Từ năm 1952, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chính thức đưa ra khái niệm tinh giản bộ máy: “Nói chung, các cơ quan đều phải tiết kiệm. Riêng cơ quan cung cấp tổ chức còn kềnh càng, thừa người, phải sắp xếp cho gọn gàng, hợp lý, mọi người đều có công việc thiết thực, những người thừa phải đưa đi chỗ thiếu, những người ở lại phải thi đua nâng cao năng suất của mình. Thế là tinh giản, tinh là đưa năng suất lên cao, làm cho mau cho tốt, giản là vừa phải, không kềnh càng, tránh hình thức”(1). Người chỉ rõ việc tinh gọn phải diễn ra trong toàn hệ thống chính trị chứ không chỉ trong các cơ quan hành chính: “Các cơ quan chính quyền và đoàn thể, các cơ quan kinh tế và các ủy ban, cần phải nâng cao năng suất, giảm bớt số người (tinh giản)... Vô luận thế nào cũng phải tìm đủ cách để biên chế các cơ quan lại”(2).

Như vậy, vấn đề giảm biên chế đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt ra với mục tiêu không chỉ “cắt bỏ cơ học” lao động dôi dư mà còn là nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ. Người nhìn nhận tác dụng của công tác giảm biên không chỉ ở góc độ kinh tế mà còn ở góc độ văn hóa và đạo đức khi nó buộc cán bộ phải hoàn thiện mình về mọi mặt, phải nâng mình ngang tầm nhiệm vụ để đáp ứng yêu cầu của tổ chức, mong muốn của nhân dân.

Tại Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương, việc đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của Ban Tuyên giáo các cấp được thực hiện theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW gắn với việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 39-NQ/TW, ngày 17/4/2015 của Bộ Chính trị khóa XI về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Qua 5 năm thực hiện Nghị quyết đã đem lại những kết quả rất tích cực, từ việc xây dựng thể chế đến những kết quả cụ thể có thể định lượng đo đếm được.

Kết quả tinh gọn bộ máy tuyên giáo theo Nghị quyết số 18-NQ/TW

Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương, được thành lập theo Khoản 2 Điều 10 Điều lệ Đảng, không tương ứng với tổ chức hành chính Nhà nước, không có chính quyền cùng cấp. Tính tới thời điểm 31/12/2022, Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương có 61 tổ chức đảng trực thuộc. Trong đó, có 34 đảng bộ cấp trên cơ sở, 27 đảng bộ cơ sở, với 78.163 đảng viên.

Tại cơ quan Đảng ủy Khối, Ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối được giao nhiệm vụ làm công tác tuyên giáo trong toàn đảng bộ Khối. Theo Quyết định số 1702-QĐ/ĐUK, ngày 11/3/2019 của Ban Thường vụ Đảng ủy Khối về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của Ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối, Ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối là đơn vị tham mưu giúp Ban Chấp hành Đảng bộ Khối, trực tiếp và thường xuyên là Ban Thường vụ, Thường trực Đảng ủy Khối về công tác xây dựng Đảng thuộc các lĩnh vực chính trị, tư tưởng, thông tin, tuyên truyền, lý luận chính trị, báo chí, văn hóa, khoa giáo và biên soạn lịch sử Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương; đồng thời là cơ quan chuyên môn, nghiệp vụ về công tác tuyên giáo của Đảng ủy Khối.

Với 5 nhóm nhiệm vụ chính gồm: (1) Nghiên cứu, đề xuất các chủ trương về công tác tuyên giáo trong toàn Đảng bộ; (2) Hướng dẫn, kiểm tra, giám sát các đảng bộ trực thuộc Đảng ủy Khối về công tác tuyên giáo; (3) Thẩm định, thẩm tra các chủ trương công tác có liên quan khi được xin ý kiến; (4) Phối hợp với các ban, đơn vị, các đảng ủy trực thuộc và các cơ quan có liên quan tổ chức thực hiện công tác tuyên giáo và các công tác có liên quan và (5) Thực hiện các nhiệm vụ khác do Ban Thường vụ, Thường trực Đảng ủy Khối giao.

