Trong tháng 6, xuất khẩu của Đức đạt mức kỷ lục. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng giá cả tăng vọt và lạm phát tràn lan là nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng này, chứ không phải là xuất khẩu của Đức đang trong “tình trạng tốt”.

Đức là một quốc gia có ngạch xuất khẩu khổng lồ. Đây là nước xuất khẩu lớn thứ ba trên thế giới, sau Trung Quốc ở vị trí thứ nhất và chỉ sau Hoa Kỳ ở vị trí thứ hai. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều lo lắng về mức độ ảnh hưởng của nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu của Đức sau một loạt các sự kiện toàn cầu trong vài năm qua.

Chiến tranh thương mại và căng thẳng ngày càng gia tăng giữa phương Tây và Trung Quốc, những cú sốc về nguồn cung do đại dịch COVID và gần đây nhất là cuộc chiến ở Ukraine, tất cả đã làm đảo lộn trật tự mà phần lớn sự thịnh vượng gần đây của Đức.

Trò chơi kết thúc cho sản xuất tại Đức?

Andreas Nölke, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Goethe Frankfurt, chia sẻ với hãng tin DW rằng không có nền kinh tế nào phải chịu tác động của những thay đổi trong toàn cầu hóa nhiều hơn Đức.

Ông Nölke đã viết một cuốn sách có tựa đề "Chủ nghĩa xuất khẩu: Ma túy của Đức", trong đó ông lập luận rằng nước Đức đã trở nên “nghiện” nền tảng xuất khẩu hùng mạnh của mình và cần một mô hình kinh tế mới để đáp ứng nhu cầu của bối cảnh toàn cầu đã thay đổi.

Theo quan điểm của ông: “Đức là một trong những quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất từ thời kỳ toàn cầu hóa mà chúng ta đã thấy kể từ năm 1990 đến nay và có lẽ ngay sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. "Nhưng bây giờ chúng ta có thể thấy dữ liệu xung quanh toàn cầu hóa đang giảm dần nhưng đều đặn. Tôi nghĩ Đức đang gặp khó khăn."

Trong dữ liệu thương mại tháng 5 của Đức tiết lộ mức thâm hụt thương mại đầu tiên của nước này trong hơn 30 năm, có nghĩa là nước này đã nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu. Carsten Brzeski, nhà kinh tế tại ngân hàng ING và là nhà phân tích kinh tế lâu năm của Đức, đã đánh giá tin tức này một cách rõ ràng.

Ông nói: “Cuộc chiến ở Ukraine đã chấm dứt mô hình kinh doanh của nền kinh tế Đức như chúng ta đã biết - một mô hình chủ yếu dựa trên nhập khẩu năng lượng giá rẻ và xuất khẩu công nghiệp vào một thế giới ngày càng toàn cầu hóa”.

Nguồn cung khí đốt cạn kiệt đe doạ đến sản xuất

Trong khi ông Nölke lập luận rằng rủi ro xuất khẩu của Đức đã rõ ràng trong nhiều năm, một trong những mối đe dọa mới nhất và cấp bách nhất là cuộc khủng hoảng xung quanh năng lượng của Nga, đặc biệt là khí đốt.

Nền kinh tế lớn nhất châu Âu từng là một trong những nền kinh tế phụ thuộc nhiều nhất vào năng lượng của Nga trong nhiều thập kỷ, nhưng chiến tranh đã đẩy nước này vào tình thế hiểm nghèo.

EU gấp rút cắt giảm nhập khẩu năng lượng của Nga và chính Nga cũng cắt giảm lượng cung cấp, nhiều ngành công nghiệp xuất khẩu lớn ở Đức đang tự hỏi làm thế nào họ có thể tồn tại nếu không có nguồn năng lượng tương đối rẻ mà họ đã phụ thuộc bấy lâu nay.

