Đây là yêu cầu cấp bách, đồng thời là cơ hội để các dân tộc rất ít người phát triển đột phá.

Phóng viên báo Nhà báo và Công luận đã có cuộc phỏng vấn ông Vi Văn Sơn, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Nghệ An.

Thưa ông, với điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, trình độ dân trí còn nhiều hạn chế, chất lượng dân số thấp, nhà ở, điều kiện sinh hoạt, khả năng tiếp cận và hưởng thụ các dịch vụ xã hội còn khó khăn… các dân tộc thiểu số rất ít người luôn bị tụt hậu trong việc tiếp cận các nguồn lực, dịch vụ công và cơ hội phát triển, tỷ lệ hộ nghèo cao gấp 2 - 4 lần so với các dân tộc khác, vậy Nghệ An đã làm gì để đưa cuộc sống của người dân lên một bước tiến mới?

Ông Vi Văn Sơn: Có thể nói, đứng trước những yêu cầu cấp thiết trên, thời gian qua, Ủy ban Dân tộc tỉnh Nghệ An đã xây dựng dự án “Đầu tư phát triển nhóm dân tộc rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn” và đặt trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Dự án là sự tích hợp các Quyết định số 1672/QĐ-TTg, Quyết định số 2086/QĐ-TTg, Quyết định số 499/QĐ-TTg ngày 10/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình “Bảo vệ và phát triển các dân tộc thiểu số rất ít người giai đoạn 2021 - 2030”.

Công tác chỉ đạo, điều hành thực hiện Chương trình luôn là nhiệm vụ trọng tâm trong triển khai kế hoạch, nhiệm vụ của Uỷ ban nhân dân tỉnh. Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh, Trưởng ban Chỉ đạo các Chương trình mục tiêu quốc gia tỉnh đã chỉ đạo sát sao, quyết liệt. Công tác kiểm tra, đôn đốc, giám sát tiến độ thực hiện và giải ngân nguồn vốn Chương trình được thực hiện thường xuyên, liên tục và có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các cấp, các ngành đã góp phần kịp thời xử lý, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.

Hệ thống cơ chế, chính sách và văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình đến nay đã cơ bản đầy đủ, đồng bộ. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để tổ chức thực hiện.

Các đơn vị, địa phương đã chủ động bám sát các Nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, của Tỉnh uỷ, Uỷ ban nhân dân tỉnh, Trưởng ban Chỉ đạo các Chương trình mục tiêu quốc gia tỉnh để tập trung chỉ đạo, điều hành thực hiện nhiệm vụ được giao. Việc triển khai thực hiện các văn bản hướng dẫn của Trung ương, các Bộ, ngành, của tỉnh tới các địa phương đã nắm bắt kịp thời, đã tháo gỡ được những khó khăn trong quá trình chỉ đạo tổ chức thực hiện tại cơ sở.

Từ đó, đã mang lại những kết quả tích cực. Cụ thể, trong năm 2023, tại dự án Đầu tư phát triển kinh tế - xã hội nhóm DTTS rất ít người, nhóm dân tộc còn gặp nhiều khó khăn, dân tộc có khó khăn đặc thù. Tỉnh Nghệ An đã dành nhiều quan tâm đầu tư phát triển bền vững người Đan Lai (thuộc dân tộc Thổ) gắn với bảo vệ phát triển rừng, môi trường sinh thái tại Vườn Quốc gia Pù Mát, huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An.

Từ chỗ đứng trước nguy cơ tuyệt chủng vì nghèo đói, lạc hậu và hôn nhân cận huyết thống, giờ đây cuộc sống của người Đan Lai đã đổi thay, ấm no nhờ sự hỗ trợ của nhà nước phát triển sinh kế bền vững. Tại các điểm tái định cư ở Cửa Rào, Tân Sơn (xã Môn Sơn) và bản Thạch Sơn, Kẻ Tắt (xã Thạch Ngàn), đồng bào Đan Lai được hỗ trợ xây dựng nhà ở kiên cố, khang trang, cấp đất sản xuất, con giống, phân bón, vật nuôi, nông cụ sản xuất.

Đồng thời, gắn trách nhiệm chính quyền xã trong hướng dẫn cụ thể từng gia đình phương thức làm lúa nước, biết cách trồng trọt và chăn nuôi. Các cấp, ngành đã tổ chức nhiều lớp khuyến nông, khuyến lâm, kĩ thuật sản xuất chăn nuôi, đào tạo nghề tại các bản tái định cư để người dân được tham gia.

Từ cuộc sống hái lượm, sản xuất tự nhiên, người Đan Lai đã có kỹ thuật chăn nuôi trâu, bò, lợn nuôi nhốt....

Ngoài ra, Nghệ An luôn quan tâm đầu tư xây dựng, nâng cấp, cải tạo cơ sở hạ tầng tại các thôn tập trung đông đồng bào dân tộc thiểu số có khó khăn đặc thù, có tỷ lệ hộ nghèo cao; ưu tiên đầu tư các thôn đặc biệt khó khăn (Dân tộc Ơ Đu).

Có thể nói, kể từ năm 2006, người Ơ Đu di chuyển về sinh sống tại bản tái định cư Văng Môn, xã Nga My, huyện Tương Dương để nhường đất xây dựng Thủy điện Bản Vẽ. Sau 17 năm về sinh cơ, lập nghiệp ở bản tái định cư, đời sống vật chất, tinh thần của bà con nhân dân ngày càng được nâng lên rõ rệt. Đổi thay lớn nhất là bà con biết chú trọng vào công tác phát triển sản xuất, chăn nuôi, đặc biệt quan tâm đến việc học hành của con em.

