Ở Uzbekistan, những đợt sương giá kỷ lục đã làm nổi bật những thiếu sót của hệ thống năng lượng của quốc gia này khi ngay cả người dân thủ đô cũng phải trải qua nhiều ngày tháng mò mẫm trong đêm vì không có điện. Hơn cả, cái lạnh tê tái của mùa đông cũng đã ảnh hưởng đến ngành nông nghiệp của quốc gia đông dân nhất trong khu vực.

Ngày 20/1, Bộ trưởng Nông nghiệp Uzbekistan tuyên bố cấm xuất khẩu hành tây trong 4 tháng sau khi mức giá của loại rau thân củ này tăng gấp đôi trong 3 tuần liên tiếp.

Thông cáo báo chí của Bộ Nông nghiệp quốc gia mang tiêu đề “có dự trữ hành tây ở Uzbekistan” – ám chỉ sự hoảng loạn trong thị trường nội địa.

Theo tuyên bố của Bộ, từng là một trong những loại hành rẻ nhất do các nước thuộc Liên Xô cũ sản xuất, nhưng hành tây của Uzbekistan hiện đắt ngang với hành từ các nước như Georgia và Moldova, đạt 6.000 - 8.000 sum (53 cent - 71 cent) mỗi kg.

Mặc dù sương giá đã làm hỏng một phần hành tây dự trữ trong kho, nhưng đó không phải là nguyên nhân duy nhất gây áp lực lên giá. Bộ Nông nghiệp nước này cho biết tình trạng thiếu hụt năng lượng nghiêm trọng đã gây căng thẳng cho hoạt động hậu cần, với các trạm xăng đóng cửa và các con đường bị đóng băng.

Bình luận trên trang tin tức tư nhân Gazeta.uz, một người dân ở vùng Bukhara, tỉnh Bukhara thuộc Uzbekistan đã kể về “cơn bão ám ảnh” này: "Do các trạm xăng đóng cửa nên giao thông công cộng gặp nhiều trục trặc".

Người đàn ông này bộc bạch: "Vào thứ Ba (24/1), chúng tôi đi chợ và không thấy bóng dáng một chiếc xe buýt nào. Thứ duy nhất còn hoạt động là taxi. Giá thực phẩm tăng cao. Họ nói rằng hàng hóa không được mang từ Thủ đô Tashkent. Không có người bán ở chợ Kholkhozni vì rau và trái cây đã đông lạnh".

Ngoài ra, kể từ đầu năm 2023, giá khoai tây cũng đã tăng giá đáng kể, theo trang tin chuyên ngành nông nghiệp East Fruit đưa tin vào tuần trước.

Sự thay đổi giá ở những quốc gia Trung Á ít nghiêm trọng hơn, nhưng các chuyên gia cho rằng tác động thực sự của việc đóng băng sâu sẽ trở nên rõ ràng trong những tuần và tháng tới.

Bakhtiyor Abduvokhidov, một nhà tư vấn cho Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc tại Tajikistan, chia sẻ với East Fruit rằng cà rốt có thể sớm trở khan hàng.

Đồng thời, lưu ý rằng những người nông dân Tajik (một dân tộc thuộc Nhóm sắc tộc Iran có vùng cư trú truyền thống ở Trung Á, gồm Tajikistan, Afghanistan và Uzbekistan, Nga và Trung Quốc) có xu hướng bảo quản cà rốt đã thu hoạch dưới đất do thiếu không gian bảo quản.

Tuy nhiên, do nhiệt độ ở những khu vực mà cà rốt nằm dưới đất trong nhiều ngày liên tiếp giảm xuống -15 độ C vào ban đêm, nên có thể cho rằng lượng lớn cà tốt có thể đã bị hư hại.

Tuần trước, Kazakhstan đã nối bước Uzbekistan trong việc cấm xuất khẩu các loại rau ăn củ.

Vào ngày 22/1, Bộ Thương mại và Hội nhập nước này cho biết giá hành tây Kazakhstan đã tăng hơn 5% trong vòng vỏn vẹn chỉ một tuần.

Chia sẻ với các nhà báo hai ngày sau đó, Bộ trưởng Serik Zhumangarin cho rằng có khoảng 150.000 tấn hành tây trong nước - đủ dùng trong khoảng 5 tháng, nhưng ít hơn so với dự kiến trước đó của các nhà chức trách.

Ông Zhumangarin lập luận rằng lý do hành tây khan hiếm là do nhu cầu tăng cao ở Uzbekistan và Nga, cũng như Pakistan, một nhà sản xuất lớn đã phải hứng chịu lũ lụt vào mùa hè năm ngoái và hiện đang thiếu hụt loại rau này. (Trong những tháng trước đợt rét đậm, East Fruit đã báo cáo rằng Uzbekistan đang tăng cường xuất khẩu hành tây sang quốc gia Nam Á này.)

Vào năm ngoái, Kazakhstan đã công bố con số lạm phát lương thực cao nhất Trung Á, chạm mức hơn 25%, một phần do ảnh hưởng từ cuộc chiến của Nga ở Ukraine.

Trong một biện pháp để ngăn chặn giá tăng đột biến, Bộ Thương mại nước này cho hay, họ đã ra lệnh cho các khu vực của Kazakhstan mua từ các nhà sản xuất ở khu vực phía Nam Turkestan giàu nông nghiệp.

Nhưng ở đó, sương giá cũng tàn phá nặng nề, với các nhà kính của Turkestan – chiếm hơn 2/3 tổng số của Kazakhstan – ghi nhận vụ mùa thất bát trên quy mô lớn.

Khi được mời trả lời phỏng vấn, những người nông dân Turkestan đã đổ lỗi cho loại than kém chất lượng đã gây ra thiệt hại cho mùa màng của họ, nói rằng nhiên liệu đã không thể làm ấm các đường ống sưởi ấm bên trong các công trình.

Một người trồng cà chua giãi bày rằng ông đã lên kế hoạch thu hoạch hơn 1.200 tấn, nhưng chỉ thu về được khoảng 250 tấn, phần còn lại coi như mất trắng.

Theo báo cáo của hãng tin độc lập Asia-Plus, giá hành tây của Tajikistan đã tăng gấp ba lần so với cùng kỳ năm ngoái, đạt khoảng 73 cent/kg, tính theo tỷ giá hối đoái chính thức. Một chuyên gia nông nghiệp được trang web trích dẫn nói rằng vụ thu hoạch hành tây gần đây nhất ở Tajikistan đã thành công, chỉ “thiệt hại nhẹ”.

Điệp Nguyễn (Theo Oilprice)