Theo dõi báo trên:
Thánh Tam Giang là danh xưng chung của 5 anh em họ Trương là: Trương Hống, Trương Hát, Trương Lừng, Trương Lẫy và Trương Đạm Nương. Thân mẫu của năm vị là bà Từ Nhan, người làng Vân Mẫu, nay thuộc phường Vân Dương, TP. Bắc Ninh. Tuy nhiên, trong các bản thần tích còn lưu giữ, Thánh Tam Giang chủ yếu gắn với công trạng của Trương Hống và Trương Hát, các vị khác ít được nhắc tới.
Người dân thành kính thắp hương tại đền Vân Mẫu.
Sử sách còn ghi lại, vào thế kỷ thứ VI, nước ta bị nhà Lương đô hộ. Năm 542 Lý Bí lãnh đạo nhân dân phất cờ khởi nghĩa, đánh đuổi quân Lương xâm lược, lên ngôi Hoàng đế lấy hiệu là Lý Nam Đế, đặt tên nước là Vạn Xuân. Ba năm sau, nhà Lương lại mang quân sang xâm lược nước ta. Thế giặc mạnh, vua Lý Nam Đế trao quyền cho tướng Triệu Quang Phục tiếp tục cuộc kháng chiến.
Triệu Quang Phục đưa quân về đầm Dạ Trạch (Hưng Yên), đồng thời truyền hịch tìm người tài giỏi đánh giặc giúp nước. Năm anh em họ Trương - khi đó đã có tiếng là những người lầu thông kinh sử, tinh thông võ nghệ - nghe có hịch chiêu tài, bèn bàn nhau dụng kế lập thân, về quê mộ quân giúp nước. Họ được Triệu Quang Phục thu nạp, phong Trương Hống làm Thượng tướng quân, Trương Hát làm Phó tướng quân, Trương Lừng, Trương Lẫy làm Tỳ tướng, Đạm Nương lo về binh lương và kế sách phản công. Năm vị đã lập được nhiều chiến công, dẹp yên giặc Lương, được nhà vua phong thưởng.
Ít lâu sau, Lý Phật Tử dùng gian kế lật đổ ngôi vua. Biết các danh tướng họ Trương là những người tài giỏi, Lý Phật Tử cho vời các ông ra làm quan, không được thì o ép truy lùng. Hai ông Trương Hống, Trương Hát không chịu khuất phục, đưa cả gia đình tuẫn tiết ở vùng ngã ba sông Cầu, giữ trọn tấm lòng trung quân ái quốc. Nhân dân dọc theo sông Cầu, sông Thương và các nơi các ông từng đóng quân đánh giặc vô cùng khâm phục, thương tiếc, lập đền thờ làm Thần.
Sau này, có truyền thuyết nhắc tới Trương Hống, Trương Hát liên quan đến sự ra đời của bài thơ Nam quốc sơn hà - bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên của Việt Nam. Theo huyền tích, nhờ bài thơ khích lệ tinh thần quân sĩ và thần binh của Trương Hống, Trương Hát trợ giúp, năm 1076, Lý Thường Kiệt đã đánh tan đạo quân của Quách Quỳ, Triệu Tiết. Quân Tống sau trận đại bại ấy phải vội vàng rút quân về nước.
Để tưởng nhớ công lao của hai vị, các triều đại sau này sắc phong Trương Hống, Trương Hát là Tam Giang thượng đẳng thần, chữ “Tam Giang” bắt nguồn từ ba con sông - nơi có nhiều đền thờ hai ông.
Trong không gian nhà Cố Trạch khá khang trang, kể lại những trang lịch sử hào hùng gắn liền với công trạng của Thánh Tam Giang, cụ Nguyễn Vĩnh Long - năm nay đã 80 tuổi cho biết thêm, ở phường Vân Dương bây giờ vẫn còn nhiều di tích gắn với Thánh Tam Giang. Trong đó, chính tại ngôi nhà Cố Trạch này là nơi năm anh em Đức Thánh Tam Giang sinh ra, lớn lên. Cách nhà Cố Trạch vài trăm mét là đền Vân Mẫu, nơi thờ thân mẫu của các Thánh Tam Giang và cũng gần đó là nghè Chu Mẫu.
Bốn pho tượng Thánh Tam Giang bằng đá xanh tại nghè Chu Mẫu.
