Trong kỳ họp Quốc hội thứ 8 đang diễn ra, Quốc hội đang xem xét và cho ý kiến về một số dự thảo Luật quan trọng, một trong số đó là dự thảo Luật Đầu tư công do Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì và soạn thảo.

Sửa Luật đầu tư công để khơi thông nguồn lực không phải làm luật để quản

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, dự thảo Luật Đầu tư công đã cụ thể hóa đầy đủ, toàn diện với 5 nhóm chính sách lớn.

Nhóm chính sách đầu tiên là thể chế hóa các cơ chế, chính sách thí điểm, đặc thù đã được Quốc hội cho phép áp dụng.

Trong nhóm chính sách này, điểm mới được chú ý đầu tiên trong dự thảo Luật là: Cho phép tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng (GPMB) thành dự án độc lập đối với tất cả các nhóm dự án.

Đồng thời, dự thảo còn đề xuất giao một địa phương làm chủ quản một dự án đi qua nhiều địa phương; cho phép bố trí vốn ngân sách địa phương để ủy thác thực hiện các chính sách tín dụng ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội tại địa phương.

Nhóm chính sách thứ hai là tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền. Mục tiêu của chính sách là đề cao trách nhiệm người đứng đầu trong việc thực hiện kế hoạch đầu tư công.

Nhóm chính sách thứ ba đó là nâng cao chất lượng chuẩn bị đầu tư, khai thác nguồn lực, năng lực thực hiện dự án đầu tư công của địa phương, doanh nghiệp nhà nước.

Nhóm chính sách thứ tư là thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài (vốn nước ngoài).

Cuối cùng là nhóm chính sách đơn giản hóa trình tự, thủ tục; bổ sung, làm rõ các khái niệm, thuật ngữ, quy định, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Ông Nguyễn Chí Dũng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng: Nội dung sửa đổi Luật Đầu tư công đã thể hiện sâu sắc tinh thần đột phá, cải cách, phân cấp, phân quyền theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Trung ương, Quốc hội, Chính phủ giữ vai trò kiến tạo, tăng cường hoàn thiện thể chế và kiểm tra, giám sát, bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ kết quả. Luật sửa đổi cũng cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, không để đùn đẩy trách nhiệm, tránh tạo cơ chế “xin - cho”…

Dự án Luật nhận được sự đánh giá cao của các Bộ, ngành, địa phương, tổ chức quốc tế, nhà tài trợ nước ngoài, nhất là đã tháo gỡ căn bản các tồn tại, hạn chế, vướng mắc, điểm nghẽn phát sinh trong quá trình thi hành Luật Đầu tư công năm 2019.

Theo Bộ trưởng, các quy định về phân cấp, phân quyền, bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm để dễ kiểm tra, đôn đốc, giám sát, đánh giá, đáp ứng yêu cầu quản lý và sử dụng nguồn lực đầu tư công để thực hiện ba đột phá chiến lược, nhất là đột phá về hạ tầng trong tình hình mới.

Dự thảo Luật Đầu tư công trao nhiều quyền lực hơn cho Chủ tịch UBND các cấp?

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đó là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tránh việc bất cứ việc gì cấp dưới cũng lên “xin” cấp trên, không thể bất cứ vấn đề gì nhỏ cũng phải trình lên cấp Trung ương giải quyết, trong dự thảo Luật Đầu tư công đã đề xuất trao nhiều “quyền lực” hơn cho Chủ tịch UBND các cấp.

Đơn cử, dự thảo Luật Đầu tư công đã phân cấp thẩm quyền cho UBND các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm B và nhóm C, có quy mô vốn dưới 4.600 tỷ đồng.

Được biết, Luật Đầu tư công hiện hành quy định HĐND cấp tỉnh quyết định chủ trương dự án nhóm A, HĐND các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm B và nhóm C do địa phương quản lý. UBND các cấp (bao gồm cả cấp tỉnh) chỉ được quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm B và nhóm C khi được HĐND ủy quyền.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, quy định hiện hành chưa phát huy được sự chủ động, linh hoạt và vai trò, trách nhiệm của UBND các cấp, nhất là người đứng đầu.

Dù vậy, để bảo đảm an toàn tài chính, an toàn ngân sách của địa phương, chỉ phân cấp cho UBND cấp tỉnh quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A có tổng mức đầu tư dưới 4.600 tỷ đồng. HĐND cấp tỉnh quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A có tổng mức đầu tư từ 4.600 tỷ đồng đến 30.000 tỷ đồng.

