Tập trung phát triển chè Shan tuyết theo hướng hàng hóa

Hà Giang có diện tích chè lớn thứ 3 cả nước với trên 20 nghìn ha và trên 7.000 ha chè Shan tuyết cổ thụ hàng trăm tuổi trở lên. Với lợi thế về diện tích chè như trên, những năm qua, các cấp, ngành và các huyện, thành phố đã tập trung phát triển diện tích và chất lượng chè, ngoài đem lại giá trị kinh tế to lớn, cây chè còn có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái cảnh quan, du lịch trải nghiệm và du lịch cộng đồng. Việc phát triển cây chè Shan tuyết cũng góp phần thực hiện chương mình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào Dân tộc thiểu số và miền núi. Qua đó, góp phần nâng cao thu nhập, xóa đói, giảm nghèo cho người dân địa phương tại các vùng trồng chè.

Thời gian qua, việc đẩy mạnh đăng ký bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận, nhãn hiệu tập thể, Chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm tiềm năng, sản phẩm chủ lực, đặc thù của địa phương, sản phẩm gắn với chương trình OCOP đã tạo cơ hội thúc đẩy và mở rộng sản xuất theo hướng hàng hóa, nâng cao hiệu quả, giá trị kinh tế và thu nhập cho người dân, người sản xuất; đồng thời góp phần thực hiện hiệu quả Dự án 3 - Hỗ trợ sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững, phát huy tiềm năng, thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030.

Xác định chè Shan tuyết là cây trồng mũi nhọn trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và xóa đói giảm nghèo; trong những năm qua, tỉnh Hà Giang đã tập trung áp dụng tiến bộ kỹ thuật trong trồng mới, thu hái và chế biến các sản phẩm chè. Nhờ đó, năng suất và chất lượng của chè Shan tuyết không ngừng được nâng lên, tạo nền tảng để phát triển chè Shan tuyết trở thành hàng hóa.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT Hà Giang cho biết: Từ năm 2019-2022 Sở thực hiện nghiên cứu bảo tồn, khai thác và phát triển cây chè Shan tuyết cổ thụ bền vững, gắn với phát triển du lịch sinh thái cảnh quan, du lịch trải nghiệm, du lịch văn hoá cộng đồng nhằm nâng cao giá trị, tạo thu nhập cho người sản xuất chè trên địa bàn tỉnh. Năm 2022 được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận 1.324 cây Chè Di sản Việt Nam, lũy kế đến nay toàn tỉnh có 1.629 cây tại các huyện Bắc Quang, Quang Bình, Vị Xuyên, Hoàng Su Phì, Xín Mần và là tỉnh có số lượng Cây Di sản Việt Nam nhiều nhất trong cả nước.

Tuy diện tích chè của Hà Giang khá lớn nhưng chủ yếu được trồng phân tán, mật độ không đảm bảo; bên cạnh đó tại một số huyện vùng cao của tỉnh còn tồn tại khá nhiều diện tích chè cổ thụ có độ tuổi hàng trăm năm. Năng suất chè búp tươi của Hà Giang đạt thấp, bình quân 38,5 tạ/ha (chỉ bằng 35 % so với năng suất của chè Thái Nguyên và 42 % năng suất của chè Lâm Đồng). Nguyên nhân năng suất chè Hà Giang còn thấp là do không đảm bảo mật độ, nhiều diện tích chè đã bước vào giai đoạn già cỗi, việc đầu tư thâm canh không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật (chỉ có khoảng 25,7 % diện tích đảm bảo về tiêu chuẩn thâm canh).

Bên cạnh đó vấn đề thu hái và chế biến chưa theo đúng qui trình kỹ thuật đã làm giảm năng suất, chất lượng và giá trị kinh tế của cây chè; chủng loại chè đã qua chế biến chưa đa dạng, sản phẩm chè xuất khẩu chủ yếu ở dạng nguyên liệu thô. Ngoài ra, tỉnh Hà Giang chưa có hệ thống kiểm soát, đánh giá chất lượng sản phẩm chè một cách toàn diện trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ….

