Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận, ông Lê Tiến Dũng - Vụ phó Vụ Đầu tư, Bộ Tài chính đã chia sẻ về một số giải pháp để đầu tư công trở thành “cú hích” cho nền kinh tế bứt phá trong năm 2025.

Tỷ lệ giải ngân năm 2024 vẫn chưa có nhiều cải thiện

+ Ngay từ đầu năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo để tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công, tuy nhiên kết quả vẫn chậm, đây cũng không phải là lần đầu hiện tượng này xuất hiện. Ông có thể nêu những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này, khó khăn và vướng mắc ở đâu?

- Báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, lũy kế giải ngân từ đầu năm đến ngày 31/10/2024 đạt 50,9% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Ước giải ngân từ đầu năm đến ngày 30/11/2024 đạt 60,43% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn gần 5% so với năm ngoái.

Theo số liệu báo cáo trên, ước giải ngân 11 tháng vốn ngân sách Trung ương đạt 61,11% đạt tỷ lệ cao hơn cùng kỳ năm 2023, tuy nhiên vốn ngân sách địa phương giải ngân còn thấp với 60,04%. Vẫn còn nhiều Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương giải ngân thấp hơn bình quân chung của cả nước. Cá biệt, có một số đơn vị có tỷ lệ giải ngân bằng 0, hoặc gần bằng 0.

Trên thực tế, một số điểm nghẽn ảnh hưởng tới tốc độ giải ngân đầu tư công đã được Bộ Tài chính báo cáo với Thủ tướng Chính phủ định kỳ hàng tháng, như công tác lập, phân bổ kế hoạch chưa sát với khả năng thực hiện và giải ngân của từng dự án; công tác tổ chức thực hiện có nơi, có đơn vị còn chưa thực sự hiệu quả.

Bên cạnh đó, trong quá trình giải ngân đầu tư công còn gặp phải nhiều khó khăn vẫn chưa được giải quyết dứt điểm như các vướng mắc về cơ chế chính sách, vướng mắc trong các quy định về quản lý đầu tư công, cơ chế đấu thầu,...

Hoặc một số vướng mắc về giải phóng mặt bằng, quy hoạch sử dụng đất và nguồn cung ứng nguyên vật liệu; vướng mắc ở các khâu hoàn thiện thủ tục đầu tư, quy trình giải ngân của các dự án ODA,...

Để tháo gỡ các điểm nghẽn liên quan đến cơ chế chính sách, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đang quyết liệt chỉ đạo việc sửa đổi, thay thế đồng bộ các cơ chế, chính sách có liên quan đến dự án đầu tư công để trình Quốc hội vào Kỳ họp tháng 10 như: Sửa đổi Luật Đầu tư công, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật đấu thầu, Luật ngân sách nhà nước, Luật quản lý sử dụng tài sản công,...

Với quan điểm chỉ đạo xuyên suốt trong quá trình sửa các Luật dựa trên nguyên tắc: đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, đáp ứng kịp thời thực tiễn, tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ các khó khăn, bất cập, vướng mắc, đây được coi là cải cách lớn và đồng bộ nhằm tháo gỡ các khó khăn mang tính điểm nghẽn đối với việc thực hiện và giải ngân các dự án đầu tư công.

+ Giải ngân vốn đầu tư công có hiệu tượng “ì ạch” đầu năm, tới cuối năm “nước tới chân mới nhảy”, vì sao lại có hiện tượng này, thưa ông?

- Thống kê tình hình giải ngân các năm qua đều cho thấy tỷ lệ vốn đầu tư công giải ngân đầu năm thường chậm hơn cuối năm. Thực tế này ngoài phần nguyên nhân chủ quan từ việc chậm triển khai của một số chủ đầu tư do còn tâm lý thong dong đầu năm, thì nguyên nhân chính xuất phát từ đặc thù trong quy trình thực hiện và giải ngân của các dự án đầu tư công.

Cụ thể, giai đoạn đầu năm các chủ đầu tư thường tập trung vào hoàn tạm ứng khối lượng cho số vốn đã tạm ứng từ năm trước chuyển sang. Đối với các dự án được kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân từ năm trước sang, đầu năm cũng là thời điểm các dự án tập trung để giải ngân phần vốn kéo dài này.

