Từ ngàn xưa, người Mường đã biết tích lũy các giá trị văn hóa, gắn liền với cuộc sống thường ngày. Trong đó, tục giải hạn là một trong những phong tục mang ý nghĩa nhân văn, hướng con người tới những điều may mắn, an yên.

Trong đời sống, người Mường tin vào những lực lượng siêu nhiên, quyền năng, tin vào sức mạnh của thần linh. Nếu trong cuộc sống sinh hoạt, lao động bị tai nạn ngoài ý muốn, gặp những chuyện xui xẻo thì thầy cúng sẽ là người có quyền năng, đứng ra giải hạn cho họ, để hướng họ có suy nghĩ lạc quan và tin vào cuộc sống hơn.

Già làng Vì Thị È, 102 tuổi ở bản Mường xã Tà Hộc (huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) cho biết, cúng giải hạn được các gia chủ tổ chức với mục đích khích lệ đời sống tinh thần, làm tăng niềm tin và nghị lực sống cho mỗi người. Từ đó giúp con người biết hướng thiện, tránh cái xấu, sống hiếu thuận với cha mẹ...

Lễ giải hạn xuất phát từ mong muốn của một gia đình, cá nhân, do trong nhà vừa gặp chuyện không may, tai nạn, ốm đau... ập đến bất ngờ. Người nhà muốn làm lễ giải hạn sẽ phải mời thầy cúng.

Theo cụ Vì Thị È, ngày giải hạn, anh em ruột thịt trong gia đình sẽ cùng nhau chuẩn bị cỗ cúng từ sáng sớm. Mâm cỗ có xôi, thịt lợn, gà, rượu, gạo... và một số lễ vật khác nữa. Trong ngày giải hạn, sẽ có một người được giao trọng trách đi đón thầy cúng về nhà.

Ông Hà Văn Hướng là thầy mo có tiếng ở xã Tà Hộc. Theo ông Hướng, trong mâm cúng bắt buộc phải có bát nhang (bát gạo trắng cắm ba nén hương), một chiếc áo của người được giải hạn, đầu chó, 12 đĩa thịt chó, 2 con gà luộc, 12 chén rượu, 12 đôi đũa, 12 bát con, nhiều vòng trang sức đan bằng tre, 1 chiếc thuyền làm bằng cành lá chuối, 18 tệp gỗ nhỏ tượng trưng cho tiền mặt...

Lễ giải hạn thường kéo dài khoảng 6 giờ đồng hồ. Sau khi thầy mo cúng xong, người nhà dọn mâm cỗ cho thầy cúng và người cao tuổi. Còn tất cả anh em họ hàng, ngõ xóm được gia chủ mời đến chung vui thì ngồi mâm riêng. Họ nâng chén rượu chúc gia chủ sức khỏe, phát lộc, phát tài, mọi việc đều suôn sẻ và hanh thông.

Sau bữa cơm, để tỏ lòng thành kính với thầy cúng đã giải hạn cho gia đình, người nhà chuẩn bị một con gà, 1 gói xôi, 1kg thịt chó vừa cúng, bọc trong lá chuối để thầy mang về.

Sau khi tiễn thầy cúng về, cả nhà tiếp tục ăn cơm, uống rượu và chuyện trò vui vẻ. Người Mường quan niệm rằng, sau lễ giải hạn những niềm vui, niềm may mắn trong cuộc sống sẽ đến với họ.

Giải hạn là một phong tục tốt đẹp, được đồng bào dân tộc Mường ven lòng hồ sông Đà tổ chức bất kể thời gian nào trong năm. Phong tục này mang đậm bản sắc riêng biệt, là nét văn hóa tín ngưỡng độc đáo của người Mường vẫn còn được gìn giữ.

T.Toàn