Đồng thời, Ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối cũng là cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 35 của Đảng bộ Khối; là cơ quan Thường trực Hội đồng Sáng kiến của Cơ quan Đảng ủy Khối. Ban Tuyên giáo có trưởng ban, các phó trưởng ban và 03 phòng chuyên môn, gồm: Phòng Lý luận chính trị và Lịch sử Đảng, Phòng Tuyên truyền - Báo chí và Phòng Khoa giáo.

Về trình độ chuyên môn của Ban hiện nay khá đồng đều, đội ngũ cán bộ được đào tạo cơ bản, trưởng thành từ thực tiễn công tác. Hiện Ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối có 11 biên chế, có 02 đồng chí có trình độ tiến sỹ (2 lãnh đạo Ban), 07 đồng chí có trình độ thạc sỹ, 02 đồng chí có trình độ đại học. Số cán bộ được đào tạo chính quy về công tác xây dựng Đảng là 05 đồng chí, còn lại là được đào tạo các ngành nghề khác. Đội ngũ cán bộ của Ban đã được qua các lớp tập huấn về công tác tuyên giáo, đa số đã có kinh nghiệm công tác tuyên giáo và đã kinh qua các vị trí công tác ở các ngành khác hoặc lĩnh vực công tác xây dựng đảng khác. Về trình độ lý luận chính trị: 10 đồng chí có trình độ cao cấp, 01 trình độ sơ cấp.

Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương hiện nay bao gồm 61 đảng bộ trực thuộc (34 đảng bộ cấp trên cơ sở và 27 đảng bộ cơ sở) với gần 6.000 chi bộ và gần 8 vạn đảng viên, bao gồm các đảng bộ trong khối các cơ quan Đảng; khối các cơ quan Nhà nước và khối Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội.

Đến nay, tất cả các đảng bộ trực thuộc Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương chưa có cán bộ tuyên giáo chuyên trách, Ban Tuyên giáo của các đảng bộ đều là các đồng chí trong đảng ủy cơ quan và cán bộ, đảng viên trong đảng bộ kiêm nhiệm. Một số đảng bộ thành lập văn phòng đảng ủy để làm đầu mối làm công tác đảng nói chung, trong đó có công tác tuyên giáo.

Đối với khối đảng bộ các cơ quan đảng, đơn vị sự nghiệp của Đảng trực thuộc Đảng bộ Khối gồm có 13 đảng bộ: Đảng bộ Văn phòng Trung ương Đảng, Đảng bộ cơ quan Ban Tổ chức Trung ương, Đảng bộ cơ quan Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Đảng bộ cơ quan Ban Tuyên giáo Trung ương, Đảng bộ cơ quan Ban Dân vận Trung ương, Đảng bộ cơ quan Ban Đối ngoại Trung ương, Đảng bộ cơ quan Ban Nội chính Trung ương, Đảng ủy cơ quan Ban Kinh tế Trung ương, Đảng, Đảng bộ Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Đảng bộ Tạp chí Cộng sản, Đảng bộ Báo Nhân dân, Đảng bộ Nhà xuất bản Chính trị quốc gia và Đảng bộ cơ quan Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương.

Đối với khối đảng bộ các cơ quan nhà nước trực thuộc Đảng bộ Khối gồm có 34 Đảng bộ, trong đó có tới 30 đảng bộ cấp trên cơ sở và chỉ có 04 đảng bộ cơ sở. Đồng thời, đây là khối đảng bộ có đông số đảng bộ cơ sở và tổng số đảng viên nhất trong khối các cơ quan Trung ương. Thực tiễn, đây là các đảng bộ có số lượng cán bộ chuyên trách làm công tác đảng đông nhất, ví như: Đảng bộ Bộ Ngoại giao có 23 cán bộ chuyên trách làm công tác Đảng; đảng bộ Bộ Tài chính có 11 cán bộ chuyên trách làm công tác đảng; đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có 09 cán bộ chuyên trách làm công tác đảng…

Có thể nói, trong thời gian qua, Đảng ủy Khối đã chỉ đạo, hướng dẫn các đảng ủy trực thuộc kiện toàn, sắp xếp tổ chức đảng phù hợp với mô hình tổ chức của ban, bộ, ngành, đoàn thể, tạo điều kiện bảo đảm sự lãnh đạo của cấp ủy theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW của Trung ương. Tổ chức bộ máy của ban tuyên giáo các cấp trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương cơ bản thực hiện được chức năng, nhiệm vụ theo quy định, nhất là một số mặt của công tác xây dựng đảng; nội dung, phương thức hoạt động của các đảng bộ trực thuộc đảng bộ khối từng bước được đổi mới. Mô hình tổ chức cơ bản phù hợp, thực hiện được chức năng tham mưu, giúp việc, phục vụ cho công tác lãnh đạo của cấp ủy các cấp.

