Đây được xem là một năm đổi mới của Quốc hội Việt Nam cả về nội dung lẫn hình thức, với sự gần dân, chủ động lắng nghe “hơi thở cuộc sống”, không ngừng tổng kết thực tiễn để có quyết sách đúng đắn đối với những vấn đề hệ trọng của đất nước.

Khẩn trương, nhanh ngày nào tốt ngày đó, vì đất nước, vì nhân dân

Năm qua, dù bối cảnh trong nước và quốc tế có nhiều khó khăn, thách thức, nhưng bức tranh kinh tế - xã hội của Việt Nam có diện mạo khởi sắc, toàn diện, cơ bản các chỉ tiêu kinh tế - xã hội đều đạt dự kiến.

Đây là sự nỗ lực lớn của cả hệ thống chính trị, với vai trò mang tính chất quyết định là sự lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chấp hành Trung ương Đảng; sự chủ động, đồng hành của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ; sự năng động, linh hoạt của các địa phương; cùng với đó là sự chung sức đồng lòng, ủng hộ của người dân mọi miền đất nước và sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, sự hỗ trợ của bạn bè quốc tế…

Trong đó, nhắc đến Quốc hội, cử tri đã dành tặng những cụm từ như gần dân, sát dân, chủ động, quyết liệt, khoa học, hiệu quả… Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII vừa qua đã yêu cầu tập trung thực hiện một số chủ trương, nhiệm vụ quan trọng để tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trong đó nhấn mạnh phải tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội.

Tinh thần chỉ đạo đó đã được quán triệt, thực sự lan tỏa, thấm nhuần và được thể hiện đậm nét trong từng quyết sách, hoạt động của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và từng vị Đại biểu Quốc hội tại các kỳ họp và phiên họp, để lại những dấu ấn, hình ảnh tốt đẹp đối với cử tri, đồng bào cả nước.

Trước đây, các Kỳ họp Quốc hội và Phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông thường sẽ theo định kỳ, tuy nhiên, năm 2022, Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tổ chức kỳ họp, phiên họp bất thường để quyết đáp kịp thời những vấn đề thực tiễn đặt ra.

Theo đó, vào thời điểm cuối năm 2021 và đầu năm 2022, trước bối cảnh tình hình dịch COVID-19 diễn biến phức tạp trở lại ở nhiều địa phương trên cả nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người dân cũng như việc khôi phục, phát triển kinh tế - xã hội đất nước, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định triệu tập Kỳ họp bất thường đầu tiên trong lịch sử của Quốc hội (diễn ra vào tháng 1/2022), nhằm phúc đáp kịp thời với những thay đổi của thực tiễn cuộc sống, đáp ứng mong mỏi của cử tri và nhân dân.

Quyết định triệu tập Kỳ họp bất thường lần thứ Nhất của Quốc hội khóa XV có thể được coi là quyết định lịch sử, bởi trước đó, trong suốt 75 năm lịch sử hình thành và phát triển của Quốc hội Việt Nam, chưa có kỳ họp bất thường nào. Đưa ra quyết định này cho thấy bản lĩnh, quyết tâm chính trị rất lớn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và hơn hết là đặt người dân ở vị trí trung tâm của mọi quyết sách của Quốc hội. Bởi đại dịch COVID-19 chưa từng có tiền lệ, khó dự báo, tạo thách thức chưa từng có đối với hệ thống y tế các nước, trong đó có Việt Nam, tác động sâu sắc, toàn diện đến mọi mặt kinh tế - xã hội, an ninh trật tự an toàn xã hội và đời sống vật chất, tinh thần của người dân vô cùng lớn.

Để ứng phó kịp thời, có hiệu quả với diễn biến phức tạp của tình hình dịch COVID-19, sớm ổn định và kiểm soát dịch bệnh, đưa đất nước trở lại trạng thái “bình thường mới”, ổn định và phát triển kinh tế - xã hội, Quốc hội khóa XV đã tiến hành Kỳ họp bất thường lần thứ Nhất (khai mạc vào sáng ngày 4/1/2022) bằng hình thức họp trực tuyến.

Với tinh thần khẩn trương, nghiêm túc, đoàn kết, trí tuệ, ngày 11/1/2022, Quốc hội đã hoàn thành toàn bộ chương trình đề ra. Kết quả kỳ họp thể hiện sự tích cực, chủ động, trách nhiệm cao của Quốc hội trước đòi hỏi của thực tiễn đất nước và mong muốn, nguyện vọng của người dân, doanh nghiệp; khẳng định Quốc hội cùng các cơ quan của Quốc hội luôn lắng nghe cử tri và nhân dân, không ngừng nỗ lực, đổi mới, kiến tạo để phát triển.

