Các nhà sản xuất thực phẩm đang tiến tới tăng giá cao hơn các sản phẩm được bán ra cho các hộ gia đình, điều này đang đè nặng lên tiêu dùng và có khả năng làm giảm bất kỳ sự phục hồi kinh tế nào từ đại dịch COVID-19 ở một số quốc gia. Tuy nhiên, một số nhà xuất khẩu và nông dân lại được hưởng lợi từ các điều kiện thị trường thuận lợi này.

Chỉ số giá thực phẩm chuẩn do Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO) công bố cho thấy, qua theo dõi giá thịt, sữa, ngũ cốc, dầu thực vật và đường cho thấy, giá các mặt hàng này đã tăng tháng thứ 12 liên tiếp trong tháng 5 lên 127,1, chạm mức mức cao nhất trong gần 10 năm qua. Số liệu của tháng 5 này cho thấy nó đã cao hơn 40% so với một năm trước đó.

Sự kết hợp của một số yếu tố đã khiến giá tăng vọt. Nhu cầu ở Trung Quốc, một trong những nước nhập khẩu lương thực lớn nhất thế giới, tăng mạnh do nước này đã phục hồi sau đại dịch với tốc độ nhanh hơn hầu hết các nước còn lại trên thế giới.

Chi phí vận tải biển cao hơn xuất phát từ sự thiếu hụt container và gián đoạn chuỗi cung ứng là một yếu tố khác. FAO cũng đổ lỗi cho các vấn đề từ phía nguồn cung như sự chậm trễ trong thu hoạch và giảm sản lượng mía ở Brazil.

Hơn nữa, giá hàng hóa đã được thúc đẩy bởi dòng tiền đầu tư chảy vào thị trường khi các nhà đầu tư đa dạng hóa rủi ro trong bối cảnh thanh khoản cao trên thị trường tài chính.

Trong bối cảnh đó, các nhà sản xuất thực phẩm châu Á đang tăng giá để bù đắp chi phí nguyên liệu thô cao hơn. Các nhà nhập khẩu thực phẩm lớn như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc cũng đang nhận thấy tác động này.

Nhà máy xay bột mì Nhật Bản Nisshin Seifun Group sẽ tăng giá sản phẩm bột mì dành cho các hộ gia đình từ 2% đến 4% trong tháng 7. Công ty cho biết họ không thể chấp nhận được giá nguyên liệu thô cao hơn cũng như chi phí hậu cần và đóng gói tăng. Nhà sản xuất thực phẩm Ajinomoto cũng sẽ tăng giá với sốt mayonnaise từ 1% đến 10% vào tháng tới, với lý do giá dầu ăn cao hơn trong vài tháng qua.

Tại Hàn Quốc, chuỗi cửa hàng bánh mì lớn nhất Paris Baguette đã tăng giá bánh mì lên 5,6% trong tháng 2 do giá nguyên liệu đầu vào tăng. Tại Trung Quốc, giá một số loại dầu ăn từ đậu nành nội địa đã tăng 20% trong tháng 4, theo báo cáo địa phương.

Dữ liệu giá tiêu dùng chính thức đã cho thấy lạm phát ở một số quốc gia. Chỉ số giá tiêu dùng của Hàn Quốc đã tăng 2,6% trong tháng 5 so với một năm trước đó, đánh dấu mức tăng cao nhất kể từ tháng 3/2012, một phần do giá nông sản cao hơn. Đáng chú ý, giá thực phẩm và đồ uống không cồn đã tăng 7,4% so với một năm trước.

Philippines cũng đã ghi nhận lạm phát cao trong năm nay, với chỉ số giá tiêu dùng tháng 5 tăng 4,5% so với một năm trước đó. Tương tự như vậy, giá thực phẩm và đồ uống không cồn tăng 4,6%.

Nhà kinh tế Chua Hak Bin của Maybank Kim Eng cho biết giá lương thực cao hơn có thể cản trở sự phục hồi của châu Á sau đại dịch. Chua nói: “Giá lương thực tăng sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng kinh tế phục hồi không đồng đều.”

Theo ông, các hộ gia đình có thu nhập thấp hơn và các nước nghèo hơn sẽ phải chịu nhiều thiệt hại hơn khi họ chi tiêu nhiều hơn thu nhập của mình cho thực phẩm. Các quốc gia này cũng có ít khả năng tiếp cận với vắc xin COVID-19 hơn và bị cản trở bởi nguồn lực tài chính hạn chế.

Mặc dù vậy, một số nông dân và các nhà xuất khẩu hàng hóa của châu Á lại có thể thu được lợi nhuận từ việc giá tăng này.

Chua nói: “Giá hàng hóa tăng, đặc biệt là thực phẩm, có thể có tác động tái phân phối mạnh mẽ, nâng cao thu nhập và việc làm ở nông thôn.”

Theo ngân hàng trung ương Thái Lan, thu nhập từ trang trại của nước này - không bao gồm trợ cấp của chính phủ - đã tăng 14% trong tháng 4 so với một năm trước, do "giá nông sản tăng". Nước này là một trong những nhà xuất khẩu đường và gạo lớn nhất thế giới.

Lợi nhuận ròng của nhà kinh doanh nông sản có trụ sở tại Singapore Wilmar International đã tăng gấp đôi lên 450 triệu USD trong quý đầu tiên của năm 2021 so với một năm trước, nhờ giá đường và dầu cọ cao hơn. Công ty này cho biết vào cuối tháng 4 rằng: “Giá dầu cọ cao duy trì được kỳ vọng sẽ có lợi cho hoạt động kinh doanh trồng cọ dầu của chúng tôi trong những tháng tới”.

Tuy nhiên, đại dịch kéo dài và số lượng người bị nhiễn COVID-19 ngày càng trầm trọng ở một số nền kinh tế châu Á sẽ ảnh hưởng đến cung và cầu lương thực, làm phức tạp triển vọng giá cả.

Chua cho biết: “Giá lương thực có thể tiếp tục tăng do sự gián đoạn chuỗi cung ứng và việc đóng cửa tạm thời ở các nước đang phát triển dựa vào nông nghiệp”. Một ví dụ là Malaysia, một nước xuất khẩu dầu cọ chủ chốt. Quốc gia này bắt đầu đóng cửa toàn quốc từ ngày 1 tháng 6, đóng cửa các nhà máy do số lượng bệnh lây nhiễm tăng vọt.

Mặt khác, thị trường hàng hóa kỳ hạn cho thấy xu hướng tăng có thể đã chậm lại kể từ cuối tháng 5. Giá lúa mì kỳ hạn trên sàn giao dịch Chicago Board of Trade đã tăng trên 7,50 USD/giạ - tương đương khoảng 35 lít - vào tháng 5 nhưng đến đầu tháng 6, nó giao dịch quanh mức 6,80 USD. Giá ngô và đậu tương kỳ hạn cũng diễn biến tương tự.

Với đà tăng và giá giảm sau đó, các nhà chức trách Trung Quốc đang chú ý nhiều hơn đến thị trường hàng hóa để ngăn chặn tình trạng đầu cơ quá mức. Một quan chức từ Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc nói với các phóng viên vào cuối tháng 5 rằng cơ quan này sẽ hợp tác với các cơ quan chính phủ khác để kiểm soát tốt hơn giá cả trên thị trường hàng hóa.

Huy Hoàng