Trong khi phần lớn sự tập trung vào tác động của cuộc khủng hoảng năng lượng là đối với các hộ gia đình trong nước, ngành công nghiệp của Đức có khả năng bị ảnh hưởng nặng nề.

Một cuộc khảo sát đối với 3.500 công ty do Phòng Công nghiệp và Thương mại Đức (DIHK) thực hiện gần đây cho thấy 16% đang thu hẹp quy mô sản xuất hoặc ngừng một phần hoạt động kinh doanh do giá năng lượng tăng.

"Đây là những con số đáng báo động", Chủ tịch DIHK Peter Adrian cho biết. "Chúng cho thấy giá năng lượng cao vĩnh viễn là một gánh nặng như thế nào."

Ngân hàng Commerzbank, một trong những công ty cho vay doanh nghiệp lớn nhất của Đức, tuần trước cho biết cuộc khủng hoảng khí đốt có thể dẫn đến một "cuộc suy thoái nghiêm trọng", so sánh hậu quả với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008.

Một số lĩnh vực trong ngành công nghiệp của Đức đặc biệt sử dụng nhiều năng lượng: lĩnh vực hóa chất là ngành quan trọng nhất, mặc dù chiếm khoảng một phần ba trong số gần 30% thị phần năng lượng vào năm 2020 là dành cho nguyên liệu thô, chẳng hạn như khí đốt, được sử dụng trực tiếp để sản xuất một số sản phẩm hóa học.

Các lĩnh vực sử dụng nhiều năng lượng chính khác ở Đức bao gồm lĩnh vực kim loại, sản xuất luyện cốc và dầu khoáng, thủy tinh và gốm sứ. Điểm chung cho hầu hết nếu không phải là tất cả các lĩnh vực sử dụng nhiều năng lượng là chúng là động lực chính cho xuất khẩu của Đức.

Vào đầu cuộc khủng hoảng, tập đoàn hóa chất lớn nhất thế giới tại Đức đã cảnh báo họ sẽ phải ngừng sản xuất nếu nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên giảm xuống còn 50% so với yêu cầu.

Tuần trước, công ty đã chính thức tuyên bố sẽ cắt giảm sản lượng amoniac do chi phí năng lượng tăng cao, một quyết định có thể có tác động đến các lĩnh vực phụ thuộc vào amoniac như sản xuất nhựa, sản xuất phân bón và ngành công nghiệp đồ uống có ga.

Nhiều chuyên gia nhận định rằng: “Ví dụ tốt nhất là ngành công nghiệp phụ tùng xe hơi và các công ty đang sản xuất phụ tùng cho các công ty ô tô lớn. "Đây là một phần của các ngành đang gặp khó khăn sâu sắc vào lúc này."

Nỗi lo về Nga hôm nay, Trung Quốc ngày mai

Cuộc khủng hoảng năng lượng ngày càng nghiêm trọng, đây chính là một trong các mối đe dọa hiện hữu đối với mô hình kinh tế dựa vào xuất khẩu của Đức.

Một nguyên nhân chính gây lo ngại khác là sự phụ thuộc của các đại gia Đức từ lâu đã dựa vào Trung Quốc. Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Đức - một tình huống mà các nhà phê bình cho là không thể chấp nhận được trong bối cảnh quan hệ giữa Trung Quốc và phương Tây ngày càng xấu đi, và nguy cơ tách khỏi Trung Quốc trở thành một “mệnh lệnh” kinh tế và chính trị.

Ông Nölke nói: "Rõ ràng hiện tại, nguồn đầu ra của ngành công nghiệp Đức đang cực kỳ phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc”.

Cuộc khủng hoảng năng lượng chỉ là cuộc khủng hoảng mới nhất trong một loạt các mối đe dọa. Đối với đội quân các công ty xuất khẩu của Đức, trong vài năm tới đây là một thách thức duy nhất: chứng minh rằng các hàng hoá “Made in Germany” vẫn đề cập đến các sản phẩm chứ không phải là khủng hoảng.

Lê Na (Theo DW)