Dùng luật và kinh tế thị trường

Theo TS. Đinh Thế Hiển, Việt Nam đã ký với EU về Hiệp định Thương mại Tự do (EVFTA), cho thấy nền kinh tế thị trường của ta phát triển tốt, được EU công nhận. Thế nhưng, nếu chúng ta chỉ thích nước ngoài (EU, Asian...) cho chúng ta bán hàng tự do, thuế tốt; mà chúng ta lại muốn (yêu cầu) họ phải bán hàng Việt Nam tại nước mình thì không thể hiện tinh thần đó. Nếu các bài báo tẩy chay Big C vì không bán hàng may mặc Việt Nam, và nếu điều đó không sai pháp luật, thì tin này đăng ở EU, ở Mỹ sẽ khiến họ nhìn nhận Việt Nam hợp tác theo luật kinh tế như thế nào.

Ông Hiển cho rằng, vụ việc này cứ áp dụng theo luật và kinh tế thị trường để xem xét. Nhiều người cho rằng vụ việc này đẩy lên thì chúng ta bị mất chủ quyền bán lẻ ở sân nhà. Nhưng ông Hiển lại có ý kiến khác: Nếu Big C chỉ do vốn lớn mà bán hàng Thái thành công ở Việt Nam thì tôi không tin, vì Auchan có vốn và danh tiếng lớn hơn nhiều, nhưng họ đã thất bại ở Việt Nam và phải bán lại cho Sài Gòn Co.Op.

“Điều này cho thấy không phải vốn lớn là thắng, mà phải do kinh doanh đáp ứng được người tiêu dùng. Hiện nay chúng ta có nhiều siêu thị lớn như Co-opmart, Aone... ngoài ra hệ thống bán lẻ dạng cửa hàng và chợ chiếm tới 60%, bên cạnh đó kinh doanh online đang phát triển rất mạnh, đặc biệt trong lĩnh vực thời trang thì không có chuyện Big C sẽ làm mất chủ quyền bán lẻ Việt Nam”, ông Hiển nhận định.

Trong khi đó, TS. Vương Thanh Long, chuyên gia kinh tế và thương hiệu lại chia sẻ, một khi chúng ta mất đi quyền quyết định kênh phân phối thì hệ thống sản xuất sẽ gặp thách thức và mất quyền chủ động. Đó là cách chơi của những nước tư bản. Họ tập trung vào những điểm yết hầu của kinh doanh như: R&D, Marketing, Thương hiệu và Phân phối.

“Với thế mạnh thương hiệu quốc gia Thái Lan thì việc thay thế sản phẩm họ vào là điều dễ hiểu. Còn lại là vấn đề của Việt Nam thôi”, ông Long nói.

Cũng theo chia sẻ của ông Long, có 2 vấn đề mà DN Việt phải làm “ngay và luôn”. Đó là, hiện nay DN Việt chất lượng sản phẩm, công tác R&D rất tốt, nhưng thiếu thứ nhất là đầu tư thương hiệu, việc phát triển thương hiệu bền vững và có chiến lược còn rất yếu. Thứ 2 là đầu tư kênh phân phối bài bản và chủ động, chủ yếu dựa vào các kênh khác, khi gặp vấn đề là coi như ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh.

Một số chuyên gia kinh tế khác thì lại khẳng định, vấn đề chiết khấu luôn là cuộc chơi của siêu thị, nếu doanh nghiệp (DN) yếu thế khó mà thương lượng được. Tuy nhiên, theo các chuyên gia này, kênh phân phối truyền thống còn rất nhiều tiềm năng, DN có thể triển khai tốt nếu hỗ trợ tích cực các điểm tạp hóa, chợ... với chi phí quảng bá sản phẩm thấp, đồng vốn quay nhanh, có lợi hơn nhiều thay vì bán hàng vào siêu thị phải ngâm vốn và chiết khấu cao.

Lời cảnh báo cho doanh nghiệp Việt

Việc Big C tạm dừng hoạt động thu mua các sản phẩm may mặc Việt Nam không chỉ là lời cảnh báo với ngành may mặc mà còn đối với các ngành sản xuất khác.

Đây thực sự là một lời cảnh báo đối với ngành dệt may Việt Nam. Theo báo cáo tổng kết của Hiệp hội Dệt May Việt Nam, năm 2018, tổng kim ngạch xuất khẩu (KNXK) toàn ngành đạt hơn 36 tỷ USD, tăng hơn 16% so với năm 2017 và được đánh giá là năm xuất khẩu thành công nhất của ngành Dệt May Việt Nam trong nhiều năm trở lại đây.

