Kinh tế Ukraine đang ghi nhận những tín hiệu tích cực so với Nga trên một số khía cạnh quan trọng, đây là lần đầu tiên kể từ khi xung đột toàn diện bùng phát vào năm 2022. Tuy nhiên, nền kinh tế Ukraine hiện vẫn nhỏ hơn khoảng 25% so với năm 2021.

Trong khi đó, Nga đang đối mặt với áp lực gia tăng, bao gồm khả năng lãi suất tăng lên 23% để kìm hãm đà suy giảm của đồng rouble. Các ngân hàng nước này đang trong tình trạng mong manh, và tăng trưởng GDP dự kiến chỉ đạt khoảng 0,5%-1,5% vào năm 2025.

Dù vậy, Ukraine cũng không tránh khỏi những thách thức nghiêm trọng, bao gồm chiến tranh leo thang, nguồn lực nội địa cạn kiệt và ảnh hưởng từ các chính sách của Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump.

Ukraine tự tìm giải pháp trước áp lực kinh tế

Sau khi Nga từ chối gia hạn Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen vào tháng 7/2023, Ukraine đã thiết lập hành lang hàng hải riêng, đồng thời triển khai các chiến dịch răn đe bằng máy bay không người lái và tên lửa để bảo vệ hành lang này.

Điều này không chỉ giúp nối lại xuất khẩu ngũ cốc mà còn bao gồm các mặt hàng quan trọng như kim loại và khoáng sản, những sản phẩm chiếm vị trí thứ hai trong cơ cấu xuất khẩu của Ukraine.

Những nỗ lực này, kết hợp với sự hỗ trợ từ phương Tây, đã ngăn Nga tước đi nguồn lực và tinh thần cần thiết để Ukraine tiếp tục cuộc chiến. Tuy nhiên, nền kinh tế Ukraine hiện đang bước vào giai đoạn đối mặt với những thách thức lớn nhất: thiếu hụt năng lượng, nhân lực và tài chính nghiêm trọng.

Đảm bảo nguồn năng lượng giữa khó khăn

Tháng 12 vừa qua, Ukraine đã tăng công suất nhập khẩu điện từ EU thêm gần 25%, đạt mức 2,1 GW. Nhiều doanh nghiệp thực phẩm đã tận dụng phụ phẩm để lên men và sản xuất khí sinh học phục vụ nhu cầu của mình, trong khi các cơ sở công nghiệp kết hợp nguồn này với điện nhập khẩu để tránh các đợt cắt điện nghiêm trọng.

Theo ông Andrii Pyshnyi, Thống đốc Ngân hàng Quốc gia Ukraine, công tác sửa chữa hệ thống lưới điện liên tục được triển khai, giúp giữ mức thiếu hụt điện trung bình ở mức 6% tổng nhu cầu vào năm 2025 và giảm còn 3% vào năm 2026.

Thiếu hụt lao động trầm trọng

Từ năm 2022, chiến tranh, sự huy động lực lượng và làn sóng di cư đã khiến lực lượng lao động tại Ukraine giảm hơn 20%, chỉ còn khoảng 13 triệu người. Nhu cầu lao động vẫn cao, với số lượng việc làm cần tuyển dụng lên tới 65.000 mỗi tuần, so với chỉ 7.000 trong những tuần đầu chiến tranh. Tuy nhiên, số lượng hồ sơ ứng tuyển trên mỗi vị trí giảm xuống còn 1,3, so với mức 2 hồ sơ/vị trí vào năm 2021.

Chính phủ Ukraine đang nỗ lực cân bằng giữa nhu cầu huy động và duy trì lực lượng lao động cho các ngành kinh tế quan trọng. Tuy nhiên, ngay cả các ngành thiết yếu cũng chỉ được phép miễn trừ huy động cho một nửa số lao động.

Tài chính: Bài toán đầy thách thức

Các doanh nghiệp nhỏ và trang trại đang gặp khó khăn trong việc vay vốn để duy trì hoạt động, trong khi các khoản đầu tư dài hạn gần như không thể thực hiện. Chi phí kinh doanh tăng cao đã làm giảm lợi nhuận, buộc nhiều doanh nghiệp phục vụ thị trường nội địa phải chuyển một phần chi phí sang người tiêu dùng, góp phần làm tăng lạm phát.

Dự kiến, thâm hụt ngân sách của Ukraine sẽ chiếm khoảng 20% GDP vào năm 2025, tương đương 38 tỷ USD, phần lớn được dự kiến bù đắp bằng nguồn tài trợ từ bên ngoài.

Viện trợ quốc tế: Lực đẩy quan trọng

Tháng 6 vừa qua, các nước G7 đã đồng ý cung cấp gói viện trợ trị giá 50 tỷ USD, được hoàn trả thông qua lãi suất từ 260 tỷ euro (273 tỷ USD) tài sản Nga bị đóng băng ở phương Tây. Tuy nhiên, sự ủng hộ của Mỹ cho kế hoạch này vẫn chưa được đảm bảo.

Ông Dimitar Bogov, chuyên gia từ Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu, nhận định Ukraine có thể duy trì qua năm 2025 mà không cần viện trợ từ Mỹ nhờ các khoản đóng góp từ EU và các quốc gia G7 khác.

Dự trữ ngoại hối của Ukraine dự kiến đạt 43 tỷ USD vào cuối năm 2024, đủ để chi trả cho 5 tháng nhập khẩu. Tuy nhiên, nếu Mỹ từ chối cung cấp viện trợ, Ukraine có thể đối mặt nguy cơ sụp đổ tài chính vào năm 2026.

Tương lai kinh tế: Tín hiệu khả quan nhưng chưa đủ mạnh

Ngân hàng Quốc gia Ukraine dự báo GDP nước này sẽ tăng trưởng 4% vào năm 2024 và 4,3% vào năm 2025. Đồng hryvnia duy trì ổn định, trong khi lãi suất hiện ở mức 13,5%, thấp nhất trong 30 tháng qua.

Dù có những tín hiệu tích cực, Ukraine vẫn cần vượt qua nhiều thử thách lớn để đảm bảo sự phục hồi bền vững, trong bối cảnh chiến tranh vẫn chưa có hồi kết.

Dũng Phan (Theo Ukrainska Pravda)