Mới đây, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã tổ chức lấy ý kiến đối với Dự thảo sửa đổi Thông tư 16, quy định về việc tổ chức tín dụng mua, bán trái phiếu doanh nghiệp. 

Khai thông dòng vốn trái phiếu

Theo Báo cáo của FiinRatings, giai đoạn tháng 12/2022 có gần 50 nghìn tỷ trái phiếu được mua lại trước hạn. Tuy nhiên sang đến tháng 1 năm nay tổng lượng trái phiếu mua lại chỉ khoảng 8,9 nghìn tỷ do doanh nghiệp phát hành đang thiếu nguồn tiền trả nợ.

Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) cũng cho biết, từ ngày 16/9/2022 đến 31/1/2023,có 54 doanh nghiệp chậm trả gốc, lãi trái phiếu, trong đó có 34 doanh nghiệp kinh doanh lĩnh vực bất động sản - xây dựng.

Trong khi đó, báo cáo của Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) cho thấy, năm 2023, lượng trái phiếu đáo hạn rất lớn, khoảng 205.000 tỉ đồng, trong đó có 104.000 tỉ đồng trái phiếu đáo hạn của các doanh nghiệp bất động sản.

Chính vì vậy, Dự thảo sửa đổi Thông tư 16 này ra đời khi trái phiếu doanh nghiệp vẫn đang là vấn đề thu hút sự quan tâm của tất cả các đối tượng trong thị trường với nhiều vướng mắc khó khăn cần tháo gỡ.

Cụ thể, trong Dự thảo, kể từ ngày 31/12/2023 sẽ ngừng thi hành quy định ngân hàng chỉ được mua lại trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán hoặc chưa đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch Upcom, mà ngân hàng này đã bán và/hoặc trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết được phát hành cùng lô/cùng đợt phát hành với trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết mà tổ chức tín dụng đã bán.

Dự thảo còn sửa đổi quy định tổ chức tín dụng chỉ được phép mua lại khi doanh nghiệp đạt một số điều kiện như có phương án khả thi, có khả năng trả nợ gốc và lãi, có tỷ lệ vay nợ thấp và không được dùng để góp vốn, mua cổ phần ở công ty khác để hạn chế rủi ro, tổ chức tín dụng phải sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt,...

Điều này giúp tránh việc mua lại trái phiếu thiếu chọn lọc, giúp khơi thông dòng vốn cho các ngành sản xuất kinh doanh, bán lẻ, dần phục hồi niềm tin cho thị trường. Chỉ khi niềm tin của nhà đầu tư được thiết lập lại, doanh nghiệp huy động trái phiếu vào những sản phẩm mang lại giá trị thật mới có thể tiếp tục huy động vốn thông qua kênh này.

Đáng chú ý, dự thảo bổ sung quy định tổ chức tín dụng chỉ có thể mua TPDN của doanh nghiệp phát hành có hệ số nợ phải trả (bao gồm cả khối lượng trái phiếu dự kiến phát hành) không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu theo báo cáo tài chính quý gần nhất tại thời điểm phát hành và đã được kiểm toán. Quy định này sẽ tránh việc nhiều doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy cao, lên đến chục và vài chục lần không được TCTD mua nữa.

Cần có cơ quan xếp hạng tín nhiệm trái phiếu doanh nghiệp

Bình luận về Dự thảo này, TS Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARs) cho biết, nếu dự thảo được thông qua, thị trường bất động sản có dòng tiền “chạy", các nhà phát hành TPDN không vỡ nợ, các ngành nghề "ăn theo" như xây dựng, sản xuất vật liệu xây dựng phục hồi sẽ tránh việc đổ vỡ một cách liên hoàn, ngăn hệ lụy xấu cho cả hệ thống tài chính tiền tệ và nền kinh tế.

Tuy nhiên, ông Đính cho rằng cần bổ sung quy định các điều kiện để tổ chức tín dụng được phép mua lại trái phiếu doanh nghiệp phát hành có mục đích cơ cấu lại các khoản nợ của chính doanh nghiệp. Hỗ trợ doanh nghiệp tái cơ cấu lại nợ như tinh thần Nghị định 08 vừa qua.

"Điều này giúp các doanh nghiệp bất động sản đang có khoản nợ trái phiếu không lâm vào cảnh “chết tắc”, mở ra cho họ hy vọng, có thêm thời gian cơ cấu nợ, có phương án thích hợp để tái cấu trúc lại sản phẩm, có cơ hội phát triển, có lợi cho thị trường, nhà đầu tư và kinh tế nói chung", ông Đính nói.

Bên cạnh đó, ông Đính cho rằng, để tạo nên một thị trường minh bạch thông tin, ổn định và bền vững, ngoài việc sửa đổi các quy định pháp luật thì cần thiết phải có một tổ chức xếp hạng tín nhiệm uy tín.

Đóng vai trò là tổ chức trung gian cung cấp thông tin về sức khỏe của tổ chức phát hành, ngăn chặn các rủi ro, đồng thời giúp thị trường TPDN phát triển lành mạnh và bền vững, tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Lấy ví dụ ở Mỹ hiện có ba công ty xếp hạng tín dụng lớn nhất là Moody’s, Standard &Poor’s và Fitch.

Hệ thống xếp hạng tín dụng dựa trên chữ cái duy nhất của mỗi công ty sẽ giúp cho các nhà đầu tư nhanh chóng có thể xem trái phiếu có rủi ro vỡ nợ thấp hay cao và liệu tổ chức phát hành có ổn định về tài chính hay không.

"Ví dụ xếp hạng cao nhất của Standard & Poor là AAA và trái phiếu không còn được coi là cấp độ đầu tưn ếu nó rơi xuống trạng thái BB+. Xếp hạng thấp nhất, D, chỉ ra rằng trái phiếu bị vỡ nợ. Điều đó có nghĩa là tổ chức phát hành chậm thanh toán lãi và trả nợ gốc cho trái chủ", ông Đính nói.