Bên cạnh đó, còn góp phần giảm đầu mối đảng bộ trực thuộc Trung ương và tạo thuận lợi trong hoạt động công tác Đảng. Đội ngũ cán bộ, công chức cơ bản đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ chuyên môn được giao. Đến nay, nhìn chung các văn phòng đảng - đoàn thể của các cơ quan, đơn vị được thành lập hoạt động ổn định, chất lượng và hiệu quả công tác từng bước được nâng lên, đáp ứng được yêu cầu trong tình hình mới.

Cùng với đó, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành quy định về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, mối quan hệ công tác và quy chế làm việc giữa đảng đoàn, ban cán sự đảng với đảng ủy cơ quan. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho công tác đảng của đảng ủy cơ quan nói riêng và đối với công tác tuyên giáo nói riêng (trong đó có tổ chức bộ máy ban tuyên giáo của đảng ủy cơ quan).

Một số vấn đề đặt ra

Qua 5 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu quả”, rất nhiều đảng bộ trực thuộc Đảng bộ Khối đã triển khai việc sắp xếp lại tổ chức, bộ máy của các cơ quan tham mưu giúp việc, trong đó có ban tuyên giáo.

Tuy nhiên, do đặc thù riêng của từng cơ quan, đơn vị nên việc sắp xếp tổ chức, bộ máy và giao biên chế đối với Ban Tuyên giáo cấp ủy các cấp giữa các đảng ủy trực thuộc rất đa dạng, không thống nhất trong toàn Đảng bộ nên phần nào gặp khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ, liên hệ công tác, trao đổi kinh nghiệm giữa các ban tuyên giáo.

Cùng với đó, do đặc thù riêng của một số đảng bộ, số lượng biên chế giao cho Ban Tuyên giáo cấp ủy còn ít, trong khi khối lượng và yêu cầu của công tác tuyên giáo trong tình hình mới ngày càng cao.

Chẳng hạn, tại khối đảng bộ Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội gồm có 14 đảng bộ, trong đó có 13 đảng bộ cơ sở, chỉ có 01 đảng bộ trên cơ sở (Đảng bộ Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam). Đây là khối đảng bộ gần như chưa bố trí được cán bộ chuyên trách làm công tác đảng nói chung và cán bộ làm công tác tuyên giáo nói riêng.

Trong tổng số 14 đảng bộ, có tới 06 đảng bộ không có cán bộ chuyên trách làm công tác đảng; các đảng bộ còn lại, chỉ bố trí 01 cán bộ chuyên trách làm công tác đảng. Thực tế cũng cho thấy, cơ cấu, tổ chức và mô hình hoạt động của Ban Tuyên giáo cấp ủy các cấp trong Đảng bộ Khối còn nhiều điểm khác biệt. Điều này phụ thuộc nhiều vào sự quan tâm của cấp ủy, cơ quan, đơn vị. Ở đơn vị nào, cấp ủy, tuyên giáo cấp trên quan tâm chỉ đạo, thường xuyên kiểm tra, giám sát thì ở đó hoạt động của tuyên giáo cơ sở thống nhất và hiệu quả. Ngược lại, đơn vị nào chưa dành sự quan tâm thỏa đáng thì nơi đó có nhiều mô hình hoạt động khác nhau, dẫn đến không thống nhất, không tạo được động lực để cán bộ say mê, tâm huyết trong công tác tuyên giáo.