“Rất đặc biệt là ở đền Vân Mẫu, phần mộ Thánh Mẫu còn nguyên vẹn. Tại đây cũng còn lưu giữ được bản thần tích Thánh Tam Giang, 13 đạo sắc phong các triều vua. Nghè Chu Mẫu hiện còn bảo lưu được 4 pho tượng Thánh Tam Giang bằng đá xanh, chính vì vậy dân gian còn gọi là Nghè tứ vị. Cả bốn pho tượng đều tạc trong tư thế ngồi trên ngai, đầu đội mũ quan, mặc áo thêu rồng, phượng”, cụ Long cho hay.
Cụm di tích thờ Thánh Tam Giang ở phường Vân Dương đã được xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia từ năm 1989. Hằng năm, ở địa phương có hai ngày lễ tưởng nhớ đến công đức của Thánh Tam Giang là ngày 6, 7 tháng Giêng và 15/4 âm lịch. Lễ hội truyền thống đền Vân Mẫu đã nổi tiếng trong dân gian vì có tới 372 làng thờ Thánh Tam Giang. Các làng này thuộc lưu vực ba con sông là sông Cầu, sông Thương, sông Cà Lồ; về địa chí thì rải từ Đu, Đuổng (Thái Nguyên), qua ngã ba Xà (Yên Phong, Bắc Ninh), rồi tới Lục Đầu Giang.
“Sông Cầu dài 290km, tính ra trung bình cứ 1 km lại có một làng thờ Thánh Tam Giang. Vì thế mà dân gian lưu truyền câu phương ngôn “Thượng Đu Đuổm, hạ chí Lục Đầu giang” để nhắc đến việc tôn thờ Thánh Tam Giang ở 372 làng”, cụ Long nói.
Theo cụ Long, tục lệ từ xưa vẫn được duy trì trong dịp đại lễ 5 năm một lần. Đó là, ngay từ trước Tết, dân làng họp bàn bầu Quan Đám, chọn quan viên tế, chọn người rước cờ, kiệu... Vào ngày chính hội, dân làng tổ chức rước và lễ Thánh long trọng, tôn nghiêm. Đoàn rước đi theo thứ tự các làng với rợp trời cờ, kiệu, bát bửu… tượng trưng cho cuộc hành quân đánh giặc của Thánh Tam Giang. Khi phần tế lễ Thánh Mẫu của làng Vân Mẫu kết thúc là đến các “hàng từ” (các làng cùng thờ Thánh Tam Giang) tập trung về đền tế lễ.
Theo quy ước, hàng từ nào gần thì rước kiệu gỗ, hàng từ nào xa thì rước kiệu giấy tượng trưng… Ngoài phần lễ của các hàng từ, các gia đình trong làng đều mang lễ vật lễ Thánh, cầu cho một năm mới nhân khang, vật thịnh. Sau phần lễ là phần hội với nhiều trò dân gian như tập trận, đánh cờ, đấu vật, kéo co, chọi gà… buổi tối có hát Quan họ, diễn Tuồng... Đến chiều ngày 16/4, gia đình Quan Đám cùng các cụ hương lão mang lễ vật làm lễ đóng cửa đền, kết thúc lễ hội.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, tục thờ Thánh Tam Giang là một sự kiện tín ngưỡng dân gian với bề dày lịch sử hơn ngàn năm và không gian văn hóa lớn. Những truyền thống tín ngưỡng này đã góp phần soi sáng lịch sử dựng nước và giữ nước anh hùng của dân tộc Việt Nam.
Đền Vân Mẫu đã được tu bổ khang trang, đáp ứng nhu cầu tâm linh của nhân dân.
Đối với công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản, gần đây đã cho thấy nhiều bước đi tích cực. Ngoài những giá trị phi vật thể, chính quyền và nhân dân địa phương đã xây dựng, mở rộng khu thờ tự trong khuôn viên nhà Cố Trạch. Đền Vân Mẫu đã được tu bổ với quy mô tòa đền chính được xây dựng kết cấu 5 gian truyền thống với mái đao cong, bộ khung gỗ lim chắc chắn, gồm 4 hàng cột ngang, 6 hàng cột dọc, được liên kết bởi chồng rường giá chiêng, trang trí chạm khắc tinh xảo.