Cũng trong năm nay, ngày 29/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Phiên họp bất thường tháng 8/2022, dưới sự điều hành của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, để xem xét hai nội dung quan trọng, cấp thiết.

Tại Phiên họp này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận được một số Tờ trình của Chính phủ về việc cho ý kiến danh mục các dự án đầu tư thuộc Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội ngày 11/1/2022 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời, đề xuất “điều hòa” vốn đầu tư công trung hạn 5 năm. Chính phủ cũng đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến với khoản vốn còn lại trong kế hoạch đầu tư công trung hạn chưa phân bổ hết.

Chủ tịch Quốc hội khẳng định, hai nội dung Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến đều thuộc lĩnh vực đầu tư công, nhưng do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan nên tiến độ giao vốn, giải ngân đầu tư công chậm. Đặc biệt là gói chính sách tài khóa, tiền tệ đã 8 tháng kể từ khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 43/2022/QH15, Chính phủ mới hoàn tất danh mục trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, với tinh thần khẩn trương, tích cực, “nhanh ngày nào tốt ngày đó”, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo các cơ quan của Quốc hội tổ chức rà soát, thẩm tra và đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ủy ban Tài chính, Ngân sách cũng đã đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Phiên họp bất thường để xem xét hai nội dung quan trọng, cấp thiết này.

Ngay sau phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành các Nghị quyết, tạo điều kiện để Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ giao vốn cho các bộ ngành, địa phương. Đối với dự án nào đủ điều kiện thì giao vốn ngay, dự án chưa đủ điều kiện thì đôn đốc thực hiện; tạo điều kiện cho tăng trưởng, đạt được các mục tiêu kinh tế - xã hội, giải ngân đầu tư công và các mục tiêu nêu trong Nghị quyết 43/2022/QH15.

Chuẩn bị kỹ lưỡng, “từ sớm, từ xa”, bám “trúng” những vấn đề “nóng”

Hai Kỳ họp thứ 3 và thứ 4 của Quốc hội khóa XV trong năm 2022 cũng đã để lại nhiều dấu ấn về sự đổi mới, trách nhiệm, khoa học, hiệu quả. Đặc biệt là Kỳ họp thứ 4, Quốc hội đã hoàn thành khối lượng lớn công việc trong công tác lập pháp khi thông qua 6 luật, 13 nghị quyết với tỷ lệ tán thành rất cao; cho ý kiến lần 2 dự án Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi); thảo luận lần đầu dự án Luật Đất đai (sửa đổi) và 6 dự án luật khác. Đó là kết quả của sự chuẩn bị kỹ lưỡng “từ sớm, từ xa” như Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhiều lần nhấn mạnh.

Kết quả Kỳ họp cũng chứng minh những đổi mới trong hoạt động nghị trường phát huy hiệu quả. Dù thời gian kỳ họp rút ngắn hơn, bổ sung thêm nội dung, song chất lượng vẫn đảm bảo. Hiếm có kỳ họp nào mà ngay sau khi thảo luận tại 19 tổ, Tổng Thư ký Quốc hội đã có báo cáo tổng hợp ý kiến, cơ quan chủ trì soạn thảo lại ngay lập tức có báo cáo giải trình, nêu hướng tiếp thu các vấn đề lớn gửi tới Đại biểu Quốc hội trước phiên thảo luận hội trường.

Điều này giúp nội dung thảo luận trọng tâm, tập trung, nâng cao chất lượng dự án luật, nghị quyết và sớm đi tới đồng thuận. Các báo cáo tiếp thu, chỉnh lý dự thảo cũng đến tay đại biểu nghiên cứu thấu đáo trước khi biểu quyết, và như chia sẻ của nhiều đại biểu là yên tâm hơn khi ấn nút.

Hoạt động chất vấn tiếp tục có nhiều đổi mới, thông qua chất vấn và trả lời chất vấn cho thấy, việc lựa chọn và quyết định nội dung chất vấn tại kỳ họp, các phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã bám sát những vấn đề của thực tiễn, thể hiện rất “đúng” và “trúng” những vấn đề “nóng”, bức xúc nổi lên trong đời sống kinh tế - xã hội, vừa có tính thời sự cấp bách, vừa mang tính chiến lược, lâu dài, đáp ứng nguyện vọng của cử tri, nhân dân cả nước. Việc đặt câu hỏi và trả lời chất vấn cũng đi thẳng vào vấn đề, không vòng vo, né tránh.

