TikTok hiện đang là một trong những mạng xã hội mạnh mẽ và có nhiều người dùng nhất hiện tại. Vượt qua Facebook, Instagram hay Twitter, TikTok gây ấn tượng với người dùng bằng giao diện video dễ xem, lôi cuốn và nền tảng nội dung liên tiếp. Nhưng TikTok đang phải đối mặt với vấn đề kiểm duyệt nội dung độc hại, khi trên nền tảng của mình xuất hiện quá nhiều nội dung xấu độc, từ mê tín dị đoan, cờ bạc tới mại dâm... Đại diện Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, thời gian tới, Bộ sẽ có cuộc thanh tra toàn diện TikTok tại Việt Nam.

Từ nội dung tục tĩu tới mê tín dị đoan

Không khó để bắt gặp một video với nội dung tục tĩu xuất hiện trên TikTok. Hầu hết các video này là của người sáng tạo nữ, nói về các vấn đề dung tục, khiến người xem đỏ mặt như cách quan hệ tình dục, tư thế. Điều đáng nói là các video này xuất hiện với tần suất lớn, và nếu đã xem một vài video, thuật toán của TikTok sẽ đề xuất rất nhiều kênh và video có nội dung tương tự. Theo một số người sáng tạo nội dung trên TikTok, các video với nội dung dạng này đang xuất hiện ngày càng nhiều vì nền tảng đòi hỏi người sáng tạo đăng video liên tục nhằm thu hút người dùng.

Các video tục tĩu về tình dục vẫn lan tràn trên nền tảng TikTok. Các video với caption gây sốc như “cách làm chàng sướng”, “đẩy nhau ở đâu là sung nhất” vẫn tràn lan trên mạng xã hội mà người dùng chủ yếu vẫn ở tuổi đang phát triển. Hơn nữa, người dùng còn có thể xem video này khi không đăng nhập vào ứng dụng. Điều này khiến cho việc xem các nội dung vượt quá độ tuổi của trẻ em tăng cao, khi không có thông tin đăng nhập để kiểm soát độ tuổi.

Không chỉ các video với nội dung tục tĩu, TikTok còn là địa điểm lý tưởng để các thầy bói, bà đồng tuyên truyền, hút khách. Các video này xuất hiện nhiều không kém nội dung tục tĩu, thậm chí đã từng có video trở nên nổi tiếng, thành “hot trend” trên mạng xã hội. Điển hình như gần đây nhất là trường hợp “đúng nhận sai cãi” của tài khoản TikTok mang tên Trương Hương. Sau khi  xuất hiện đã thành “hot trend” và được chia sẻ rộng rãi. Sau đó TikTok Trương Hương đã bị xử phạt hành chính về hành vi “Cung cấp, chia sẻ thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan, dâm ô, đồi trụy, không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của dân tộc”.

TikTok còn là nền tảng “sân nhà” của nhiều reviewer, người chuyên đi sử dụng dịch vụ quay video và đánh giá để chia sẻ cho người khác. Nghề này đã tồn tại từ lâu và các reviewer cũng đã hoạt động trên nhiều nền tảng khác. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng, công cụ chỉnh sửa dễ sử dụng và độ lan truyền cao của TikTok đã thu hút không ít bạn trẻ bước chân vào con đường này. Chỉ cần lập một tài khoản TikTok, quay video và chỉnh sửa là người dùng đã có thể trở thành một reviewer. Trên thực tế, có không ít trường hợp reviewer vòi vĩnh, hay gây áp lực với chủ quán để thu lợi.

Tệ hơn, một số tài khoản TikTok còn chửi mắng nhân viên, ném đồ ăn để quay clip câu like, câu view. Nhiều tài khoản vô tư chia sẻ về việc đánh bạc trên mạng xã hội TikTok. Những video quảng cáo cho game bài đổi thưởng, tài xỉu online cũng xuất hiện đầy rẫy trên nền tảng này. Chủ nhân các kênh không chỉ đánh giá trò chơi mà còn hướng dẫn người xem tham gia một cách rất chi tiết.

Thiên đường hàng giả, hàng nhái

Hiện nay, TikTok đang trở thành nền tảng thu hút sự chú ý không nhỏ của các tiểu thương bởi hàng loạt chính sách ưu đãi phụ phí như hoa hồng, nền tảng. Tại thời điểm mới ra mắt, TikTok Shop chỉ áp dụng thu phí người bán với mức phí là 1% trên tổng giá trị đơn hàng; sau đó, đến tháng 10/2022, mức phí này được nâng lên thành 2,5% (đã bao gồm thuế), vẫn thấp hơn rất nhiều so với mức phí là 8-14% của các sàn TMĐT khác. Như vậy, việc kinh doanh trên TikTok Shop có thể giúp người bán tiết kiệm 2-3% phần chi phí.

Với những lợi thế đó, theo báo cáo của Nền tảng Số liệu Thương mại Điện tử dành cho Doanh nghiệp, Thương hiệu và Nhà bán (Metric), cuối năm 2022, doanh thu của TikTok tương đương 80% doanh thu của Lazada, gấp 4 lần Tiki. TikTok đang là “mảnh đất màu mỡ” đối với nhà bán lẻ hay doanh nghiệp quảng cáo sản phẩm.

