Hoạt động chất vấn thể hiện quyền lực của cơ quan lập pháp tối cao và trách nhiệm của các đại biểu Quốc hội với cử tri; đồng thời cũng xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan công quyền trước Quốc hội, cử tri và nhân dân.

Tại mỗi kỳ họp Quốc hội, phiên chất vấn và trả lời chất vấn luôn được cử tri đặc biệt quan tâm vì các đại biểu Quốc hội thay mặt họ nói lên mong muốn và nguyện vọng với các bộ, ngành và Chính phủ. Cử tri mong muốn các thành viên Chính phủ sẽ làm rõ, đưa ra các giải pháp hiệu quả cho những vấn đề mà người dân quan tâm.

Tuy nhiên, sức hút tại các phiên chất vấn gần đây dường như bắt đầu có sự suy giảm. Lý do là những vấn đề đặt ra trong phiên chất vấn luôn là những vấn đề mà thực tiễn đang đòi hỏi, rất cần sự vào cuộc của bộ trưởng, trưởng ngành một cách quyết liệt mới giải quyết được rốt ráo. Và tại các phiên chất vấn, cử tri đã được thấy các bộ trưởng, trưởng ngành nhận trách nhiệm đưa ra các cam kết, lời hứa sẽ khắc phục, sẽ giải quyết những bất cập, tồn tại trong lĩnh vực quản lý của mình.

Đương nhiên, ai cũng hiểu rằng những cam kết, lời hứa như vậy, dẫu kiên quyết, nhưng mới dừng ở... lời nói. Vấn đề cử tri quan tâm nhất phải là hành động thực tế, với những cam kết và lời hứa như vậy thì tình hình có chuyển động gì không, những vấn đề tồn tại có được khắc phục không? Thế nhưng, thực tế cho thấy, sau phiên chất vấn, những kỳ vọng đó của cử tri và nhân dân mới chỉ được đáp ứng phần nào, chưa kể, không ít vị bộ trưởng chỉ hứa chung chung mà không có cam kết thực hiện rõ ràng.

Nhìn rộng ra các nước, trong hoạt động nghị viện hay Quốc hội, chất vấn là công cụ giám sát mạnh và hữu hiệu nhất, vì nó quy trách nhiệm các thành viên Chính phủ và Chính phủ phải nhận trách nhiệm của mình. Tại một số quốc gia, chất vấn có thể dẫn đến việc đặt vấn đề ủng hộ hay phản đối hoạt động của Chính phủ, thậm chí có thể có việc đưa ra nghị quyết bất tín nhiệm và dẫn đến sự từ chức của Chính phủ.

Ở nước ta, mặc dù đã có quy định về trách nhiệm của người trả lời chất vấn phải thực hiện các vấn đề mà đại biểu Quốc hội kiến nghị, chất vấn nhưng trên thực tế vẫn còn thiếu các cơ chế và chế tài bảo đảm để thực hiện quy định này. Cơ chế giải quyết những vấn đề sau chất vấn còn chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng hứa suông, hứa rồi để đó của những người có trách nhiệm.

Cử tri đều hiểu rằng, đưa ra cam kết, lời hứa chứng tỏ bộ trưởng đã nhận rõ trách nhiệm của mình và những vấn đề đại biểu Quốc hội nêu ra có điểm bất cập trong thực tế cần điều chỉnh, giải quyết. Nhưng quan trọng hơn nói phải đi đôi với làm!

Vì thế, sau phiên chất vấn và trả lời chất vấn, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ ban hành Dự thảo nghị quyết về vấn đề này để trình Quốc hội xem xét thông qua vào cuối kỳ họp. Đó sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc giám sát triển khai thực hiện hậu chất vấn.

“Cử tri băn khoăn việc giám sát hậu chất vấn, chúng tôi cũng vậy. Nói nhiều nhưng quan trọng là có chuyển biến trong cuộc sống hay không. Nói hay là cần rồi, để thuyết phục nhau nhưng sau đó phải chuyển biến trong thực tế hành động”, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã từng phát biểu như vậy trước cử tri.

Người đánh giá công tâm, khách quan và tinh tường nhất chất lượng chất vấn và trả lời chất vấn không ai khác là cử tri và nhân dân. Từ chất vấn tại nghị trường, có những vấn đề đã chuyển động ngay, có vấn đề đòi hỏi phải chờ đợi, cần thêm thời gian... Sau chất vấn, mặc dù bộ trưởng đã hứa, đã cam kết, nhưng cử tri và nhân dân vẫn chờ những chuyển biến thực sự ngoài thực tế cuộc sống.

T.Toàn