Động thái này được cho là kịp thời, vì Indonesia từ tháng 6/2023 dự kiến sẽ cấm xuất khẩu Bauxite, một nguyên liệu thô sơ bộ được sử dụng để chế biến nhôm.

Nhôm đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu và hiện đang ngày càng trở nên quan trọng đối với câu chuyện chuyển đổi năng lượng.

Loại kim loại này có thể ứng dụng trong các lĩnh vực như xe điện, mạng điện, quang điện mặt trời,... Ở một mức độ nào đó, nó cũng đóng góp cho các lĩnh vực như hydro và năng lượng gió.

Trung Quốc là nhà sản xuất và tiêu thụ nhôm lớn nhất thế giới. Theo Viện Nhôm Quốc tế, quốc gia 1,4 tỷ dân chiếm khoảng 59% sản lượng nhôm sơ cấp toàn cầu vào năm 2022.

Nhưng sản xuất nhôm cũng là một quá trình sử dụng nhiều năng lượng và carbon. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, nhôm đóng góp vào khoảng 3% lượng khí thải nhà kính toàn cầu vào năm 2021.

Khi Trung Quốc tăng tốc để đạt được các mục tiêu chuyển đổi năng lượng cao cả, áp lực đối với ngành công nghiệp nhôm trong nước ngày càng tăng. Nó cần đạt được sự cân bằng giữa việc đáp ứng các nhu cầu quan trọng của nền kinh tế và kiểm soát mức tiêu thụ năng lượng và khí thải.

Tuy nhiên, những “gã khổng lồ” sản xuất nhôm của Trung Quốc đã cảm thấy bị chèn ép khi họ phải vật lộn để tìm cách mở rộng hỗn hợp năng lượng sạch của mình.

Ví dụ, Tập đoàn nhôm của Trung Quốc, nhà sản xuất nhôm lớn nhất thế giới với sản lượng hàng năm khoảng 3,9 triệu tấn, đang tìm cách đạt được mức trung hòa carbon cao nhất vào năm 2025. Đến năm 2035, họ dự kiến sẽ giảm 40% lượng khí thải carbon so với mức của năm 2021.

Trần công suất của Trung Quốc

Vẽ một ranh giới mà ngành công nghiệp nhôm không thể vượt qua là giới hạn sản xuất 45 triệu tấn/năm của Trung Quốc. Nhưng nhu cầu mạnh mẽ trong những năm gần đây đã tạo động lực làm tăng sản xuất trong nước, để lại một khoảng trống hạn chế cho năng lực của Trung Quốc phát triển trong những năm tới.

Đến cuối năm 2022, công suất thiết lập của Trung Quốc đạt 44,3 triệu tấn/năm và công suất hoạt động là 40,64 triệu tấn/năm, theo dữ liệu do cơ quan nghiên cứu nhà nước Antaike công bố.

Các nhà máy luyện kim của Trung Quốc được yêu cầu đảm bảo hạn ngạch công suất nhôm sơ cấp nếu họ đang tìm kiếm các dự án mới hoặc mở rộng công suất phù hợp với chính sách cải cách phía cung của Trung Quốc.

Chính sách này đã khiến Trung Quốc đóng cửa một số nhà máy không hiệu quả và gây ô nhiễm kể từ năm 2017.

Hạn ngạch hiện đang thưa thớt trong bối cảnh trần công suất được áp dụng và sự gia tăng sản lượng do tỷ suất lợi nhuận tốt.

Thiếu hụt nguồn thủy điện

Trong những năm gần đây, một số nhà máy luyện kim ở Trung Quốc đã chuyển công suất sang Tây Nam Trung Quốc, đặc biệt là các tỉnh Vân Nam và Tứ Xuyên, được biết đến với nguồn thủy điện phong phú.

Từ năm 2017 đến tháng 8/2022, công suất sản xuất nhôm ở Vân Nam, Quảng Tây và Tứ Xuyên (Trung Quốc) đã tăng thêm 5,9 triệu tấn/năm, riêng Vân Nam chiếm 62% mức tăng này, S&P Global Ratings trích dẫn.

Bên cạnh việc giữ cho nguồn phù hợp với các cải cách, việc chuyển giao công suất giúp các nhà máy luyện kim phù hợp với các kế hoạch quốc gia về mục tiêu tiết kiệm năng lượng.

Động thái này cũng cho phép các nhà máy luyện kim tiếp cận với nguồn điện rẻ hơn nhằm cung cấp năng lượng cho quá trình luyện kim. Điện thường chiếm hơn 33% chi phí sản xuất nhôm sơ cấp.

Tuy nhiên, tình trạng thiếu điện thường xuyên ở các tỉnh như Vân Nam và Tứ Xuyên đã tàn phá kế hoạch sản xuất của các nhà máy luyện kim, buộc họ phải suy nghĩ lại về chiến lược chuyển giao công suất.

Năm 2022, một đợt nắng nóng chưa từng có ở tỉnh Tứ Xuyên đã buộc hơn 95% các nhà máy luyện nhôm phải tạm thời ngừng hoạt động.

