Người làm lá cờ kỷ lục

Nghệ nhân Nguyễn Văn Phục sinh ra và lớn lên ở làng Từ Vân, Thường Tín, Hà Nội - một làng quê giàu truyền thống cách mạng, làng nghề thêu lâu đời của tỉnh Hà Tây cũ. Theo kể lại, nghề làm cờ Tổ quốc tại Từ Vân bắt đầu trong khoảng thời gian cả nước đang chuẩn bị cho cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám (1945). Khi ấy, những người làm nghề thêu ở làng Từ Vân được kêu gọi may cờ Tổ quốc phục vụ kháng chiến, cướp chính quyền. Nhiều gia đình, trong đó có gia đình anh Nguyễn Văn Phục nô nức tham gia, tạo ra những lá cờ đỏ sao vàng để chuyển ra Hà Nội và nhiều nơi trên khắp miền Bắc.

Vào ngày 2/9/1945, tại quảng trường Ba Đình, những lá cờ đỏ sao vàng của làng Từ Vân tung bay rợp trời khi Bác Hồ đọc bản tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Sau lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/12/1946), người dân làng Từ Vân tiếp tục may cờ đưa lên chiến khu Việt Bắc và nhiều nơi trên cả nước để ủng hộ cách mạng.

Tiếp nối nghề truyền thống của gia đình, nghệ nhân Nguyễn Văn Phục từ nhỏ đã thuần thục với các công việc đo, cắt, thêu, may cờ Tổ quốc. Vào một ngày cách đây khoảng hơn 30 năm, anh thanh niên Nguyễn Văn Phục được trao cơ hội đặc biệt, làm một lá cờ lớn treo ở cột cờ Lũng Cú, Hà Giang, để rồi từ đó tác phẩm của anh trở thành niềm tự hào của gia đình và của làng nghề làm cờ Từ Vân. Gần 4 thập kỷ trôi qua, nghệ nhân Nguyễn Văn Phục vẫn còn nguyên cảm giác háo hức và tự hào khi hoàn thành lá cờ kỷ lục 54m² ấy.

Ghé thăm gia đình anh Nguyễn Văn Phục trong những ngày tháng Tám lịch sử, nhóm phóng viên Báo Nhà báo & Công luận như lạc vào một không gian đặc quánh kỷ niệm, của không khí người dân háo hức cướp chính quyền cách đây gần 80 năm trước. Trong diện tích khoảng 150m2 vừa là nơi ở vừa là xưởng may, đâu đâu chúng tôi cũng thấy chật kín cờ đỏ sao vàng, băng rôn, khẩu hiệu... hàng chục người từ già tới trẻ ai nấy đều tất bật với công việc của mình trong tiếng máy chạy vo vo, để khẩn trương hoàn thiện sản phẩm, cung cấp cho thị trường.

“Những ngày này chúng tôi rất bận rộn, phải đẩy nhanh tiến độ, làm việc đêm ngày để kịp trả hàng cho khách, phân phối cờ Tổ quốc đi khắp các tỉnh/thành trên cả nước, thậm chí có nhiều đơn hàng chuyển ra nước ngoài”, anh Nguyễn Văn Phục vừa nói vừa lau mồ hôi trên trán.

Khi chúng tôi gợi mở về câu chuyện làm lá cờ 54m2 treo trên đỉnh cột cờ Lũng Cú, Hà Giang từ nhiều năm trước, mắt Nguyễn Văn Phục chợt sáng lên, anh dừng tay rồi kéo chúng tôi vào nhà trò chuyện dù rất bận bịu, liên tục phải trả lời điện thoại của khách hàng.

Cầm cốc nước trà vừa pha, nghệ nhân hồi tưởng lại: “Chuyện diễn ra lâu lắm rồi. Nhiều người trong gia đình và ở làng có lẽ không còn nhớ cụ thể sự kiện tôi làm lá cờ 54m vuông ấy. Nhưng với tôi, nó như mới vừa xảy ra. Đó là một kỷ niệm đẹp và tôi sẽ không thể nào quên”.

Và, anh đưa chúng tôi trở lại những ngày của hơn 30 năm trước. Anh kể, lúc ấy chỉ khoảng hơn 20 tuổi, vừa mới lập gia đình. Một đêm, bố anh họp cả nhà và cho biết bên quân đội đến đặt một lá cờ rộng 54m2, treo ở cột cờ Lũng Cú, Hà Giang. Lá cờ 54m² tượng trưng cho 54 dân tộc anh em. Do không dám chắc gia đình có thể đảm nhận công việc, nên ông muốn trao đổi với mọi người. Vốn là một thợ khéo léo, vững vàng tay nghề, anh Phục tự tin xin bố đảm nhận công việc dù trước đó chưa từng làm lá cờ nào rộng như thế.

“Chúng tôi từng làm nhiều lá cờ lớn cho các lễ hội hay sự kiện trọng đại, nhưng làm một lá cờ to bằng gần bằng cả sân đình thì chưa ai làm. Đây là công việc không hề dễ dàng, song có điều gì đó thôi thúc tôi xin nhận. Tôi háo hức được tự tay tạo nên một lá cờ khổng lồ để vừa khẳng định giá trị làng nghề, vừa muốn tạo ra dấu ấn gì đó” - anh Phục kể.

