Ngày 16/11, Sở VHTT&DL tỉnh Kon Tum tổ chức Hội thảo khoa học thông qua hồ sơ Di tích lịch sử chiến thắng Đăk Pek đề nghị xếp hạng cấp quốc gia.

Hội thảo nhằm lấy ý kiến đóng góp của các cơ quan, đơn vị và các nhân chứng lịch sử nhằm hoàn thiện hồ sơ tham mưu UBND tỉnh trình Bộ VHTT&DL xem xét, quyết định xếp hạng Di tích lịch sử chiến thắng Đăk Pek là di tích cấp quốc gia. Qua đó góp phần nâng tầm và phát huy giá trị của di tích này.

Theo Sở VHTT&DL tỉnh Kon Tum, năm 1916, thực dân Pháp lập đồn bốt tại Đăk Pek, huyện Đăk Glei do lính khố xanh đóng giữ. Căn cứ Đăk Pek nằm ở phía Bắc tỉnh Kon Tum, được xây dựng trên một cụm đồi thấp có diện tích khoảng 1,5 km2, nằm sát bên quốc lộ 14 và sông Pô Kô.

Vào những năm 1950, chính quyền Sài Gòn xem huyện Đăk Glei là vùng xung yếu mất an ninh và dùng nhiều biện pháp để ngăn chặn, trong đó có việc cho phép quân đội được toàn quyền hành động, đàn áp, tiêu diệt phong trào cách mạng.

Năm 1962, Mỹ tiếp tục xây dựng căn cứ Đăk Pek thành tiền đồn biên phòng gần biên giới Việt - Lào, cách TP Kon Tum khoảng 110 km. Căn cứ Đăk Pek lúc này nhằm cắt đứt đường 14 nối với khu 5 và án ngữ hệ thống đường Hồ Chí Minh. Lực lượng đặc biệt đóng tại căn cứ Đăk Pek với mục đích ngăn chặn, phá hoại đường vận chuyển chiến lược từ Bắc vào Nam của quân và dân ta.

Trong nhiều năm sau đó, với vai trò vị trí hết sức quan trọng, cụm cứ điểm Đăk Pek đã trở thành nơi giao tranh quyết liệt giữa ta và địch trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Mỹ - ngụy đã biến nơi đây trở thành một cụm cứ điểm kiên cố, vững chắc, hiện đại, trang bị phương tiện vũ khí tối tân về phương tiện, kỹ thuật quân sự hiện đại bậc nhất lúc bấy giờ.

Ngoài những ưu thế về mặt quân sự như công sự vững chắc, kiên cố, vũ khí mạnh, lực lượng tinh nhuệ, cứ điểm Đăk Pek còn là nơi có địa hình phức tạp với nhiều cụm đổi cao liên hoàn nối tiếp nhau, kiến tạo tự nhiên rất đặc biệt, vừa dễ quan sát, phòng thủ, vừa có thể độc lập tác chiến và yểm trợ cho nhau. Tại các cứ điểm này có thể nhìn bao quát được một khu vực rộng lớn, gây nhiều khó khăn cho lực lượng quân cách mạng tiếp cận và tiến công.

Theo đại tá Hồ Hữu Lạn, nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn 3 (Sư đoàn 324), cụm cứ điểm Đăk Pek nằm trên đường giao thông huyết mạch của đường Trường Sơn. Cụm cứ điểm Đăk Pek có vai trò chiến lược trong chiến cuộc đông xuân 1974 - 1975.

Nếu không giải phóng quận lỵ Đăk Pek, khai thông "động mạch chủ" đường vận chuyển Trường Sơn thì không tổ chức được chiến dịch tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975. Vì tầm chiến lược sinh tử đó, năm 1974, Quân ủy Trung ương giao cho mặt trận B3 Tây Nguyên tiến công, kết liễu cụm cứ điểm Đăk Pek.

Bộ Tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên quyết định thành lập Đoàn 260 gồm Trung đoàn 66, Trung đoàn 3, Trung đoàn pháo binh 40, Trung đoàn phòng không 234, Trung đoàn xe tăng 273… vào chiến đấu.

"6 giờ sáng ngày 16/5, các trận địa pháo tiếp tục đồng loạt "dội bão lửa" vào cụm cứ điểm Đăk Pek. Được sự yểm trợ của hỏa lực, 2 trung đoàn bộ binh đã tiến hành mở cửa đồng loạt xung phong vào trận địa địch trên các hướng. Không còn đường lùi, địch tập trung toàn lực chống cự quyết liệt. Tuy nhiên, quân địch đã hoàn toàn khuất phục trước sức mạnh của bộ binh Trung đoàn 3 và Trung đoàn 66", đại tá Hồ Hữu Lạn nhớ lại.

Đến 12 giờ ngày 16/5, các đơn vị tham gia trận đánh đã làm chủ được hoàn toàn cứ điểm Đăk Pek, quân địch trong cụm cứ điểm Đăk Pek đồng loạt xin hàng.

Chiến thắng Đăk Pek đã đánh bại hoàn toàn âm mưu xâm lược của địch trên địa bàn chiến lược Bắc Tây Nguyên, tạo tiền đề để Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương xây dựng kế hoạch giải phóng hoàn toàn miền.

Tại hội thảo, nhiều nhân chứng cũng khẳng định, chiến thắng Đăk Pek có ý nghĩa và vai trò lịch sử; do đó cần được nâng cấp thành di tích quốc gia để giáo dục thế hệ trẻ về quá khứ hào hùng, truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Bên cạnh đó, huyện Đăk Glei vẫn còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa bản địa của đồng bào dân tộc thiểu số. Đây là một trong những yếu tố để khai thác tiềm năng, thế mạnh, gắn liền với Di tích lịch sử chiến thắng Đăk Pek nhằm phát triển du lịch, mang lại giá trị kinh tế cao hơn cho người dân địa phương.

Sở VHTT&DL tỉnh Kon Tum cho biết, từ kết quả hội thảo này, đơn vị sẽ lấy ý kiến góp ý của các sở, ban ngành, các nhân chứng lịch sử để hoàn thiện hồ sơ tham mưu UBND tỉnh trình Bộ VHTTDL xem xét, quyết định xếp hạng Chiến thắng Đăk Pek là Di tích lịch sử cấp quốc gia.

Trước đó, năm 2006, UBND tỉnh Kon Tum đã có quyết định xếp hạng Di tích lịch sử cách mạng Chiến thắng Đăk Pek là di tích cấp tỉnh.

T.Toàn