Trong đó, KNXK hàng may mặc đạt hơn 28 tỷ USD, tăng hơn 14%. Những tháng đầu năm 2019, KNXK hàng may mặc tiếp tục tăng trưởng mạnh. Nhưng dường như ngành dệt may đang bỏ quên thị trường trong nước với quy mô gần 100 triệu dân.

Những cảnh báo “thua trên sân nhà” của hàng Việt Nam nói chung và may mặc nói riêng đang dần hiện hữu. Về nguyên lý, cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, các kênh bán hàng đều mang lại lợi ích cho người tiêu dùng. Khách hàng sẽ được phục vụ tốt hơn, có nhiều sự lựa chọn hơn. Chính phủ cũng đang nỗ lực tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, công khai, minh bạch.

Từ năm 2018, thuế suất hàng hóa từ các nước ASEAN vào Việt Nam sẽ giảm mạnh và hướng tới về 0%. Bên cạnh đó, với hàng loạt các hiệp định thương mại (FTA) có hiệu lực, mới đây nhất là EVFTA, hàng Việt sẽ phải chịu sức ép lớn hơn về chất lượng và giá thành. Cuộc cạnh tranh của hàng có xuất xứ Việt với hàng hóa nhập ngoại và hàng hóa của doanh nghiệp nước ngoài gia công tại Việt Nam vào kênh phân phối hiện đại ngày càng gay gắt hơn. Đó là một thực tế mà các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt và tuân thủ “luật chơi”.

Nói như luật sư Phạm Ngọc Hưng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh thì về góc độ kinh tế, hiện các hệ thống phân phối cao cấp của nước ngoài đầu tư và đã chiếm trên 50% các hệ thống trong phân phối hiện đại của Việt Nam. “Đây là điều mà chúng ta không làm chủ được. Do đó, chắc chắn có sự ưu tiên cho hàng của người ta”, ông Hưng khẳng định. “Sắp tới tình hình sẽ căng hơn nhiều, nếu lực lượng, hệ thống phân phối của mình không mạnh. Trong khi hàng hóa của họ tốt, họ sẽ giành hết thị trường và lúc đó DN Việt sẽ thua ngay trên sân nhà”, ông Hưng nói thêm.

Mặt khác, Nhà nước cần có chính sách ưu đãi cho những DN Việt mở hệ thống phân phối... lúc đó các DN Việt Nam mới có hệ thống phân phối tốt, không phụ thuộc vào hệ thống phân phối của nước ngoài.

“Bên cạnh đó, bản thân các DN Việt cũng cần phải xem lại mình, tức là hàng hóa của anh có đáp ứng chất lượng hàng hóa, mẫu mã để tồn tại trong các siêu thị cao cấp hay không. Vì những sản phẩm tốt, bán chạy thì siêu thị nào cũng nhận chứ không phải chỉ hàng Thái Lan. Nếu quầy kệ của mình trưng bày một sản phẩm, chất lượng, mẫu mã không bảo đảm, để cả năm không ai mua thì chắc chắn họ không cho mình bán nữa”, ông Hưng kết luận.

Lưu ý rằng, BigC là doanh nghiệp chiếm thị phần lớn trong kênh phần phối hiện đại nên họ có quyền lựa chọn hàng hóa vào hệ thống siêu thị của mình. Vì vậy, các nhà cung ứng thay vì phản ứng, hãy có những động thái tích cực để thay đổi mẫu mã chất lượng để đáp ứng tiêu chí “nhằm đem đến các sản phẩm Việt Nam chất lượng cao nhất để phục vụ khách hàng” mà Big C nêu ra trong thông báo.

Với nhiều năm “chinh chiến” trên thương trường, Big C thừa hiểu tác động của việc tạm dừng thu mua sản phẩm may mặc từ các nhà cung cấp tại Việt Nam, nhưng chắc hẳn đó là việc chẳng đừng.

Rất có thể, thông báo mà Big C đưa ra chủ yếu nhằm “xoa dịu” sức nóng của dư luận, sâu xa rõ ràng, các nhà cung cứng Việt Nam đều ngầm hiểu sẽ có nhiều sản phẩm may mặc của các hãng khác và quốc gia khác được thay thế trong kệ hàng của Big C. Big C không quay lưng với thị trường Việt Nam, với khách hàng, bởi với quy mô đầu tư, hệ thống hiện có, chẳng ai lấy đá ghè chân mình

Nhìn rộng hơn, không chỉ hàng may mặc mà các sản phẩm khác cũng sẽ được Big C Việt Nam cơ cấu lại trong thời gian tới. “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân”, muốn tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu thì các doanh nghiệp phải thay đổi để thích ứng với luật chơi chung ngày càng khắt khe, khốc liệt.

Khánh An