Năm 2012, nhân dân địa phương xây mới toà Tiền tế phía trước mộ Thánh Mẫu, quy hoạch xây tường bao xung quanh mộ bằng đá kiểu lục giác. Nghè Chu Mẫu cũng đã được đầu tư xây dựng khang trang, sạch đẹp hơn vào năm 2007 với kinh phí khoảng 7 tỷ đồng…
Ông Hà Văn Trọng - Chủ tịch UBND phường Vân Dương cho biết, được sự quan tâm của tỉnh và TP. Bắc Ninh, trong giai đoạn 2021 - 2022, phường đã được hỗ trợ kinh phí 1 tỷ đồng để trùng tu, tôn tạo lại di tích Nhà Cố Trạch, Đền Vân Mẫu. Tuy nhiên, để xứng tầm là nơi quê hương của Thánh Tam Giang, là nơi để các “hàng từ” hành hương về mỗi mùa lễ hội, các di tích cần tiếp tục được đầu tư mạnh hơn nữa.
“Từ nay đến năm 2025; Đảng ủy, UBND, HĐND phường Vân Dương đưa vào kế hoạch tu bổ, bổ sung mở rộng khuôn viên, kè hỗ, bãi đỗ xe, nhà khách, công trình phụ trợ... tại di tích đền Vân Mẫu với kinh phí lên tới 20 tỷ đồng. Qua đó đáp ứng tín ngưỡng thờ phụng, chiêm bái của người dân; phát huy các giá trị, truyền thống lịch sử tốt đẹp”, ông Trọng cho biết thêm.
Bài: T.Toàn/Ảnh: Ngọc Hải
Thích
(CLO) Ngày 22/11, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã có Quyết định xử phạt Công ty cổ phần chứng khoán SmartInvest gần 1,4 tỷ đồng vì hàng loạt vi phạm.
(CLO) Bất chấp những thách thức từ cuộc chiến tranh xâm lược của Nga, kinh tế Ukraine đã tăng trưởng 4.2% trong 10 tháng đầu năm 2024 so với cùng kỳ năm ngoái, theo thông báo của Bộ Kinh tế Ukraine vào ngày 18 tháng 11.
(CLO) Triều Tiên và Nga vừa ký kết một thỏa thuận mới nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế sau các cuộc hội đàm tại Bình Nhưỡng trong tuần này, theo Thông tấn xã Trung ương Triều Tiên (KCNA).
(CLO) Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Lào Cai vừa phối hợp với Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1 thực hiện điều tra, phỏng vấn sâu người dân vùng lũ lịch sử gây chết và mất tích nhiều người ở xã Phúc Khánh.
(CLO) Trong những tuần gần đây, các hãng sản xuất ô tô lớn trên thế giới đã liên tiếp công bố kế hoạch cắt giảm nhân sự và đóng cửa nhà máy khi họ chật vật tìm kiếm lợi nhuận từ các dòng xe điện (EV) và đối mặt với làn sóng cạnh tranh từ những sản phẩm giá rẻ hơn.
(CLO) Chính quyền Tổng thống Joe Biden vừa thông báo với Quốc hội kế hoạch xóa 4,65 tỷ USD khoản nợ mà Ukraine đang gánh chịu, theo một bức thư do Bloomberg News thu thập được.
(CLO) Hai anh em họ từ Nghệ An ra Hà Nội học nghề cắt tóc. Tuy nhiên, cả hai lại rủ nhau buôn ma túy và bị Công an bắt giữ.
(CLO) Ngày 22/11, Toà án nhân dân tỉnh Hà Tĩnh mở phiên toà sơ thẩm xét xử các bị cáo: Xeng và Sisavanh Yongyaerlor (cùng SN 1988, trú huyện Khăm Cợt, tỉnh Bolikhămxay, Lào) về tội “Vận chuyển trái phép chất ma túy”.
(CLO) Ngày 22/11, tại Nhà Thái Học thuộc Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) đã diễn ra Vòng Chung kết Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng - Human Act Prize 2024 với chủ đề “Cộng đồng kiến tạo”.
(CLO) Ngày 22/11, Hội môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) đã công bố Bộ Quy tắc đạo đức, ứng xử nghề nghiệp mới nhằm nâng cao uy tín, chất lượng và trách nhiệm của môi giới.