Liên quan tới việc phân cấp, phân quyền trong dự thảo Luật Đầu tư công, TS Nguyễn Đức Kiên, chuyên gia kinh tế đánh giá rất cao đề xuất này.

TS Nguyễn Đức Kiên phân tích: Việc phân quyền cho Chủ tịch UBND các cấp phê duyệt chủ trương đầu tư, thay vì HĐND như trước sẽ quy trách nhiệm cho một cá nhân, thay vì một tập thể.

“HĐND cấp tỉnh có tới 50 - 60 người, chờ biểu quyết cho một dự án xong tốn kha khá thời gian, điều này có thể ảnh hưởng tới tiến độ dự án, nếu quy trách nhiệm thì quy cho ai. Trong khi đó, khi phân quyền cho Chủ tịch UBND các cấp, người ký chủ trương đầu tư phải đứng chịu trách nhiệm”, TS Nguyễn Đức Kiên nói.

Dù vậy, TS Nguyễn Đức Kiên băn khoăn, trong dự thảo Luật Đầu tư công lần này phải chăng có thêm quy định “bảo vệ cán bộ làm đúng trách nhiệm”.

Bởi, thực tế ở địa phương có hiện tượng “trên bảo dưới chưa nghe”, thậm chí cấp dưới còn gây khó khăn cho cấp trên. Ví dụ, Chủ tịch UBND tỉnh ký ban hành một quyết định nào đó, nhưng Sở Tài nguyên và Môi trường không đồng ý, lại có văn bản kiến nghị lên ngành dọc, tức là Bộ Tài nguyên và Môi trường để kiểm tra, thẩm tra quyết định này.

Vì vậy, TS Nguyễn Đức Kiên cho rằng, để tránh trường hợp như trên, các Bộ chỉ nên thực hiện chức năng quản lý nhà nước. Nếu có đơn thư kiến nghị, cơ quan thanh tra của Bộ có thể lập kế hoạch thanh tra hàng năm để sang năm hậu kiểm. Hành động này có thể giúp các dự án đầu tư công không bị gián đoạn khi thi công.

Trong khi đó, ông Trần Quốc Phương, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết: Dự thảo Luật Đầu tư công đã cụ thể hóa được những tư tưởng lớn trong đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, trong đó phân cấp phân quyền được thể hiện rõ nét.

Mặc dù vậy, theo Thứ trưởng, khi sửa Luật vẫn có một số tranh cãi nhất định. Trong đó, vấn đề gây nhiều tranh cãi nhất trong phân cấp là phân cấp phê duyệt chủ trương đầu tư từ HĐND sang Chủ tịch UBND.

Theo Thứ trưởng, hiện nay, có 2 luồng ý kiến, một bên ủng hộ phân cấp với ý nghĩa phân cấp tăng cường trách nhiệm của chủ tịch UBND các cấp.

Một bên không đồng tình khi viện dẫn Luật Tổ chức chính quyền địa phương thì thẩm quyền của HĐND có quyền quyết định những việc quan trọng của địa phương, trong đó có việc quyết định chủ trương đầu tư các dự án. Các vấn đề này sẽ được thảo luận trong kỳ họp Quốc hội lần này.

Trước khi kỳ họp Quốc hội diễn ra, một số ý kiến cho rằng Luật Đầu tư công 2019 đang có hiệu lực, HĐND quyết định chủ trương đầu tư dự án, Chủ tịch UBND cùng cấp quyết định phê duyệt đầu tư dự án là một biện pháp để kiểm soát quyền lực.

Tuy nhiên, tại dự thảo Luật Đầu tư công, việc phân toàn quyền cho Chủ tịch UBND các cấp quyết định chủ trương đầu tư, phê duyệt chủ trương đầu tư đồng nghĩa với việc trao nhiều quyền lực hơn cho Chủ tịch UBND các cấp.

Có thể, việc phân quyền cho Chủ tịch UBND các cấp phê duyệt chủ trương đầu tư sẽ làm giảm các thủ tục hành chính, từ đó giúp dự án được thực hiện nhanh ở các khâu.

Tuy nhiên, việc trao hoàn toàn quyền lực cho Chủ tịch UBND các cấp đặt ra vấn đề về việc kiểm soát quyền lực và tính minh bạch, khách quan trong triển khai thực hiện.

Do đó, nếu quy định phân cấp thẩm quyền cho UBND cùng cấp như tại dự thảo Luật thì cần có cơ chế kiểm soát quyền lực để tránh việc lạm quyền trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương.

Việt Vũ