Trong khi đó Hà Giang lại có nhiều điều kiện thuận lợi về đất đai và các tiểu vùng khí hậu thuận lợi cho quá trình phát triển của cây chè. Do tiểu vùng khí hậu đặc thù đã tạo cho Hà Giang một số thương hiệu chè đặc sản như: Chè cổ thụ Shan tuyết Lũng Phìn (huyện Đồng Văn), chè Shan Nậm Ty (huyện Hoàng Su Phì), chè cổ thụ Cao Bồ (huyện Vị Xuyên)… nổi tiếng trong và ngoài nước. Người dân ở các huyện trồng chè đã có nhiều kinh nghiệm trong trồng trọt, chăm sóc, thu hái và chế biến các sản phẩm chè…

Xuất phát từ thực tiễn đó, trong những năm qua, tỉnh Hà Giang luôn xác định cây chè là cây trồng mũi nhọn trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Vì vậy công tác trồng mới, đầu tư khoa học kỹ thuật trong quá trình thâm canh, thu hái và chế biến luôn được tỉnh quan tâm bằng nhiều cơ chế, chính sách phù hợp như hỗ trợ lãi suất cho người dân và các thành phần kinh tế vay vốn trồng mới, thâm canh, cải tạo các vườn chè già cỗi; hỗ trợ các cơ sở chế biến chè, xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm…

Phát triển du lịch gắn với cây chè

Cùng với việc phát triển diện tích chè Shan tuyết, để nâng cao thu nhập cho nhân dân, tỉnh đã quan tâm đến việc phát triển du lịch sinh thái, do vậy trong những năm gần đây tỉnh đã đẩy mạnh việc quảng bá sản phẩm chè Shan tuyết gắn với thu hút đầu tư khu du lịch sinh thái tại các vùng có diện tích chè Shan tuyết cổ thụ ở các địa phương tổ chức các tua, tuyến cho khách du lịch trải nghiệm như: Hà Giang-Hoàng Su Phì tại xã Thông Nguyên thăm vườn chè Shan tuyết cổ thụ, ruộng bậc thang; Hà Giang - Xín Mần thăm chè Shan tuyết cổ thụ, thác Tiên, đèo Gió; Hà Giang - Vị Xuyên thăm chè Shan tuyết cổ thụ tại xã Cao Bồ, suối khoáng Quảng Ngần…tại các địa điểm đó không chỉ được tận hưởng không khí trong lành, thoáng đãng, du khách còn được trực tiếp cùng với người làm chè hoạt động sản xuất thu hái và chế biến chè.

Huyện Hoàng Su Phì có tổng diện tích chè 4.652,8 ha, trong đó diện tích cho thu hoạch 3.599 ha, năng suất 39 tạ/ha, sản lượng chè búp tươi 14.000 tấn/năm. Các xã nằm trong vùng quy hoạch phát triển chè của huyện và được đưa vào cây mũi nhọn phát triển hàng hóa là các xã có diện tích chè tập trung lớn như: Thông Nguyên; Hồ Thầu; Nậm Khòa; Nậm Ty; Nậm Dịch; Tả Sử Choóng. Bên cạnh phát triển sản xuất và tạo thương hiệu cho sản phẩm chè Shan tuyết từng bước vươn ra các thị trường lớn, thì các vùng nguyên liệu chè trên địa bàn đều gắn với địa thế núi rừng trùng điệp, cùng nhiều điểm đến thu hút du khách. Chính vì vậy, du lịch vùng nguyên liệu chè Shan tuyết được huyện coi là một điểm nhấn sẽ được khai thác.

Để cây chè trở thành sản phẩm du lịch thì các cấp, ngành, chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh cần tuyên truyền, vận động các doanh nghiệp kinh doanh chè đầu tư xây dựng các điểm thăm quan từ đồi chè kết hợp với cơ sở sản xuất để du khách được trải nghiệm. Đồng thời, tỉnh tiếp tục quan tâm, xây dựng hệ thống giao thông thuận lợi; đầu tư chăm sóc, bảo tồn và phát triển diện tích chè Shan tuyết cổ thụ đẹp, tạo không gian sinh thái nông nghiệp để thu hút khách du lịch. Xây dựng các nhà trưng bày các sản phẩm vừa thu hút khách nghỉ dưỡng, uống chè vừa giới thiệu và bán các sản phẩm chè, các dụng cụ uống chè độc đáo mang tính bản địa và các loại sản phẩm nông nghiệp độc đáo khác của địa phương Hoàng Su Phì, Bắc Quang, Quang Bình, Vị Xuyên…

Với những lợi thế sẵn có, các huyện có diện tích chè Shan tuyết trên địa bàn tỉnh Hà Giang sẽ là điểm đến hấp dẫn cho du khách khi đến Hà Giang vừa được trải nghiệm, thưởng thức trà đặc sản vừa kết hợp khám phá thiên nhiên, tìm hiểu về lịch sử, bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc nơi đây.

Hy vọng rằng, tiềm năng từ cây chè Shan tuyết sẽ được các cấp, ngành và đặc biệt là các huyện trồng chè chú trọng, quan tâm và khai thác tối đa những tiềm năng sẵn có này để Hà Giang trở thành điểm đến hấp dẫn và độc đáo đối với du khách.

Tuyết Nguyễn