(CLO) Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền vừa ký ban hành Quyết định số 6068/QĐ-UBND ngày 22/11/2024 về việc công bố tình huống khẩn cấp các sạt lở trên các tuyến đê hữu Bùi, Bùi 2, Gò Khoăm, sạt lở bờ sông Bùi trên địa bàn huyện Chương Mỹ.
(CLO) Tỉnh Lai Châu cam kết tạo mọi thuận lợi để hỗ trợ các doanh nghiệp khai thác du lịch với mục tiêu "doanh nghiệp phát tài - Lai Châu phát triển''.
(CLO) Lần đầu tiên, Liên hoan phim hoạt hình “Dòng khát vọng” được tổ chức nhân kỷ niệm 65 năm ngành Hoạt hình Việt Nam ra đời (9/11/1959).
(CLO) Ngày 22/11, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Trọng Đông và lãnh đạo các sở, ngành thành phố đi kiểm tra tiến độ thi công và thực hiện Dự án hệ thống xử lý nước thải Yên Xá.
(CLO) UBND TP Hà Nội vừa ban hành Quyết định số 6015/QĐ-UBND về việc phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng các tuyến đường giao thông khu vực tiếp cận Bệnh viện Phụ sản Trung ương cơ sở 2, Bệnh viện Nhi Trung ương cơ sở 2, huyện Quốc Oai.
(CLO) Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn, ngày 23/11, Bắc Bộ có mưa vài nơi, trưa chiều trời nắng. Khu vực Trung Bộ có mưa vừa, mưa to, cục bộ có nơi mưa rất to và dông. Các khu vực khác có mưa rào và dông vài nơi; riêng khu vực Tây Nguyên ngày 23/11 có mưa, mưa rào rải rác và có nơi có dông.
(CLO) Lần đầu tiên, Liên hoan phim hoạt hình “Dòng khát vọng” được tổ chức nhân kỷ niệm 65 năm ngành Hoạt hình Việt Nam ra đời (9/11/1959).
(CLO) Để tiếp tục nâng cao chất lượng, đưa Giải thưởng Sách Quốc gia xứng tầm với vị thế là một giải thưởng cấp quốc gia, đồng thời tạo sự lan tỏa mạnh mẽ đến gần hơn với bạn đọc, Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành Điều lệ và Quy Giải thưởng mới với nhiều điểm mới. Thông tin này được đưa ra tại buổi họp báo do Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức sáng nay ngày 22/11 tại Hà Nội.
(CLO) Liên hoan nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ 3 tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau là nơi các nghệ nhân gặp gỡ, giao lưu nhằm bảo tồn, phát triển phong trào đờn ca tài tử tại mỗi địa phương.
(CLO) Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc được tổ chức định kỳ 3 năm một lần đã khẳng định là một thương hiệu quốc gia trong các liên hoan về nghệ thuật ca múa nhạc ở Việt Nam.
(CLO) Ngày 21/11, tại Đà Nẵng, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức Hội nghị triển khai Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 29/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam.
(CLO) Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM (Sở VH-TT) chỉ đạo các đơn vị phối hợp sắp xếp lại cơ sở vật chất để đảm bảo tổ chức các chương trình nghệ thuật, phục vụ chính trị và nhu cầu giải trí của người dân.
(CLO) Liên hoan Múa Châu Á năm 2024 diễn ra tại Hà Nội quy tụ 5 quốc gia Việt Nam, Hàn Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Mông Cổ.
(CLO) Trưng bày “Câu chuyện từ những huy hiệu phản chiến” mang đến cho công chúng cái nhìn chân thực về “cuộc chiến” trong lòng nước Mỹ để phản đối cuộc chiến tranh ở Việt Nam.
(CLO) Nhân dịp kỷ niệm 20 năm khu Phố cổ Hà Nội đón nhận Bằng Di tích lịch sử Quốc gia, Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội tổ chức 20 hoạt động trưng bày, triển lãm và biểu diễn nghệ thuật đặc sắc để tôn vinh những giá trị di sản của mảnh đất Thăng Long xưa.
(CLO) Tỉnh Quảng Nam vừa thống nhất chủ trương tổ chức Festival mỳ Quảng trong năm 2025 để tăng cường thu hút du khách.
