Ngôi làng nhiều không và những hệ lụy

Nằm cách trung tâm huyện Phú Thiện chưa đầy 4km nhưng hàng chục năm nay cuộc sống của 38 hộ dân ở cụm dân cư suối Cạn thuộc thôn Thắng Lợi 4 (xã Ia Sol) trong tình trạng: Không điện – đường – trường – trạm, không không đất sản xuất và không nước sạch.

Theo đó, cụm dân cư này gần như 100% hộ dân thuộc diện hộ nghèo, những ngôi nhà xiêu vẹo, ọp ẹp, bốn bề được che chắn tạm bợ bằng những tấm tôn cũ nát. Được hình thành giữa thung lũng bao quanh bạt ngàn nương rẫy và dòng suối Cạn nên cụm dân cư này thường bị chia cắt, cuộc sống của những hộ dân ở đây biệt lập với thế giới bên ngoài. Nhiều năm nay cuộc sống của bà con rất khép kín, quanh quẩn với mô hình tự cung tự cấp nên ngoài chính quyền địa phương, rất ít người biết đến sự tồn tại của cụm dân cư tự phát này.

Cụm dân cư có đến 38 hộ dân với hơn 150 nhân khẩu, thế nhưng người biết chữ chỉ đếm trên đầu ngón tay. Tất cả người dân trong làng, từ già tới trẻ đều trông chờ vào việc làm thuê để kiếm sống vì không có đất sản xuất. Nhiều thanh niên muốn đi làm ăn xa nhưng vì không biết chữ nên đành “chôn chân” ở làng, lập gia đình rồi làm cha, làm mẹ ở cái tuổi “ăn chưa no, lo chưa tới”.

Trò chuyện với chúng tôi, chị Ksor Bế ( SN 1982, trú tại xã Ia Sol) chia sẻ: “Nhà mình có 5 người con nhưng không đứa nào biết chữ. Phần vì cuộc sống khó khăn không có điều kiện để cho con cái đi học. Phần vì trước đây sinh sống ở làng cũ, đường sá lầy lội, nước lớn nên các cháu không thể đến trường thường xuyên. Vì cuộc sống khó khăn lại không có đất sản xuất nên chồng phải đi làm ăn xa, còn mình ở làng làm thuê, làm mướn để trông các con. Nói thật thì cả làng mình có mấy người biết chữ đâu”.

Tương tự gia đình chị Rcom Preo (SN 1986) có 6 người con, trong đó có 2 đứa biết mặt chữ nhưng cũng không thông thạo vì nghỉ học sớm. “Mình sinh ra và lớn lên ở suối Cạn. Ở đây nhà ai cũng khó khăn, không có đất sản xuất và đều phải đi làm thuê cho người ta. Những đứa trẻ trong làng muốn đi học phải ra điểm trường cách làng 4-5km.

Thế nhưng, mùa nắng còn đỡ chứ mưa đến đường lầy lội, nước suối dâng cao chia cắt làng khiến bọn trẻ chẳng thể đến trường. Việc học cứ thế bị gián đoạn và rồi các con cũng nghỉ học ở nhà phụ giúp bố mẹ và trông em. Vì nghỉ học sớm nên các con cũng đã quên mặt chữ từ lâu”, chị Preo bộc bạch.

Phần lớn những đứa trẻ ở làng chẳng mấy đứa được đi học, đứa từng được đi học cũng chỉ dừng lại ở lớp 5. Không được đến trường hoặc nghỉ học sớm đã dẫn đến tình trạng tảo hôn ở cụm dân cư suối Cạn. Theo đó, ở cụm dân cư này hộ ít có khoảng 4-5 người con, còn hộ nhiều phải đến trên 10 người con. Gia đình đông con, không có đất sản xuất và sống biệt lập với bên ngoài khiến cụm dân cư suối Cạn càng trở nên nghèo đói và lạc hậu.

Thiếu vốn xây dựng nhà ở

Những năm gần đây, khi cuộc sống ngày càng phát triển, người dân ở cụm dân cư suối Cạn luôn mong muốn được di dời ra bên ngoài để con cái được đi học, thoát khỏi cảnh đói nghèo.

Thấu hiểu được nguyện vọng của nhân dân, tháng 4/2023 HĐND tỉnh Gia Lai đã phê duyệt chủ trương đầu tư dự án bố trí, ổn định dân cư vùng thiên tai suối Cạn thôn Thắng Lợi 3, xã Ia Sol.

Với mục tiêu di dời 38 hộ tại cụm dân cư suối Cạn đến nơi ở mới để ổn định cuộc sống, tháng 9/2023 Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Phú Thiện được giao triển khai dự án. Cụ thể, dự án có diện tích 3,8 ha với tổng mức đầu tư dự kiến hơn 21 tỷ đồng từ nguồn vốn trung ương và ngân sách tỉnh.

Theo kế hoạch, dự án sẽ hoàn thành vào tháng 5/2024. Tuy nhiên đến nay, dự án mới hoàn thành xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu như điện, đường, công trình cấp nước sinh hoạt từ nguồn ngân sách trung ương hỗ trợ (10 tỷ đồng). Các hạng mục còn lại như nhà ở, công trình giao thông kết nối vùng dự án và hạ tầng kỹ thuật vẫn chưa được thực hiện.

Trao đổi với PV, ông Phan Văn Vinh – Giám đốc Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Phú Thiện cho biết: “Sau khi được giao phụ trách dự án, đơn vị đã nhanh chóng triển khai các hạng mục. Hiện tại đã triển khai xong giai đoạn 1, tuy nhiên việc đầu tư các hạng mục còn lại ở giai đoạn 2 với mức đầu tư dự kiến khoảng 8,4 tỷ đồng gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Điển hình là việc thiếu vốn, ngoài ra, hiện vẫn chưa có cơ chế, chính sách và hướng dẫn cụ thể về việc hỗ trợ cho người dân di dời, xây dựng nhà ở tại khu tái định cư mới”.

Theo ghi nhận của PV, hiện tất cả 38 hộ dân ở cụm dân cư suối Cạn đã di dời ra nơi ở mới. Thế nhưng, vì chưa được xây dựng nhà mới nên họ đành phải tận dụng những vật liệu ở ngôi nhà cũ làm chỗ trú tạm để che nắng, che mưa.

"Sau nhiều năm mong ngóng, tháng 8/2024 chúng tôi rất vui vì được chuyển đến nơi ở mới thuận lợi hơn, có đầy đủ điện, nước, đặc biệt là con đường đến trường của các con cũng đã gần hơn, thuận tiện hơn. Tuy nhiên, hiện chúng tôi vẫn đang phải chờ hướng dẫn để xây dựng nhà mới. Hy vọng chính quyền sẽ sớm đẩy nhanh tiến độ xây dựng để mọi người sớm ổn định cuộc sống", chị Rcom Thí kỳ vọng.

Nhằm sớm giải quyết những khó khăn, vướng mắc trên, UBND huyện Phú Thiện đã có văn bản gửi UBND tỉnh Gia Lai và các sở, ngành sớm bố trí kinh phí giai đoạn 2 nhằm thực hiện các hạng mục còn lại của dự án; đồng thời có định mức hỗ trợ trực tiếp cho các hộ dân thuộc đối tượng thụ hưởng của dự án theo quy định.

Bài và ảnh: Trần Hiền