Việc triển khai một dự án đầu tư công phải trải qua rất nhiều các khâu hoàn thiện thủ tục. Giai đoạn đầu năm, sau khi được giao kế hoạch vốn các dự án mới tiến hành các thủ lựa chọn nhà thầu nên cuối năm, sau khi ký kết được hợp đồng mới tiến hành tạm ứng hoặc thi công để có khối lượng giải ngân.

Năm 2024, để khắc phục hiện tượng giải ngân vốn đầu tư công “thong thả đầu năm”, ngay từ sau Tết năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị số 06/CT TTg ngày 15/2/2024 đôn đốc nhiệm vụ trọng tâm sau kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán Giáp Thìn 2024.

Căn cứ chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương đã triển khai ngay từ đầu năm những biện pháp để thực hiện và giải ngân các dự án. Tuy nhiên, xuất phát từ đặc thù trong quy trình thực hiện của các dự án đầu tư công như trên nên tỷ lệ giải ngân đầu tư công vẫn tập trung nhiều vào cuối năm.

Để đầu tư công trở thành “cú hích” cho nền kinh tế

+ Thưa ông, chậm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công sẽ ảnh hưởng như thế nào tới quá trình tăng trưởng kinh tế của nước ta?

- Đầu tư công có vai trò hết sức quan trọng, đưa lượng vốn lớn vào nền kinh tế để đầu tư kết cấu hạ tầng, tạo động lực, không gian phát triển cho các ngành, lĩnh vực, giải quyết công ăn việc làm, tăng thu nhập, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Với vai trò hết sức quan trọng như vậy, việc chậm giải ngân vốn đầu tư công sẽ ảnh hưởng rất lớn tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế từ nhiều góc độ khác nhau.

+ Để đảm bảo được đúng tiến độ, đúng lộ trình, Bộ Tài chính có giải pháp gì để quá trình giải ngân vốn đầu tư công không còn chậm, thưa ông?

- Chính phủ đã có Tờ trình báo cáo Quốc hội về dự toán ngân sách nhà nước năm 2025. Theo đó, kế hoạch đầu tư công nguồn ngân sách Trung ương năm 2025 sẽ tăng khoảng 75.000 tỷ đồng so với năm 2024.

Đặc biệt, năm 2025 là năm quyết định việc thực hiện mục tiêu 5 năm giai đoạn 2021- 2025, vì vậy song song với việc xây dựng và trình dự toán, Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán NSNN năm 2025 và Thông tư hướng dẫn điều hành dự toán 2025 nhằm mục tiêu thực hiện tốt nhất dự toán 2025, trong đó có việc giải ngân vốn đầu tư công.

Hiện nay, để đẩy nhanh tiến độ và hiệu quả các dự án đầu tư công từ năm 2025 và các năm tiếp theo, trên cơ sở nhận diện được các vướng mắc về thể chế trong thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo việc sửa đổi, thay thế đồng bộ các cơ chế, chính sách có liên quan đến dự án đầu tư công như việc sửa đổi Luật đã nói ở trên.

Với quan điểm chỉ đạo xuyên suốt trong quá trình sửa các Luật dựa trên nguyên tắc: đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, đáp ứng kịp thời thực tiễn, tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ các khó khăn, bất cập, vướng mắc, đây được coi là cải cách lớn và đồng bộ nhằm tháo gỡ các khó khăn mang tính điểm nghẽn đối với việc thực hiện và giải ngân các dự án đầu tư công.

Các Luật này dự kiến có hiệu lực từ tháng 1/2025 được xác định sẽ là cú huých lớn để đẩy nhanh quá trình thực hiện và giải ngân các dự án đầu tư công.

Về phía Bộ Tài chính, với vai trò là cơ quan quản lý về giải ngân vốn đầu tư công, Bộ Tài chính sẽ chủ động thực hiện các giải pháp điều hành, đáp ứng đủ nhu cầu vốn kế hoạch năm theo tiến độ cho các dự án trong phạm vi dự toán đã được Quốc hội giao.

Đặc biệt, Bộ trưởng Bộ Tài chính trực tiếp làm Tổ trưởng, kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công tại một số địa phương. Qua đó, trực tiếp tháo gỡ các vướng mắc trong thẩm quyền và đôn đốc tới các địa phương triển khai quyết liệt các giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân các dự án.

+ Xin cảm ơn ông!

Định Trần (Thực hiện)