm chí còn được cấp giấy phép mới. Nếu vậy sẽ xảy ra những trận lụt lịch sử, cột mốc mới, tang thương hơn nữa", đại biểu Hiếu nhấn mạnh. 

Giải trình về vấn đề này trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết, diện tích rừng của đất nước ta hiện nay là 14,6 triệu ha, cao hơn rất nhiều so với 30 năm trước.

Trong đó, riêng diện tích rừng tự nhiên có đến 10 triệu ha. Chỉ trong vòng 30 năm, chúng ta đã tăng trên 5 triệu ha rừng.

Tuy nhiên theo Bộ trưởng Cường, rừng tự nhiên trước đây bị ảnh hưởng rất nhiều, nhất là trong giai đoạn chiến tranh. Cho nên việc phục hồi rừng tự diên phải dần dần từng bước.

Ông Hiếu cho rằng việc cần làm hiện nay là thay đổi cách làm, nhận ra những sai lầm trong quá khứ. Trên thực tế, chúng ta đã có những thay đổi trên văn bản, chỉ đạo, nghị quyết, nhưng thay đổi trong tư duy thì không dễ. "Đơn cử nhiều người vẫn quan niệm gỗ tự nhiên tốt hơn gỗ nông nghiệp, khoe cái tủ, cái bàn làm từ lim, sến, táu, gỗ này nhập từ nước ngoài không phải do phá rừng trong nước", ông Hiếu nói. 

Dẫn ví dụ về đất nước Philippines đã chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi các cơn bão ở Đông Nam Á, đại biểu cho rằng, chúng ta cần học hỏi từ nước bạn khi họ coi trọng việc giữ rừng già, núi cao vì biết đây là thành trì quan trọng nhất để bảo vệ đất nước, con người trước sự giận dữ của thiên nhiên. 

“Cơn bão số 10 đập vào các dãy núi, rừng già ở Philippines đã được giảm cấp là ví dụ rõ ràng”, đại biểu Hiếu nhấn mạnh. 

Còn theo đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn Quảng Trị), việc lý giải về những ảnh hưởng thiên tai vừa qua, có ý kiến giải thích là do ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, đất khô bị mưa lớn kéo dài dẫn đến sạt lở là chưa đủ.

Ông Thắng cho biết, thời gian qua, chúng ta đã mất diện tích rừng tự nhiên quá nhiều, khiến cho hậu quả thiên tai dữ dội hơn, nặng nề hơn.

“Lũ lụt, sạt lở đất xảy ra ngoài lý do địa chất còn có do nằm ở khu vực đồi núi trọc. Mất rừng, mất khả năng điều tiết nước thì đương nhiên khiến lũ lụt đi nhanh hơn, mạnh hơn, tai họa lớn hơn. Nhìn vào mưa lũ và hậu quả miền Trung vừa qua càng thấm thía và thấy cái giá phải trả cho việc mất rừng lớn như thế nào”, ông Thắng nói.

Nhiều chủ dự án thủy điện nhỏ sau khi được cấp giấy phép xây dựng nhanh chóng bán lại

Tại buổi thảo luận tại Quốc hội sáng 3/11, đại biểu, Thiếu tướng Nguyễn Thị Xuân (đoàn Đắc Lắk) dẫn phản ánh của cử tri cho biết, thực chất của việc đầu tư thủy điện nhỏ là khai thác gỗ và tài nguyên một cách hợp pháp.

Bà Xuân nói: “Thực tế cho thấy nhiều chủ dự án thủy điện nhỏ sau khi được cấp giấy phép xây dựng nhanh chóng bán lại cho các chủ đầu tư khác”. Đại biểu cũng cho rằng đây là vấn đề cần nghiên cứu nghiêm túc.

"Đề nghị Chính phủ, Bộ Công Thương nhanh chóng đánh giá lại việc đầu tư các dự án thủy điện vừa và nhỏ tại các tỉnh Tây Nguyên, miền Trung, các tỉnh vùng núi phía Bắc. Cần rà soát, kiểm tra xem có bao nhiêu dự án thủy điện đã sang tên cho các chủ đầu tư khác, đánh giá hiệu quả hoạt động của các thủy điện này để có phương án quy hoạch hiệu quả bền vững", nữ đại biểu nhấn mạnh.

Theo đại biểu, việc cân nhắc, loại bỏ các dự án thuỷ điện vừa và nhỏ ra khỏi quy hoạch đến năm 2030 bởi trên thực tế vừa qua là lợi bất cập hại. Sông suối cạn kiệt nước khi thủy điện tích nước và ngập úng khi xả nước. Trong khi đó, nước sinh hoạt, phục vụ sản xuất đều thiếu, các hồ thủy điện chưa phát huy được vai trò thủy lợi, điều tiết nước cho các lưu vực, hạ lưu; Rừng và cây rừng, tài nguyên bị các chủ đầu tư khai thác triệt để.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn Quảng Trị) thì cho rằng, trong 20 năm qua, các dự án thủy điện nhỏ được xây dựng ồ ạt, cùng với việc phát triển phục vụ sinh kế khiến cho diện tích rừng tự nhiên bị thu hẹp.

Đại biểu lấy dẫn chứng như tỉnh Quảng Trị, độ che phủ rừng hàng năm tuy tăng song không nói lên được nhiều điều về độ che phủ, sức chống chọi thiên tai.

Phân tích kỹ hơn, ông Thắng cho rằng, thủy điện nhỏ có thể không làm tăng lũ nhưng có thể làm tăng mất rừng, khiến lũ lớn hơn và sạt lở nặng hơn.

Từ đó, đại biểu kiến nghị Chính phủ cần có chỉ đạo rà soát, đánh giá thực trạng chất lượng rừng, nhất là xây dựng thủy điện nhỏ để có giải pháp căn cơ, lâu dài. Quốc hội tiến hành giám sát tối cao để có giải pháp mạnh mẽ, loại bỏ các dự án không bảo đảm an toàn, ảnh hưởng mạnh mẽ đến rừng đầu nguồn, rừng tự nhiên, rừng có chức năng phòng hộ.

Cũng liên quan đến vấn đề trên, đại biểu Mai Sỹ Diến (đoàn Thanh Hóa) đề nghị có giải pháp để hạn chế, giảm thiểu sự cố trong vận hành hồ thủy lợi, thủy điện. Các chủ hồ, doanh nghiệp vận hành thủy điện phải xây dựng bản đồ ngập lụt vùng hạ du hồ đập, phạm vi, mức độ ảnh hưởng khi xả lũ.

Các chủ hồ, doanh nghiệp vận hành thủy điện có trách nhiệm giải phóng mặt bằng tại vùng hạ du để bảo đảm không gây thiệt hại, ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt, sản xuất của người dân và bồi thường khi có thiệt hại.

Đại biểu đặt vấn đề: "Tại sao vẫn có chuyện xả lũ đúng quy trình mà người dân hạ du bị bất ngờ, thiệt hại về sản xuất, tài sản. Vấn đề này rất cần có câu trả lời của Bộ trưởng Công Thương, Bộ trưởng NN&PTNT trước cử tri và Quốc hội?”.

Đại biểu Diến cũng đề nghị Bộ Công Thương, Bộ Bộ trưởng NN&PTNT đánh giá tác độ biến đổi khí hậu đến từng hồ đập, mức độ an toàn; tăng cường kiểm tra, giám sát các chủ đầu tư, đơn vị quản lý hồ chứa, hồ thủy điện, đặc biệt trong mùa lũ...

Quốc Trần