Nhiều đại biểu Quốc hội lo ngại việc không đưa nội dung quản lý tiền ảo trong Luật phòng chống rửa tiền (sửa đổi) có thể là kẽ hở trong hoạt động rửa tiền, trong khi Thủ tướng Chính phủ khẳng định “thực tế đang vướng” và “cũng rất sốt ruột”. Nhiều chuyên gia cho rằng, việc hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, giám sát với các loại tài sản ảo, tiền ảo và quy định pháp lý về phòng, chống rửa tiền là yêu cầu cấp thiết, nhằm giảm thiểu rủi ro và ngăn ngừa hoạt động tội phạm.

Rửa tiền qua tiền điện tử là nguy cơ hiện hữu

Chiều 24/10, Quốc hội thảo luận tại tổ về Luật phòng chống rửa tiền (sửa đổi) với nhiều nội dung băn khoăn về việc kiểm soát tiền ảo, để tránh nguy cơ lợi dụng đồng tiền này trong hoạt động rửa tiền.

Là cơ quan thẩm định dự thảo luật, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Mạnh Hùng (đại biểu Cần Thơ) cho rằng tiền điện tử hiện là loại hình giao dịch phổ biến ở Việt Nam. Mặc dù dự thảo luật đã đề cập loại tiền này là hành vi bị cấm bao gồm tiền điện tử, nhưng lại chưa đưa ra khái niệm tiền điện tử, nên cần nghiên cứu kỹ lưỡng hơn. “Rửa tiền qua tiền điện tử là nguy cơ hiện hữu, nên đặt ra vấn đề là có cần quản lý tiền điện tử gắn với quản lý rửa tiền hay không?” - ông Hùng đặt câu hỏi.

Cũng bày tỏ băn khoăn, đại biểu Đào Hồng Vận (Hưng Yên) cho rằng tiền ảo và tiền kỹ thuật số ở Việt Nam hiện không được giao dịch. Nếu dự thảo không đưa ra vấn đề này, không có biện pháp quản lý thì đây có thể là “kẽ hở” để rửa tiền. “Mặc dù tiền này không được chấp thuận, không được đưa vào luật, nhưng có thể các đối tượng dùng tiền để mua tiền ảo rồi bán hoặc chuyển tiền ra nước ngoài. Nếu không có chế tài mạnh thì trong trường hợp thông đồng chuyển tiền, chuyển tài sản ra nước ngoài sẽ rất ảnh hưởng. Vì vậy cần quy định chặt chẽ” - ông Vận nói.

Nêu quan điểm liên quan đến dự thảo Luật phòng chống rửa tiền sửa đổi, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho hay khi thảo luận ở Chính phủ cũng có hai loại ý kiến. Tuy nhiên, tờ trình thống nhất không đưa nội dung tiền ảo vào quy định của dự thảo luật vì hiện chưa có căn cứ pháp lý để công nhận tiền ảo.

Tuy vậy, Thủ tướng cũng nhìn nhận thực tế được các đại biểu nêu và đặt ra câu hỏi: “Thực tế sử dụng thì có chế tài xử lý thế nào?”. Theo Thủ tướng, dù Việt Nam không công nhận tiền ảo, nhưng loại tiền này vẫn được sử dụng. Tức dù không có chế tài xử lý thì thực tế vẫn diễn ra, với nhiều thay đổi, diễn biến nhanh.

“Thực tế đang vướng chỗ này, cũng rất sốt ruột. Vì vậy phải nghiên cứu chế tài xử lý phù hợp. Khi chưa được pháp luật công nhận thì có cách xử lý thế nào cho phù hợp và nên giao Chính phủ nghiên cứu xử lý” - Thủ tướng nêu quan điểm.

Yêu cầu cấp thiết

Tiền ảo, tài sản ảo với lợi thế dễ dàng trao đổi trên phạm vi toàn cầu đã trở thành kênh hữu hiệu để tội phạm lợi dụng rửa tiền, tài trợ khủng bố. Tội phạm có thể dễ dàng chuyển đổi các khoản tiền thu được thông qua những hoạt động bất hợp pháp thành tiền “sạch” hoặc chuyển các khoản tài trợ cho khủng bố thông qua việc mua bán, trao đổi đồng tiền ảo ở các quốc gia khác nhau. Như nhiều quốc gia trên thế giới, tại Việt Nam hiện hoạt động kinh doanh, giao dịch mua bán tiền ảo, tài sản ảo diễn ra sôi động; trong khi đó hệ thống pháp luật của chúng ta chưa có quy định pháp lý điều chỉnh hoạt động phát hành, mua bán, trao đổi tiền ảo, tài sản ảo.

Cho đến thời điểm này mới chỉ có Quyết định số 1255/QĐ-TTg ngày 21/8/2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo; và theo yêu cầu của Chính phủ, Bộ Tài chính là cơ quan đầu mối đang tiến hành nghiên cứu để đề xuất các nội dung chính sách, cơ chế quản lý liên quan đến tài sản ảo, tiền ảo. Bộ này cũng đang nghiên cứu đề tài “Xây dựng khuôn khổ pháp lý quản lý tài sản mã hóa trên thị trường chứng khoán Việt Nam”.

Mới đây nhất, theo Đề án Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021 - 2025 vừa được Chính phủ phê duyệt, trong giải pháp hoàn thiện hành lang pháp lý và cơ chế, chính sách có nêu vấn đề: Nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách về tiền kỹ thuật số quốc gia.

Từ thực tế trên có thể thấy việc hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, giám sát đối với các loại tài sản ảo, tiền ảo nói chung và quy định pháp lý về PCRT nói riêng là yêu cầu cấp thiết, nhằm giảm thiểu rủi ro và ngăn ngừa hoạt động tội phạm.

Tuy nhiên, theo Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền, tài trợ khủng bố quốc tế (FATF) các tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASP) có thể thuộc nhiều lĩnh vực như: ngân hàng, chứng khoán, tổ chức chấp nhận, quản lý tài sản ảo, các tổ chức cung ứng nền tảng công nghệ thông tin liên quan đến tài sản ảo, tiền ảo…

Bên cạnh đó, vấn đề tiền ảo, tài sản ảo hiện vẫn khá mới mẻ và nhiều quốc gia trên thế giới cũng đang trong quá trình nghiên cứu. Do đó, chuyên gia nhận định: việc mở rộng đối tượng báo cáo là tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực tiền ảo, tài sản ảo là cần thiết. Song vấn đề này liên quan đến nhiều lĩnh vực, ngành nghề nên cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, đánh giá tác động cũng như hiệu quả khi các hoạt động liên quan tiền ảo, tài sản ảo được luật hóa.

Khánh An