Khi Trung Quốc rơi vào thời kỳ suy thoái do đại dịch gây ra vào năm 2020, Thủ tướng Lý Khắc Cường khi đó đã đưa ra ý tưởng tạo việc làm bằng cách khuyến khích những người bán hàng rong mở cửa hàng trên khắp đất nước.

Ý tưởng đó nhanh chóng bị nhiều người bác bỏ, một số còn cho rằng đó là hình thức thương mại “thiếu vệ sinh và văn minh”.

Cục diện đảo lộn sau 3 năm

Sau 3 năm, những quầy hàng rong đang quay trở lại Trung Quốc. Nhiều thành phố dỡ bỏ lệnh cấm bán hàng rong và khuyến khích thanh niên thất nghiệp mở các quầy ngoài trời như một cách để hồi sinh nền kinh tế và thúc đẩy việc làm.

Tuần trước, Thâm Quyến, trung tâm công nghệ cao của Trung Quốc, thành phố giàu thứ ba đất nước đã thông báo dỡ bỏ lệnh cấm đối với những người bán hàng rong. Đồng thời cho phép họ hoạt động từ đầu tháng 9 tại các khu vực được chỉ định.

Tương tự, hàng loạt các thành phố lớn đã nới lỏng các biện pháp hạn chế trong năm nay, bao gồm Thượng Hải, Hàng Châu và Bắc Kinh.

Chính quyền thành phố đang khuyến khích người dân mở rộng các quầy hàng hoặc xe đẩy trên đường phố để bán những mặt hàng đặc sản địa phương: đồ ăn nhẹ, quần áo hoặc đồ chơi,…

Theo nhiều nhà phân tích, chính sách này hiện tại được coi như biện pháp “tuyệt vọng” của Chính phủ vì tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị đã tăng lên mức đáng lo ngại sau ba năm Covid, gây khó khăn cho các doanh nghiệp nhỏ.

Chia sẻ với SCMP, Steve Tsang, Giám đốc Viện Trung Quốc SOAS tại Đại học SOAS ở London, cho hay: “Có vẻ nền kinh tế thứ hai thế giới không thể tìm ra cách nào tốt hơn để tạo việc làm”.

“Đối với những người lao động hoặc sinh viên mới tốt nghiệp có kỹ năng cho thời đại kỹ thuật số, việc bán hàng trên đường phố là một dấu hiệu của sự tuyệt vọng hơn là tư duy sáng tạo”, Steve nhận định.

Trong tháng 4, tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị đối với thanh niên từ 16 đến 24 tuổi đạt mức cao kỷ lục 20,4%, theo số liệu do Cục Thống kê Quốc gia công bố hôm 16/5.

Thậm chí, tỷ lệ này có thể tăng hơn nữa, vì con số kỷ lục 11,6 triệu sinh viên đại học dự kiến sẽ tốt nghiệp trong năm nay.

Loạt thành phố muốn bán thịt xiên nướng

Làn sóng kinh doanh thịt nướng vỉa hè đã nở rộ nhờ một thị trấn công nghiệp ít được biết đến đã trở thành cơn sốt lan truyền chóng mặt với các quầy thịt nướng ngoài trời.

Zibo, nằm ở phía Đông tỉnh Sơn Đông, hiện là điểm du lịch nóng nhất của Trung Quốc. Mức độ nổi tiếng của tỉnh này bùng nổ vào tháng 3 sau khi các video về món thịt nướng giá rẻ, ngon mắt lan truyền trên mạng xã hội.

Đó chỉ là những miếng thị xiên nướng mỏng, được nướng trên ngọn lửa than hồng, ăn kèm với bánh mì cán dẹt cùng với vài lát tỏi, tuy nhiên người bán có thể thu về 30 nhân dân tệ (4,2 USD)/thực khách.

Jiang Yaru, một người dân địa phương Zibo hiện làm việc tại Thượng Hải cho biết: “Đồ ăn rất rẻ. Tôi trở về nhà trong kỳ nghỉ 1/5 chỉ để “nếm thử món thịt nướng và tham gia cuộc vui”.

