Nguồn vốn vay từ tổ chức tín dụng đã và đang phát huy hiệu quả giúp doanh nghiệp ổn định sản xuất, mở rộng quy mô hoạt động, đóng góp tích cực vào sự tăng trưởng nền kinh tế. Tuy nhiên, trên thực tế còn khá nhiều doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp không ít khó khăn trong việc tiếp cận vốn vay.

Cụ thể, kết quả điều tra chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh năm 2021 (PCI 2021) được Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chỉ ra, trong giai đoạn 2017 - 2021, tiếp cận tín dụng là một trong những vấn đề thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp, đặc biệt trong 2 năm diễn ra dịch Covid-19. 

Chỉ tính riêng năm 2021, số doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng là 46,85%, cao hơn mức 40,73% vào năm 2020. Trong khi đó, giai đoạn trước đại dịch (năm 2017-2019), con số này luôn trên 30%.

Báo cáo "Cập nhật đánh giá quốc gia 2021" của Ngân hàng Thế giới (WB) cũng cho thấy, các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam gặp khó khăn trong tiếp cận tài chính thuộc nhóm cao nhất trong khu vực.

Giải thích vì sao doanh nghiệp khó tiếp cận được vốn, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh nhận định, điều này là hoàn toàn bình thường trong nền kinh tế. Ông cho rằng, ngân hàng cũng là một doanh nghiệp trong nền kinh tế và cũng quan tâm đến yếu tố lợi nhuận. Do đó, nhà băng chỉ có thể cho vay khi doanh nghiệp đủ điều kiện cần thiết về vay nợ, trả nợ. Bởi lẽ, khả năng hoàn trả vốn vay, nợ vay là yếu tố lớn ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của nhà băng. 

Trong khi đó, Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo không được hạ thấp tiêu chuẩn cho vay. Bởi điều này có thể làm giảm hiệu quả của hoạt động cho vay, gia tăng khả năng tạo ra nợ xấu.

Theo báo cáo PCI 2021, 81% doanh nghiệp được khảo sát cho rằng, vấn đề gây trở ngại nhất khi tiếp cận tín dụng vẫn là họ không thể vay vốn nếu không có tài sản thế chấp. Các trở ngại phổ biến tiếp theo là do thủ tục vay vốn phiền hà và ngân hàng thương mại áp dụng các điều kiện tiếp cận tín dụng bất lợi. 

Do kênh vay vốn ngân hàng gặp khó khăn nên nhiều doanh nghiệp phải tìm nguồn vay khác. Trong đó, đa phần chủ doanh nghiệp tìm cách huy động vốn qua bạn bè hoặc người thân (chiếm 51%), hay nguồn huy động, đóng góp từ cổ đông, cầm cố, bán tài sản (18%).

Tỷ lệ doanh nghiệp tiếp cận vốn từ công ty cho thuê tài chính, quỹ tín dụng chỉ chiếm 11%. Đáng chú ý, vẫn có tới 4% doanh nghiệp chấp nhận vay tín dụng đen với phần lãi suất quy đổi cao, ước tính trung bình 60%/năm, cao gấp 6 lần lãi suất trung bình khi vay tổ chức tín dụng khác.

Để giải quyết vấn đề này, ông Thịnh cho rằng cần phải có sự kết hợp nỗ lực từ cả hai phía doanh nghiệp và ngân hàng. Doanh nghiệp cần cải thiện hoạt động kinh doanh, duy trì kết quả lợi nhuận, tạo lập dự án có tính khả thi cao, minh bạch trong quản lý dòng tiền, chứng từ, báo cáo tài chính.

Trong khi đó, ngân hàng cần linh hoạt, đưa ra điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận vốn vay sao cho hiệu quả kinh doanh tốt nhất; tinh giảm thủ tục theo hướng tích cực.