Hiện nay đại đa số cán bộ tuyên giáo các cấp trong Đảng bộ Khối đều là cán bộ kiêm nhiệm nên chưa dành được nhiều thời gian cho công tác tuyên giáo; chưa có chế độ phụ cấp cho cán bộ làm công tác tuyên giáo cơ sở để khích lệ và nâng cao trách nhiệm đối với cán bộ bán chuyên trách, kiêm nhiệm.

Nguyên nhân của hạn chế, bất cập là do tổ chức đảng được lập theo đặc điểm riêng, không có chính quyền cùng cấp, cấp ủy không lãnh đạo toàn diện, không gắn với việc lãnh đạo nhiệm vụ chính trị và công tác cán bộ của cấp ủy cấp dưới, chủ yếu làm một số nhiệm vụ của công tác xây dựng đảng. Đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo ở các đảng ủy trực thuộc đều làm chế độ kiêm nhiệm.

Bên cạnh đó, cơ cấu đảng đoàn, ban cán sự đảng cơ bản trùng khớp với tập thể lãnh đạo cơ quan, đơn vị, tổ chức; bí thư đảng đoàn, ban cán sự đảng đồng thời là người đứng đầu cơ quan, đơn vị, tổ chức tương ứng nên trong thực tế có một số nhiệm vụ còn chồng chéo, trùng lặp, khó phân biệt nhiệm vụ, trách nhiệm giữa đảng đoàn, ban cán sự đảng với tập thể lãnh đạo cơ quan, đơn vị và đảng ủy cơ quan, các ban tham mưu của đảng ủy cơ quan.

Đặc biệt, hiện chưa có quy định thống nhất về cơ cấu tổ chức bộ máy và chức năng, nhiệm vụ của ban tuyên giáo các đảng ủy trực thuộc Đảng bộ Khối gây khó khăn cho việc hoạt động.

Giải pháp hoàn thiện tổ chức bộ máy ban tuyên giáo các cấp trong Đảng bộ Khối

Nhằm hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy của ban tuyên giáo các cấp trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương, trong thời gian tới cần xác định rõ, tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế không chỉ nhằm mục tiêu “giảm cơ học” để giảm chi ngân sách mà còn để nâng cao chất lượng đội ngũ công chức, hướng tới nền hành chính chuyên nghiệp, hiệu lực, hiệu quả. Trong đó, chú trọng thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, nâng cao vị thế, vai trò lãnh đạo của công tác tuyên giáo trong lãnh đạo, chỉ đạo các tổ chức đảng trực thuộc bảo đảm hoàn thành tốt công tác xây dựng Đảng trong toàn Đảng bộ. Đồng thời, tiếp tục hoàn thiện về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy, quyền hạn, trách nhiệm, mối quan hệ công tác của Ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương và hệ thống ban tuyên giáo các cấp theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương, Kế hoạch số 07-KH/TW ngày 27/11/2017 của Bộ Chính trị về thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khóa XII để trình Bộ Chính trị xem xét và ban hành Quyết định, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của Đảng ủy Khối trong tình hình mới.

Hai là, đẩy mạnh kiện toàn, hoàn thiện tổ chức bộ máy của hệ thống ban tuyên giáo các cấp trong Đảng bộ Khối trên nguyên tắc bảo đảm sự lãnh đạo thống nhất của Đảng về tổ chức bộ máy, biên chế, cán bộ, công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị; cụ thể hóa các nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương đối với công tác tuyên giáo; kế thừa những nội dung phù hợp, đồng thời khắc phục một số hạn chế, bất cập, bổ sung một số nội dung mới đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của tình hình thực tiễn.

Ba là, bổ sung biên chế cán bộ chuyên trách; tăng cường tuyển cán bộ về làm công tác đảng trong các đảng bộ thuộc Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương. Tiếp tục hoàn thiện đồng bộ, thống nhất về cơ chế, chính sách đối với đội ngũ cán bộ làm công tác đảng và công tác tuyên giáo; quan tâm khuyến khích, động viên kịp thời, thu hút được người giỏi, có năng lực và tâm huyết, cống hiến, trách nhiệm với công tác đảng, công tác tuyên giáo…

Tài liệu tham khảo: (1), (2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 432, 367.

TS. Phạm Thị Vui-

Ủy viên BCH Đảng ủy Khối-

Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương