Đạo luật Nhân quyền của Philippines, nếu được Mỹ thông qua, có thể đẩy Philippines xích lại gần Trung Quốc và có khả năng phá vỡ liên minh giữa Mỹ và nơi từng là thuộc địa của họ.

Mối quan hệ này cho đến nay vẫn vẹn nguyên bất chấp việc Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đang xích lại gần Bắc Kinh, hay những lời đe dọa đình chỉ một hiệp ước an ninh quan trọng với Washington hoặc việc ông giám sát hàng nghìn vụ giết người phi pháp.

Theo Ủy ban Nhân quyền Philippines, cuộc chiến chống ma túy của ông Duterte có khả năng dẫn đến hơn 27.000 người chết. Hàng trăm nhà hoạt động lao động và đất đai, nhà báo và các nhà lãnh đạo bản địa cũng đã bị giết trong các hoạt động quân sự và cảnh sát, một phần của chiến dịch chống nổi dậy đang mở rộng nhằm vào các nhà phê bình chính trị dưới chiêu bài chấm dứt cuộc nổi dậy vũ trang kéo dài hàng thập kỷ.

Dự luật mới, được đưa ra vào tuần trước bởi Hạ nghị sĩ Susan Wild, nhằm làm nổi bật vai trò của Hoa Kỳ trong chiến dịch tranh cử của ông Duterte. Washington đã cung cấp 554 triệu đô la hỗ trợ quân sự cho Philippines từ năm 2016 đến năm 2019 và Bộ Ngoại giao Mỹ đã phê duyệt thương vụ bán trực thăng tấn công tiềm năng trị giá 2 tỷ đô la vào đầu năm nay.

Vào tháng 7, Philippines đã thông qua luật chống khủng bố gây tranh cãi, cho phép giam giữ những kẻ bị tình nghi là khủng bố mà không bị buộc tội trong tối đa 24 ngày. Các nhà phê bình nói rằng định nghĩa mơ hồ của luật chống khủng bố này được thiết kế để nhắm mục tiêu bừa bãi vào kẻ thù của chính quyền.

Wild, một thành viên Đảng Dân chủ từ Pennsylvania, cáo buộc chính quyền Duterte trong bài phát biểu tại Hạ viện hôm thứ Tư đã sử dụng luật để "tăng cường các nỗ lực nhắm vào các nhà tổ chức lao động, công nhân và các đối thủ chính trị".

Dự luật được đưa ra kêu gọi đình chỉ vô thời hạn hỗ trợ trực tiếp cho quân đội và cảnh sát Philippines, trừ khi nó đáp ứng một số tiêu chí, bao gồm bảo vệ những người chỉ trích chính phủ và truy tố lực lượng an ninh vi phạm quyền.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng dự luật phải đối mặt với khả năng được thông qua trong thời gian dài do hiện nay Hoa Kỳ gần như đang đánh mất một đồng minh quan trọng về an ninh trong khu vực.

“Đạo luật cuối cùng có thể chỉ quy định việc cắt giảm viện trợ quân sự của Hoa Kỳ mang tính biểu tượng”, Bobby Tuazon, giám đốc nghiên cứu chính sách tại Trung tâm trao quyền cho người dân trong quản trị, một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Manila, cho biết. "Việc ngừng hoàn toàn viện trợ quân sự của Mỹ sẽ chỉ thắt chặt mối quan hệ của ông Duterte với Trung Quốc và Nga".

Ông Duterte đã hoan nghênh đầu tư từ Trung Quốc và cho phép Bắc Kinh đưa ra yêu sách đối với vùng biển của Philippines ở Biển Đông đang tranh chấp. Ông cũng tìm kiếm mối quan hệ an ninh chặt chẽ hơn với Moscow và chấp nhận lời đề nghị cung cấp vắc xin chống Covid mà các chuyên gia y tế đã nghi ngờ về độ an toàn.

Vào tháng 2, Duterte tuyên bố chấm dứt Thỏa thuận các lực lượng thăm viếng, cho phép quân đội Hoa Kỳ huấn luyện với quân đội Philippines, một quyết định khiến các tướng lĩnh hàng đầu trong lực lượng vũ trang của chính ông Duterte tức giận. Ông đã đảo ngược quyết định của mình vào tháng 7, ngay sau khi Hoa Kỳ chấp thuận việc bán trực thăng tấn công.

Thượng nghị sĩ Vicente Sotto III tuần trước cho biết Philippines nên "xem xét lại" Thỏa thuận các lực lượng thăm viếng nếu dự luật nhân quyền được thông qua, trong khi người phát ngôn quân đội Edgard Arevalo gọi luật được đề xuất là "không công bằng".

Mỹ đã huấn luyện các quan chức hàng đầu của quân đội Philippines về các chiến thuật chống nổi dậy kể từ những năm 1950, đặt nền tảng cho một liên minh quân sự đã tồn tại trong nhiều thập kỷ.

Trong khi Philippines phải đối mặt với các mối đe dọa an ninh thực sự, đặc biệt là từ những tổ chức liên kết với nhóm Nhà nước Hồi giáo ở khu vực phía nam Mindanao, các hoạt động chống nổi dậy của quân đội thường nhắm vào các đối thủ dân sự của chính sách chính phủ, chẳng hạn như nông dân kích động cải cách ruộng đất và các nhóm bản địa phản đối việc trục xuất khỏi vùng đất tổ tiên của họ.

Nhưng có rất ít phân tích về vai trò của Hoa Kỳ trong việc cung cấp đào tạo và đạn dược cho những người lính chịu trách nhiệm về các vi phạm nhân quyền và tấn công dân thường.

Drew Elizarde-Miller, người phát ngôn của Liên minh Nhân quyền Quốc tế tại Philippines, cho biết: “Có quan ngại từ phía Quốc hội, nhưng im lặng và không có câu trả lời rõ ràng từ Bộ Ngoại giao".

Vào tháng 7, năm thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Hoa Kỳ đã viết một lá thư cho Ngoại trưởng Mike Pompeo, trong đó nêu lên những lo ngại về vi phạm nhân quyền và đàn áp đối với các nhà báo và những người bảo vệ nhân quyền và yêu cầu làm rõ chính sách của Washington đối với Philippines. Họ không nhận được phản hồi.

Elizarde-Miller, người có liên minh là người đề xuất chính cho đạo luật nhân quyền, cho biết ông hy vọng sẽ nhận được sự ủng hộ của lưỡng đảng đối với dự luật, hiện có 24 đồng bảo trợ, tất cả đều là đảng viên Đảng Dân chủ.