Tuy nhiên, ngay sau đó anh cũng nhận ra có rất nhiều khó khăn để hoàn thành công việc, như chọn vải ở đâu, đo đạc làm sao để ngôi sao vàng nằm chính giữa lá cờ, nhất là việc phải gia công thế nào để có thể chịu được sức gió lớn ở một nơi cao như trên đỉnh Lũng Cú.

“Những người làm nghề chúng tôi luôn tâm niệm phải làm ra lá cờ có tính thẩm mỹ và có độ bền cao. Đặc biệt phải đúng quy chuẩn, kích thước của một lá cờ Tổ quốc. Theo tính toán, lá cờ 54m nặng hơn 10 kg. Ngôi sao vàng cao gần 3m. Việc ghép các tấm vải để lá cờ vừa đẹp, vừa chắc chắn là điều không dễ. Việc cắt, may cũng phải được tính toán hết sức tỉ mỉ và cẩn thận” - anh Phục tâm sự.

Sau vài đêm suy nghĩ tới lui, vợ chồng anh cuối cùng cũng bắt tay vào thực hiện. Việc đầu tiên là “lựa chọn loại vải đạt chất lượng, với màu đỏ tươi và màu vải cho ngôi sao vàng phải đảm bảo độ sáng”. Tiếp đến là lựa chọn chỉ may có độ bền, có khả năng chống lại sức gió giật. Anh Phục kể, công đoạn khó nhất chính là đo đạc và cắt may: “Do khuôn viên nhà mình hẹp, không rộng như sân đình hay sân chùa để có thể dải ra và ghép sao vàng cho tiện, nên mình phải dùng kỹ thuật để tính toán cho chính xác, đúng kích thước”.

Sau nhiều ngày chuẩn bị, nhiều lần đo, ghép thử, anh Phục mới quyết định may chính thức. Dù có kinh nghiệm nhưng anh thừa nhận rất hồi hộp, vì thế anh tự nhủ luôn phải tập trung, tỉ mỉ từng chút một, để mọi thứ làm sao thật chuẩn, ráp ngôi sao cao gần 3m đúng vào tâm của lá cờ 54m².

Sau cả tháng làm việc nỗ lực với nhiều đêm trằn trọc, cuối cùng lá cờ cũng hoàn thành đúng tiến độ. Nhìn lá cờ khổng lồ phủ kín một khoảng sân rộng, đạt cả độ thẩm mỹ và quy chuẩn, anh Phục thừa nhận không giấu được cảm xúc tự hào, đặc biệt khi biết tin lá cờ tung bay trên đỉnh Lũng Cú sau đó. “Thật sự tự hào! Đó là một kỷ niệm đẹp và khó quên. Chúng tôi đã làm một công việc thiêng liêng bằng cả tâm hồn và gửi gắm vào lá cờ với từng đường kim mũi chỉ là niềm tự hào” - anh Phục xúc động nói.

Đau đáu về nghề làm cờ Tổ quốc

Trong suốt cuộc trò chuyện, nghệ nhân Nguyễn Văn Phục tự hào chia sẻ cho chúng tôi từng công đoạn làm một lá cờ, rồi kỹ thuật làm sao để lá cờ dù lớn hay nhỏ, dù treo ở ngoài biển đảo hay ở vùng biên cương của Tổ quốc cũng phải có được độ bền và luôn giữ được màu sắc. Anh tâm niệm, làm cờ Tổ quốc là một nghề thiêng liêng. Gia đình anh cũng như nhiều hộ trong làng Từ Vân tự hào vì điều này, bởi “mỗi một lá cờ, người nghệ nhân đều đưa hết cái tâm vào đó, để làm cho lá cờ thật đẹp”.

Sau khi làm lá cờ 54m², anh Phục còn nhận làm nhiều lá cờ lớn khác. Lá cờ to nhất anh từng thực hiện đến nay rộng hơn 100m vuông. Với anh, mỗi lần làm một lá cờ lớn là một lần thử thách, nhưng lá cờ treo trên đỉnh Lũng Cú luôn để lại nhiều cảm xúc nhất. Cũng nhờ điều này, anh Phục tự hào từng được tung lá cờ do chính mình làm ra ở quảng trường Ba Đình.  

Tuy nhiên, anh cũng chia sẻ, nghề làm cờ Tổ quốc hiện nay đang dần mai một. Làng Từ Vân giờ chỉ còn vài hộ có xưởng may. “Nhiều người bỏ nghề do thu nhập bấp bênh. Gia đình tôi cố bám trụ làm cờ Tổ quốc vì niềm tự hào và chỉ mong muốn duy trì một nghề cũng như tạo công ăn việc làm cho bà con trong xóm” - giọng anh trùng xuống.

Anh Phục cho biết, nhiều hộ gia đình làm nghề ở Từ Vân bây giờ gặp nhiều khó, từ nguồn lực tài chính đến cơ hội tiếp cận máy móc hiện đại và cả chính kỹ thuật làm nghề.

Dẫu vậy, anh Phục vẫn tin tưởng và quyết tâm theo nghề đến cùng. Với mỗi thành viên trong gia đình, câu chuyện về sự ra đời của lá cờ đỏ sao vàng đã thuộc nằm lòng và anh Phục mong muốn truyền lại tinh thần ấy cho lớp con cháu, cần biết về ý nghĩa của công việc may cờ Tổ quốc không chỉ đơn giản chỉ là miếng cơm manh áo…