Đối với các hộ dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn: Tỉnh Nghệ An đã hỗ trợ đầu tư có thu hồi vốn theo hộ hoặc cộng đồng chăn nuôi, phát triển sản xuất thông qua vay vốn tín dụng chính sách với lãi suất ưu đãi đặc biệt. Trường hợp xác định vật nuôi hoặc cây trồng khác phù hợp với địa phương, thực hiện đầu tư và tính quy đổi giá trị từ bò hoặc gà, nhưng tổng kinh phí hỗ trợ/hộ không thay đổi so với hạn mức được giao.

Ngoài quan tâm phát triển kinh tế để giúp người dân tộc thiểu số rất ít người lên một bước tiến mới, tỉnh Nghệ An còn chú trọng giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Vậy kết quả đó là gì, thưa ông?

Ông Vi Văn Sơn: Xác định tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở vùng đồng bào DTTS trong tỉnh, không chỉ làm ảnh hưởng đến sức khỏe, chất lượng dân số, mà còn là một trong những nguyên nhân dẫn đến nghèo khó, kém phát triển.

Vì vậy, ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 498/QĐ-TTg ngày 14/4/2015 và Ủy ban Dân tộc ban hành kế hoạch, hướng dẫn triển khai; Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã ban hành các văn bản, kế hoạch chỉ đạo và tổ chức triển khai thực hiện. Đồng thời, ban hành các quy chế hoạt động và quy chế phối hợp giữa các sở, ban, ngành, địa phương; giao Ban Dân tộc tỉnh là cơ quan thường trực giữ vai trò tham mưu UBND tỉnh tổ chức thực hiện Đề án trên địa bàn tỉnh...

Thời gian qua, Ban Dân tộc tỉnh Nghệ An đã xây dựng Kế hoạch, dự toán kinh phí trình UBND tỉnh phê duyệt, phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức triển khai tập huấn, tuyên truyền; cấp phát tờ rơi tại các huyện Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn, Quế Phong.

Tập trung chỉ đạo, phối hợp với UBND huyện, Công an xã, Đồn Biên phòng, Phòng Dân tộc, UBND xã, Ban quản lý bản và các trường PTDTNT. THCS dự kiến hoàn thành trong tháng 11, gồm 4.660 người/16 lớp tham gia đối tượng là cán bộ cấp xã, các tổ chức đoàn thể thôn, bản, phụ huynh, giáo viên, học sinh kết quả đạt 100% so với kế hoạch.

UBND các huyện được phân bổ kinh phí đã chủ động xây dựng Kế hoạch và phê duyệt dự toán để triển khai tuyên truyền, vận động trên địa bàn của huyện. Theo báo cáo của 11 huyện vùng dân tộc thiểu số và miền núi và kết quả rà soát đến 15/6/2023 số cặp tảo hôn năm 2023 là 230 cặp, giảm 65 cặp so với cùng kỳ năm 2022.

Xin ông cho biết, những khó khăn nào khi thực hiện dự án đầu tư phát triển nhóm dân tộc thiểu số rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn và tỉnh Nghệ An có kiến nghị gì?

Ông Vi Văn Sơn: Hiện nay, Ngân sách Trung ương bố trí năm 2022 thực hiện 06 danh mục dự án khởi công mới; năm 2023 thực hiện chuyển tiếp 06 danh mục của năm 2022 (Thực hiện nội dung: Đầu tư phát triển bền vững người Đan Lai).

Vốn sự nghiệp: Ngân sách Trung ương bố trí đối với Ban Dân tộc và UNBD cấp huyện để triển khai đến thời điểm này chưa thực hiện. Lý do: không có văn bản hướng dẫn và nội dung thực hiện đối với nhóm dân tộc còn gặp nhiều khó khăn (Mông và Khơ Mú).

Một số khó khăn trong thực hiện có thể kể đến như hiện nay chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất và sinh kế đối với các hộ dân tộc thiểu số còn gặp nhiều khó khăn “Hỗ trợ đầu tư có thu hồi vốn theo hộ hoặc cộng đồng chăn nuôi, phát triển sản xuất thông qua vay vốn tín dụng chính sách với lãi suất ưu đãi đặc biệt. Trường hợp xác định vật nuôi hoặc cây trồng khác phù hợp với địa phương, thực hiện đầu tư và tính quy đổi giá trị từ bò hoặc gà, nhưng tổng kinh phí hỗ trợ/hộ không thay đổi so với hạn mức được giao”.

Qua đó, chúng tôi kiến nghị tại Tiểu dự án 2, Dự án 9: Bổ sung đối tượng thụ hưởng là “Lãnh đạo tổ chức Đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị, xã hội ở thôn, bản trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi” do đây là lực lượng nòng cốt ở cơ sở, trực tiếp thực hiện công tác tuyên truyền, vận động. Bổ sung đối tượng thụ hưởng “Các bậc cha mẹ và học sinh các trường PTDTBT, Phổ thông có học sinh bán trú; Nhóm vị thành niên, thanh niên là người DTTS thuộc xã, thôn ĐBKK”.

Xin cảm ơn ông!

Thành Vinh (thực hiện)