Lịch sử ngôi chùa cổ kính

Chùa Keo tên chữ là Thần Quang Tự, tọa lạc tại làng Keo, xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Phía trước là sông Hồng cuộn chảy, uốn lượn bao quanh, chở phù sa màu mỡ bồi đắp cho mùa màng, vạn vật tốt tươi, cư dân đông đúc, làng quê trù phú, phong cảnh hữu tình. 

Thần tích xưa truyền lại, năm 1061, thời vua Lý Thánh Tông, Thiền sư Dương Không Lộ dựng chùa Nghiêm Quang làm nơi ẩn nhẫn thuyết pháp giảng đạo, hộ quốc, an dân. Ông đã có công chữa bệnh cho vua Lý Thánh Tông và được vua phong làm Quốc sư triều Lý. 

Năm 1167, vua Lý Anh Tông xuống chiếu đổi tên chùa Nghiêm Quang thành chùa Thần Quang để tri ân công đức của Thiền sư. 

Chùa Thần Quang xưa tồn tại được 500 năm, trải qua nhiều biến cố, thăng trầm, đến năm Tân Hợi (1611) gặp một trận đại hồng thủy đã bị cuốn trôi. Dân ấp Keo phải di cư đi nơi khác và chia thành 2 làng. Từ đó, người dân ở 2 làng vận động phát tâm xây dựng lại chùa. 

Theo văn bia chỉ dẫn, chùa Keo do vị quan thời Lê - Trịnh là Quận công Hoàng Nhân Dũng cùng phu nhân là bà Lại Thị Ngọc Lễ xin chúa Trịnh cấp cho 100 cây gỗ lim để xây dựng chùa, các vật liệu khác do nhân dân tự đóng góp. Năm 1630, ông mời được 42 hiệp thợ về khởi công. Toàn bộ công trình chùa Keo được hoàn thành sau đó 28 tháng, tức là vào tháng 11/1632.

Chùa Keo hiện đã nhiều lần được tu bổ, tôn tạo nhưng vẫn giữ nguyên bản sắc kiến trúc độc đáo từ thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII). 

Đến với mảnh đất “chị Hai Năm tấn”, du khách thường đến chùa Keo để vãn cảnh, dâng hương. Hình ảnh nổi tiếng được nhiều người check in nhất khi đến đây phải kể đến gác chuông uy nghi 3 tầng 8 mái cổ kính, trầm mặc, độc nhất vô nhị hay bộ cánh cửa gỗ chạm hình tượng rồng - kiệt tác nghệ thuật của người xưa... 

Ông Đỗ Quốc Tuấn, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Thái Bình thông tin, hương án chùa Keo là một sản phẩm thủ công, bảo vật quốc gia được công nhận vào tháng 12/2021. Đây là hiện vật gốc độc bản, cấu trúc và các chi tiết hoa văn phong phú, phức tạp, khó có sự lặp lại ở bất kỳ sản phẩm điêu khắc gỗ nào. Có 3 điều tạo nên sự độc đáo của hương án chùa Keo, đó là kích thước lớn, hoa văn trang trí dày đặc và hệ thống bánh xe.

Để bảo vệ, phát huy giá trị hương án chùa Keo cũng như các cổ vật quý hiếm tại di tích, ông Đỗ Ngọc Trung, Trưởng ban Quản lý di tích chùa Keo cho biết, đã tăng cường tuyên truyền bằng nhiều hình thức tại lễ hội và trên các phương tiện thông tin đại chúng. Trong những ngày diễn ra lễ hội, Ban Quản lý di tích phối hợp với ngành chức năng xây dựng kế hoạch bảo vệ, tăng cường công tác an ninh trật tự, phòng, chống cháy, nổ, phục vụ nhu cầu tham quan, chiêm ngưỡng của bà con nhân dân.

Rộn ràng lễ hội chính chùa Keo mùa thu 2023

Lễ hội chùa Keo được duy trì đều đặn nhằm tưởng nhớ công đức của Quốc sư Dương Không Lộ - Vương triều nhà Lý, cũng như tri ân công lao của những người đã có công xây dựng chùa. 

Hàng năm, chùa có hai mùa lễ hội là mùa xuân (ngày mùng 4 tháng Giêng) và mùa thu (từ ngày 10 - 15/9 âm lịch). Trong đó, lễ hội mùa thu là hội chính với những nghi thức tế lễ và trò chơi mang đậm sắc thái văn hóa dân gian, gần gũi với nét sinh hoạt của cư dân đồng bằng châu thổ sông Hồng.

Phần lễ bao gồm các nghi lễ truyền thống như lễ khai chỉ diễn ra tại tòa Giá Roi (sáng ngày 10/9 âm lịch); lễ rước Đức Thánh từ đền Thánh ra Tam quan ngoại và từ Tam quan ngoại vào đền Thánh (từ ngày 13 - 15/9 âm lịch); đêm hội hoa đăng tại hồ trước cửa Tam quan nội (ngày 14/9 âm lịch).

Chị Đỗ Thị Hường, du khách đến từ tỉnh Vĩnh Phúc cho biết: “Hôm nay có cơ hội được đến tham quan di tích lịch sử chùa Keo của tỉnh Thái Bình, tôi cảm thấy rất tự hào về những vẻ đẹp văn hoá mà dân tộc ta bao đời gìn giữ. Tôi dự định sẽ ở lại đây để có thể được tham dự lễ khai mạc với những chương trình nghệ thuật. Tôi rất hào hứng và mong chờ”.

Năm nay, tại lễ hội chùa Keo, chính quyền địa phương tổ chức hội chợ giới thiệu, quảng bá sản phẩm OCOP của 8 huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh và huyện Võ Nhai (tỉnh Thái Nguyên).

Cùng với đó, điểm nhấn của cả lễ hội là chương trình nghệ thuật mang âm hưởng sử thi với bố cục 3 chương: Huyền tích chùa Keo, Về miền di sản, Vẻ đẹp bất tận, với sự tham gia của khoảng 300 nghệ sĩ, ca sĩ, diễn viên chuyên nghiệp và không chuyên đến từ các đoàn nghệ thuật trong và ngoài tỉnh như Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam, Nhà hát Chèo Hà Nội, Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội, Nhà hát Chèo Thái Bình… Qua đó, góp phần tô đậm những giá trị truyền thống văn hóa, văn hiến, yêu nước và cách mạng của quê hương Thái Bình.

Cứ mỗi độ thu về, không chỉ người dân quê lúa mong mỏi đi trẩy hội chùa Keo mà đây còn là niềm tự hào về tinh thần, nét đặc sắc văn hoá của địa phương thu hút khách du lịch trong nước cũng như quốc tế. Lễ hội chùa Keo mùa thu năm nay khai mạc vào tối 24/10, có nhiều nét đổi mới, hứa hẹn những bất ngờ chờ đón du khách đến với di tích.