Điều chỉnh giá xăng vào các ngày 1, 11 và 21: “Quy định quá cứng nhắc”

Kể từ năm 2020 tới nay, thị trường xăng dầu thế giới đã “đảo chiều” liên tục, đã có thời điểm, giá dầu thế giới xuống thấp kỷ lục, chỉ 10 USD/thùng, thậm chí, có lúc còn rơi xuống mức âm. Tuy nhiên, trong năm 2022, giá dầu thế giới đã tăng chóng mặt, và tăng vọt lên ngưỡng 150 USD/thùng.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận, ông Phạm Minh Thụy, Viện Kinh tế Tài chính cho rằng: Nguyên nhân chủ yếu là do cung - cầu xăng, dầu bị mất cân bằng và chịu tác động của cuộc xung đột quân sự giữa Nga - Ukraine.

Theo ông Phạm Minh Thụy, do là nước nhập khẩu, nên mỗi khi thế giới có biến động, giá xăng, dầu trong nước sẽ có biến động theo. Sự biến động này đã làm bộc lộ một số điểm yếu của chính sách điều hành giá xăng dầu ở Việt Nam hiện nay.

Phân tích rõ hơn về điều này, ông Thụy nói: Theo quy định, tại Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu, Chính phủ yêu cầu điều chỉnh giá xăng trong nước vào các ngày mùng 1, 11 và 21 hàng tháng. Tuy nhiên, quy định này quá cứng nhắc.

Bởi lẽ, liên Bộ Tài chính - Công Thương sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi điều hành giá xăng, mỗi khi thế giới có biến động quá mạnh. 

“Khi điều chỉnh trước thời hạn phải xin ý kiến của Thủ tướng Chính phủ, như vậy sẽ mất rất nhiều thời gian và thủ tục”, ông Thụy nói.

Bên cạnh đó, khi gần đến ngày điều chỉnh giá xăng dầu, người dân có thể tính được mức tăng - giảm, điều này dẫn đến tình trạng các cây xăng tìm cách hạn chế bán ra, người mua xăng tìm cách mua tích trữ, làm cho các cơ quan quản lý phải thanh, kiểm tra rất phức tạp hoặc gây dư luận xã hội không tốt.

Vì vậy, ông Thụy kiến nghị nên quy định khoảng thời gian điều chỉnh dài, có thể 3 - 15 ngày, khi giá cơ sở tăng hoặc giảm ít nhất 3% so với giá cơ sở liền kề trước đó.

“Thời điểm điều chỉnh giá nên được giữ bí mật để người kinh doanh xăng dầu không tìm cách lợi dụng nhằm tối đa hóa lợi nhuận của mình, như việc bán nhỏ giọt, đóng cửa hàng… làm cho dư luận rất bức xúc thời gian qua”, ông Thụy nhấn mạnh.

Liên quan với đề xuất giảm thuế bảo vệ môi trường, nhằm kìm cương giá xăng trong nước không tăng quá cao, ông Thụy đánh giá rất cao động thái quyết liệt, nhanh chóng của Bộ Tài chính. Tuy nhiên, quá trình đề xuất giảm thuế vẫn còn mất rất nhiều thời gian.

Đơn cử, trong đề xuất lần đầu việc giảm thuế bảo vệ môi trường, Bộ Tài chính có ý tưởng từ ngày 22/2, nhưng đến ngày 23/3 mới được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua. Như vậy, việc giảm thuế phải mất 1 tháng. 

Bất cập từ việc tính giá cơ sở

Trong khi đó, ông Phạm Minh Tâm, trường Đại học Kinh tế Quốc dân đề cập tới bất cập trong việc tính giá cơ sở.

Theo ông Tâm, tại Nghị định 95 đã quy định, thương nhân đầu mối phải dự trữ xăng dầu bắt buộc tối thiểu bằng 20 ngày cung ứng. Như vậy, có thể nói, thương nhân bán lít xăng dầu ngày hôm nay nhưng thực chất là đã mua từ trước đó 20 ngày.

Do đó, giá vốn hình thành lên giá bán lít xăng dầu ngày hôm nay phải tính trên cơ sở giá xăng dầu thế giới hình thành từ 20 ngày trước.

Trong khi đó, Nghị định số 95 lại quy định là giá cơ sở được tính giá bình quân các sản phẩm xăng dầu được giao dịch trên thị trường quốc tế trong 10 ngày trước đó.

Ông Tâm cho rằng, quy định này là chưa hợp lý, bởi vì chưa tính được chính xác giá vốn xăng dầu thực tế của thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu.

Trong bối cảnh giá xăng dầu thế giới tăng rất mạnh như những ngày vừa qua, cách tính giá cơ sở này làm cho các thương nhân đầu mối thấy có lợi nên họ chưa có phản ứng mạnh.

“Tuy nhiên, khi giá xăng dầu thế giới giảm rất mạnh, cách tính này sẽ làm cho giá cơ sở giảm rất nhanh qua mỗi lần điều chỉnh giá. Giá vốn thực của thương nhân đầu mối thường cao hơn giá cơ sở ở mức rất đáng kể và họ sẽ tìm cách để phản đối cách tính này”, ông Tâm nói.

Do đó, ông Tâm kiến nghị nên quy định giá cơ sở được tính từ “giá xăng dầu thế giới do Bộ Công Thương xác định theo nguyên tắc tính bình quân theo số ngày có giá của 20 ngày trước kỳ công bố giá cơ sở của giá các sản phẩm xăng dầu được giao dịch trên thị trường quốc tế”, để ngăn chặn hiện tượng trên.