Ngay từ thời điểm ra mắt, TikTok Shop tuyên bố nghiêm cấm hàng giả, yêu cầu tất cả sản phẩm bán trên nền tảng là hàng thật và bảo vệ chủ sở hữu khỏi tình trạng vi phạm bản quyền, thương hiệu. Để bán hàng có thương hiệu, chủ shop cần cung cấp bằng chứng ủy quyền thương hiệu cho TikTok. Bản thân từng sản phẩm trước khi được người bán tạo và đăng tải đều phải qua sự kiểm duyệt nghiêm ngặt. Nếu vi phạm, tùy vào mức độ và tần suất, TikTok sẽ có biện pháp cảnh cáo, cưỡng chế, xử phạt hay báo cáo cơ quan chức năng xử lý. Thế nhưng, trên thực tế, bằng nhiều thủ thuật đơn giản, người bán vẫn tìm ra cách để sản phẩm giả, nhái, kém chất lượng “qua mặt” nền tảng.

Theo một vài chia sẻ của người bán về các “mánh khóe” khi bán hàng nhái thương hiệu, để “lách luật” trên TikTok Shop, người bán chỉ cần che mọi logo nhận diện trên sản phẩm hoặc bao bì. Ngoài ra, khi thiết lập mô tả sản phẩm, người bán cũng không được lồng ghép tên thương hiệu mà chỉ dùng các từ chung chung để khu biệt mặt hàng như: quần áo, túi xách, mỹ phẩm.

Bên cạnh đó, khác với các nền tảng mua sắm trực tuyến khác, phần đánh giá của người mua trước đó trên TikTok Shop cũng khá hạn chế, khiến người mua khó tiếp cận với các “review” chân thực để phân biệt được gian hàng bán hàng chính hãng hay các sản phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, hóa đơn, chứng từ, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, giả mạo thương hiệu nổi tiếng, kém chất lượng, hàng hạn chế kinh doanh, hàng kinh doanh có điều kiện, hàng quá hạn sử dụng…

Ngay cả khi không được duyệt sản phẩm trên TikTok Shop, người bán vẫn có thể sử dụng nền tảng để đăng tải các video quảng cáo hàng giả, hàng nhái và “dẫn” người mua qua các “kênh” khác như mạng xã hội, sàn TMĐT…

Theo Tổng Cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường Trần Hữu Linh, việc thay đổi chính sách về mức phí thanh toán giúp số lượng gian hàng mới đăng ký trên nền tảng cũng như doanh thu của TikTok ngày một tăng lên. Tuy nhiên, mặt trái của tình trạng trên chính là việc TikTok đang dần trở thành điểm tập trung mới của hàng giả, hàng vi phạm.

“Dù TikTok Shop nghiêm cấm các sản phẩm kém chất lượng, gian thương vẫn dễ dàng “lách” chính sách quản lý của nền tảng. Do đó, nếu buông lỏng quản lý, không tăng cường giám sát các chủ hàng và sản phẩm, TikTok sẽ trở thành nơi tập trung của nhiều loại hàng hóa kém chất lượng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến người tiêu dùng”, ông Linh chia sẻ.

Cũng theo ông Linh, bên cạnh đà tăng trưởng và những mặt tích cực, TMÐT nói chung và TikTok nói riêng còn phải đối mặt với nhiều hệ lụy khi tình trạng buôn bán hàng giả, gian lận thương mại vẫn diễn biến phức tạp; sự ra đời của nhiều mô hình, phương thức kinh doanh mới ở nhiều khu vực và ngành nghề khác nhau đang đặt ra những thách thức không nhỏ về tính thích ứng của hành lang pháp lý.

Theo thống kê, trong năm 2022, Tổng cục Quản lý thị trường đã gỡ bỏ 1.663 gian hàng với 6.437 sản phẩm vi phạm; chặn 5 website có dấu hiệu lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh hàng giả, hàng nhái và hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ. Tổng mức xử phạt cho các hành vi vi phạm trên thương mại điện tử là 222 triệu đồng.

Cần sớm siết chặt quản lý Tiktok

Đại diện Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, trong tháng 5 sẽ tiến hành kiểm tra toàn diện hoạt động của TikTok Việt Nam trong bối cảnh mạng xã hội này xuất hiện nhiều nội dung xấu, độc, phản cảm.

Theo ông Lê Quang Tự Do - Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, hoạt động kiểm tra dự kiến bắt đầu từ tháng 5 với nhiều nội dung. So với các nền tảng mạng xã hội như Facebook, YouTube, TikTok bắt đầu muộn hơn nhưng có sự phát triển bùng nổ ở Việt Nam trong 3 năm qua. Số liệu của DataReportal cho thấy, tính đến tháng 2, có khoảng 49,9 triệu người sử dụng mạng xã hội TikTok tại Việt Nam, xếp thứ 6 trong số 10 quốc gia có lượng người sử dụng TikTok nhiều nhất. Đây cũng là một trong 4 nền tảng mạng xã hội phổ biến nhất Việt Nam hiện nay, cùng với Facebook, YouTube và Zalo.

Bên cạnh các nội dung chia sẻ lành mạnh, vui vẻ, thời gian gần đây mạng xã hội này xuất hiện ngày càng nhiều nhiều nội dung xấu độc, phản cảm, các thông tin sai sự thật, mê tín dị đoan. Đặc biệt thuật toán do TikTok phát triển riêng khiến các nội dung xấu độc có thể xuất hiện liên tục với người xem. Theo ông Lê Quang Tự Do, TikTok, Facebook, YouTube đều là các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới. Họ có tiêu chuẩn cộng đồng áp dụng trên toàn cầu nhưng khi vào Việt Nam, các nền tảng này phải tuân thủ theo luật pháp Việt Nam. Pháp luật đó không chỉ bao gồm việc quản lý về nội dung mà còn cả nghĩa vụ về thuế, thanh toán, quảng cáo. Đại diện Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, quá trình kiểm tra, nếu phát hiện sai phạm sẽ tiến hành xử lý nghiêm.

Khánh An