Khai thác nhiều khoáng sản nhưng dân lại nghèo đi?

Tại khu vực thị trấn khai thác mỏ Zvishavane, miền trung Zimbabwe, có thị trấn Maglas, một cộng đồng già cỗi với những ngôi nhà đổ nát.

Thị trấn này thiếu nước và các cơ sở thiêu hủy chất thải, khiến mùi hôi thối nồng nặc của phân và nước tiểu bao quanh cả vùng này. Vào mùa mưa, những con đường đầy ổ gà, ngập nước làm người dân vô cùng khổ sở khi đi lại.

Gần 400km về phía đông bắc là Mutare, một thành phố ở vùng cao nguyên phía đông của Zimbabwe, nơi có mỏ khai thác vàng Redwing. Dọc theo một con đường, trẻ em tụ tập hứng đầy những xô nước tại một vòi bơm. Nhà của chúng không có nước sinh hoạt.

Những cảnh này lặp lại khắp các thị trấn khai thác mỏ của Zimbabwe, khi những người chỉ trích Chính phủ cho rằng luật pháp và chính sách yếu kém, kết hợp với sự thiếu minh bạch, đã khiến các cộng đồng dân cư này điêu đứng.

Theo Global Press Journal, các thị trấn này rất giàu tài nguyên khoáng sản, nhưng Zimbabwe lại là một trong những quốc gia nghèo nhất.

Ông Farai Maguwu, giám đốc Trung tâm Quản lý Tài nguyên Thiên nhiên, một tổ chức vận động và nghiên cứu có trụ sở tại Zimbabwe, cho biết: “Nói rằng họ không thu được nhiều lợi nhuận từ việc khai thác là quá nhẹ nhàng. Thực tế là họ không được lợi gì cả. Trên thực tế, hoạt động khai thác đang làm họ nghèo hơn bằng cách tấn công môi trường sống của họ, thứ mà họ phụ thuộc vào để kiếm sống”.

90% hộ gia đình liên quan đến khai thác khoáng sản phải sống nghèo đói

Zimbabwe tự hào có hơn 60 loại khoáng sản và khoảng 40 loại đã được khai thác. Ít nhất 4.000 mỏ vàng rải rác khắp đất nước, cùng với bạch kim, chrome, lithium, than đá và kim cương.

Những viên kim cương trong các cánh đồng ở Mutare’s Marange trị giá khoảng 800 tỷ USD từ một thập kỷ trước. Thị trấn Zvishavane may mắn khi sở hữu nhiều mỏ vàng, crôm và bạch kim.

Một nghiên cứu năm 2015 của Đại học Mở Zimbabwe về doanh thu từ khoáng sản lập luận rằng “Chính phủ và các công ty khai thác hứa hẹn với các cộng đồng mà ở đó, khoáng sản được khai thác cả về lợi ích xã hội và kinh tế, nhưng vẫn không có lợi ích cụ thể nào dành cho những cộng đồng này”.

Một nghiên cứu khác, vào năm 2012 của Viện Nghiên cứu Môi trường, cho thấy hơn 90% hộ gia đình liên quan đến khai thác khoáng sản sống trong cảnh nghèo đói.

Tỉnh Midlands, nơi thị trấn Zvishavane là một trong số các thị trấn khai thác mỏ và là một trong những khu vực giàu khoáng sản nhất của đất nước, nhưng chỉ có tỷ lệ tiếp cận các dịch vụ nước cơ bản ở mức 51%, theo một cuộc khảo sát của Ủy ban Đánh giá Tính dễ bị tổn thương Zimbabwe năm 2019. Hơn một nửa số trẻ em ở vùng nông thôn Trung du không được tiếp cận với thực phẩm sạch.

Ông Onesimo Moyo, thư ký thường trực của Bộ Phát triển Mỏ và Khai khoáng Zimbabwe cho biết, thật không công bằng khi nói rằng các thị trấn khai thác khoáng sản vẫn chưa phát triển.

Cụ thể, ông Moyo nói: “Những thị trấn này được xây dựng trên cơ sở khai thác mỏ. Trường học, trạm y tế và nhà ở là kết quả của việc các công ty khai thác xây dựng cơ sở hạ tầng tại các thị trấn mà họ đang hoạt động. Thị trấn Zvishavane là một ví dụ điển hình”.