Sau khi đối mặt với một năm 2021 đáng sợ khi tình trạng thiếu điện ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nhôm, các nhà máy luyện nhôm ở Vân Nam một lần nữa buộc phải cắt giảm sản lượng vào cuối năm 2022 vì những vấn đề tương tự.

Trong vài tuần qua, nhiều đợt cắt giảm đã xảy ra, khiến ngành công nghiệp nhôm Vân Nam gặp khó khăn. Các nguồn tin cho biết các nhà máy luyện kim ở tỉnh này bắt đầu cắt giảm thêm sản lượng trong các ngày 18 - 19/2 do vấn đề cung cấp điện, đưa tổng sản lượng cắt giảm vào cuối tháng 2 xuống 40% - 42% so với công suất đã đề ra.

Các nhà máy luyện kim đã phải vật lộn để duy trì tỷ lệ sử dụng trong mùa nước thấp, thường kéo dài từ tháng 12 đến tháng 4, thường trùng với thời điểm không có hoặc có mưa hạn chế và tiêu thụ điện năng cao hơn.

Điều này đã dẫn đến những lo ngại xung quanh việc liệu nguồn cung cấp điện ở Tây Nam Trung Quốc có thể đáp ứng công suất ngày càng tăng hay không.

Nguồn cung cấp điện của Vân Nam sẽ đối mặt với nhiều bất ổn vào năm 2023 và tình trạng thiếu nguồn cung cấp điện hiện tại có thể trở nên tồi tệ hơn nếu các dự án năng lượng gió và quang điện mới không thể đi vào hoạt động như dự kiến. Năng lượng sạch chiếm 90,6% tổng sản lượng điện của Vân Nam.

Bên cạnh đó, các nhà máy luyện sử dụng nhiệt điện cũng đang phải đối mặt với chi phí sản xuất cao do giá than tăng cao khi các nhà máy này phải đối mặt với áp lực đáp ứng các mục tiêu carbon thấp.

Shandong Nanshan Aluminium gần đây cho rằng họ có kế hoạch chuyển hạn ngạch năng lực sản xuất 336.000 tấn/năm do năng lực đó không thể đáp ứng các yêu cầu tiêu thụ năng lượng mới. Ngoài ra, nhiệt điện được tạo ra từ nhà máy đốt than cố định kém cạnh tranh hơn và không phù hợp với các mục tiêu phát triển khí hậu.

Sức hấp dẫn của Đông Nam Á

Các nước Đông Nam Á cung cấp cho các nhà máy luyện kim của Trung Quốc rất nhiều giải pháp cho các vấn đề mà họ đang phải đối mặt tại quê nhà.

Đặc biệt, Indonesia mang đến cho các nhà máy luyện kim một lựa chọn để mở rộng công suất, đáp ứng nhu cầu khổng lồ trong nước và không vi phạm các quy tắc tiết kiệm năng lượng trong quá trình này.

Indonesia là nơi có trữ lượng tài nguyên khoáng sản phong phú. Kể từ những năm 2014, Chính phủ nước này mong muốn phát triển chuỗi giá trị ngành trong nước thay vì bán nguyên liệu thô trên toàn cầu.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, sản lượng Bauxite của Indonesia chiếm khoảng 5% sản lượng toàn cầu vào năm 2020, nhưng chỉ chiếm 1% sản lượng alumin.

Là một phần trong kế hoạch xây dựng chuỗi công nghiệp tích hợp, Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã công bố vào tháng 12/2022 lệnh cấm xuất khẩu Bauxite từ tháng 6. Quốc gia này đã có các chính sách tương tự đối với các khoáng sản năng lượng quan trọng như Niken.

Các nguồn tin cho biết lệnh cấm Bauxite có thể là một kế hoạch khả thi của Indonesia nhằm thu hút các nhà máy luyện Trung Quốc chuyển công suất nhôm chính của họ sang Indonesia.

Một lợi ích nổi bật khác là quốc gia này có khoảng cách vận chuyển đến Trung Quốc ngắn hơn so với những nơi như Australia vì thế chi phí vận chuyển sẽ thấp hơn và thời gian giao hàng ngắn hơn.

Ngoài ra, Indonesia cũng là nơi có nguồn than đá dồi dào, nguyên liệu chính để vận hành các hoạt động luyện nhôm.

Ngoài Indonesia, Malaysia cũng đang dần trở thành một điểm đến đầy hứa hẹn cho các nhà máy luyện kim Trung Quốc, với một số công ty Trung Quốc đã lên kế hoạch thành lập các cơ sở ở đó.

Theo Cục Thống kê Kim loại Thế giới, sản lượng nhôm của Malaysia đã tăng hơn 200% từ năm 2013 đến năm 2021.

Lập trường chặt chẽ hơn của Trung Quốc về nâng cấp công nghiệp và các quy định về môi trường dự kiến sẽ tiếp tục trong những năm tới, bao gồm thúc đẩy năng lượng sạch, hạn chế công suất và đặt giá điện theo bậc dựa trên hiệu quả của các nhà máy nhôm.

Việc chuyển đến Indonesia và Malaysia có thể cung cấp cho các nhà máy luyện kim của Trung Quốc một sân chơi đủ lớn để đáp ứng cả mục tiêu sản xuất và khử cacbon của họ.

Lê Na (Theo HSNW)