Đặc biệt, tiếp tục tinh thần đổi mới, chú trọng hoạt động giám sát lại, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quan tâm lựa chọn nhiều vấn đề về việc thực hiện các nghị quyết, kết luận về giám sát chuyên đề và chất vấn để đưa ra chất vấn và trả lời chất vấn.

Giám sát trọng tâm những vấn đề “nóng” liên quan quốc kế, dân sinh

Ngay đầu năm 2022 cũng như tinh thần xuyên suốt từ đầu Nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đến nay, Quốc hội và Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã đề ra mục tiêu: Tiếp tục nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của Quốc hội; trong đó, việc đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác giám sát tối cao của Quốc hội là khâu trọng tâm.

Cùng với công tác lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, Đảng đoàn Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chú trọng chỉ đạo thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ để đổi mới, tăng cường thực hiện có hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội với chủ trương chuẩn bị kỹ lưỡng từ sớm, từ xa, huy động tối đa sự tham gia của Đại biểu Quốc hội, các cơ quan là chủ thể giám sát và đối tượng chịu sự giám sát, cũng như các cơ quan phối hợp, các chuyên gia trong hoạt động giám sát. Giám sát trúng và đúng những vấn đề quan trọng của đất nước, những vấn đề có liên quan tới quốc kế, dân sinh.

Trong số các giám sát thường niên, không chỉ 4 chuyên đề được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát có sự thay đổi rõ rệt, mà các nhiệm vụ khác, các lĩnh vực khác đều có sự nhìn nhận, đánh giá hết sức khách quan, sâu sát, tăng tính trách nhiệm, tránh tính hình thức.

Đặc biệt, trong năm 2022, trên cơ sở kết quả nghiên cứu của Đề án tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, Đảng đoàn Quốc hội đã ban hành kết luận có ý nghĩa nền tảng cho việc tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã ban hành ba Nghị quyết quan trọng góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát.

Chủ tịch Quốc hội khẳng định, đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội là vấn đề đã và đang được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thực hiện và thể hiện thông qua những thay đổi trong tư duy và cách làm nhằm góp phần nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước và tổ chức thực hiện có hiệu quả đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

“Giám sát phải trên tinh thần hết sức xây dựng; giữa “xây” và “chống” thì xây vẫn là căn bản, lâu dài; chống là quyết liệt, triệt để, cấp bách; phải phát huy được những mô hình tốt, những cách làm hay, gương người tốt, việc tốt; đánh giá cân bằng, khách quan để tiếp tục hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật, tiếp tục nâng cao hiệu quả khâu tổ chức thực hiện để mọi việc tốt hơn, góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng đất nước. Xây dựng pháp luật là để kiến tạo phát triển. Công tác giám sát cũng phải vì mục tiêu kiến tạo phát triển”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Trên tinh thần đó, trong năm qua, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội đã triển khai đồng bộ các hoạt động giám sát theo quy định. Các phiên họp giám sát chuyên đề năm 2022 đều phát huy dân chủ, tăng tính tranh luận, các ý kiến phân tích sâu, làm rõ những thành tích, ưu điểm cũng như những tồn tại, khuyết điểm, tìm ra nguyên nhân, bài học kinh nghiệm và đề xuất các giải pháp xác đáng, khả thi; đồng thời, các đoàn giám sát đều chú trọng giám sát việc thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát...

Ủy ban Thường vụ Quốc hội định kỳ xem xét, thảo luận tại phiên họp hằng tháng việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri. Đồng thời, chỉ đạo Ban Dân nguyện báo cáo, tham mưu việc giám sát những vụ việc nổi cộm; việc phân loại, xử lý các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài ở Trung ương và địa phương.

Một số vụ việc phức tạp khác đã được các cơ quan được giao nhiệm vụ thẩm tra, xác minh đẩy nhanh tiến độ và sớm trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định. Có thể nói, các hoạt động giám sát của các Cơ quan của Quốc hội và các Đại biểu Quốc hội đã góp phần giải quyết kịp thời những vấn đề “nóng”, mang tính thời sự, giải tỏa bức xúc trong xã hội.

Sự thay đổi đó đã “thổi làn gió đổi mới” vào cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương, thông qua hoạt động giám sát, đã kịp thời phát hiện và có các kiến nghị nhằm điều chỉnh, bổ sung, phát huy tính tích cực, giảm thiểu những hệ lụy nảy sinh từ chính sách; chấn chỉnh kịp thời các sai sót, khuyết điểm trong quá trình triển khai; góp phần thúc đẩy thực hiện tốt chính sách, pháp luật, các nhiệm vụ kinh tế - xã hội và hoàn thiện cơ chế, chính sách có liên quan, đáp ứng việc phát triển của đất nước trong tình hình mới…

Nguyễn Hường