Những quầy thịt nướng Jiang ghé thăm đều chật kín khách, trong đó có nhiều bạn trẻ.

“Người dân địa phương rất hiếu khách và trung thực với người lạ, tôi nghĩ đó là lý do chính tại sao thành phố lại hút nhiều khách đến như vậy,” cô nói với CNN.

Hàng dài khách du lịch đổ xô đến Zibo, hiện được mệnh danh là “thủ phủ thịt nướng ngoài trời” của Trung Quốc, đến nỗi ngay cả các cơ quan du lịch địa phương cũng phải kêu gọi du khách đi nơi khác.

Nhờ cơn sốt, thị trấn công nghiệp thô sơ này đã ghi nhận mức tăng trưởng GDP 4,7% trong quý đầu tiên, chủ yếu nhờ bán lẻ, du lịch và ăn uống. Mức tiêu thụ tăng 11% trong cùng kỳ, đảo ngược mức giảm 2% trong hai tháng đầu năm.

Quá trình chuyển đổi ngoạn mục này khiến cả nước sửng sốt. Một số chính quyền thành phố đã cử quan chức đến Zibo để học hỏi từ người dân địa phương và cố gắng nhân rộng thành công của họ.

Vì vậy, liệu “nền kinh tế đình trệ” có thể khởi động quá trình xoay trục của đất nước sang một mô hình tăng trưởng khó nắm bắt do người tiêu dùng dẫn dắt hay không?

“Thành công có thể phản ánh hiệu quả của một ‘sự mới lạ’ nhưng cũng là dấu hiệu cho thấy mọi người dân đang dần tiết kiệm tiền hơn. Thay vì đến những nhà hàng có sao Michelin, họ lại thích thức ăn đường phố”, Tsang nói.

Kinh tế ảm đạm, phát triển chưa đều

Sự phổ biến của Zibo cho thấy mọi người muốn đi du lịch và tận hưởng những trải nghiệm mới với kinh phí tối giản hơn.

Alex Capri, giảng viên cao cấp tại Trường Kinh doanh NUS cho biết: “Hiện tượng Zibo là sự kết hợp giữa FOMO (hội chứng sợ bỏ lỡ) giữa các thành phố của Trung Quốc và áp lực của chính quyền nhằm giải quyết tình trạng thất nghiệp và nỗi lo lắng của thanh niên”.

Nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt với một loạt thách thức ngày càng tăng. Thị trường nhà ở quan trọng đang sa lầy trong thời kỳ suy thoái tồi tệ nhất được ghi nhận.

Trong khi đó, niềm tin kinh doanh đã giảm mạnh sau khi ông Tập tung ra một loạt chính sách lên các ngành công nghệ và giáo dục.

Đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc sụt giảm. Và quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, dẫn đến căng thẳng leo thang trong lĩnh vực công nghệ và đầu tư.

Triển vọng kinh tế ngày càng ảm đạm đã khiến các nhà lãnh đạo hàng đầu phải có thái độ hòa giải hơn đối với doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn đóng góp hơn 60% vào GDP của Trung Quốc và hơn 80% việc làm.

Luo Wen, người đứng đầu Cục Quản lý Nhà nước về Điều tiết Thị trường, cơ quan quản lý thị trường của đất nước, tháng trước đã đề nghị hỗ trợ nhiều hơn cho “các doanh nghiệp tư nhân”, chẳng hạn như người bán hàng rong, thông qua hệ thống thuế và an sinh xã hội.

Trong một sự thay đổi rõ ràng trong luận điệu chính thức, truyền thông nhà nước đã đăng tải những câu chuyện hoặc video về cách một số doanh nhân trẻ trở nên giàu có nhờ mở các quầy hàng ở chợ đêm, kêu gọi thanh niên thất nghiệp trở thành những người bán hàng rong.

Theo ông Tsang, thương mại phi chính thức có thể tạm thời giảm tỷ lệ thất nghiệp và giúp người dân cảm thấy túi tiền rủng rỉnh hơn đôi chút, nhưng nó “sẽ không cứu được nền kinh tế Trung Quốc”.

Điệp Nguyễn (Theo CNN)