Bài toán thiếu lao động cần giải quyết sớm

Việc giãn cách xã hội kéo dài trong thời gian qua để phòng, chống dịch COVID-19 ở nhiều tỉnh, thành phố đã ảnh hưởng lớn đến thị trường lao động. Từ đầu năm 2021 đến nay, gần 13 triệu người trong độ tuổi lao động của cả nước đã bị ảnh hưởng. Đặc biệt, giai đoạn cuối tháng 6 đến đầu tháng 8, gần 10% số đơn vị, doanh nghiệp phải tạm dừng sản xuất, kinh doanh, tương đương gần 4 triệu lao động phải tạm ngừng việc.

Dịch bệnh, giãn cách xã hội kéo dài đã buộc người lao động phải tìm công việc khác để làm, hoặc rời các khu công nghiệp về quê, khiến doanh nghiệp bị thiếu hụt lao động sau khi dịch COVID-19 được kiểm soát, các hoạt động sản xuất từng bước được phục hồi. Các thành phố lớn tập trung nhiều khu công nghiệp, chế xuất sẽ đứng trước vấn đề nghiêm trọng là thiếu hụt lao động để phục hồi khi dịch bệnh được kiểm soát. Một số chuyên gia cảnh báo, số lao động về quê quay lại hoạt động chỉ còn khoảng 60-70%.

Thống kê của Hiệp hội Các doanh nghiệp khu công nghiệp TP. Hồ Chí Minh cho thấy  ít nhất 20 nghìn lao động làm việc trong các khu công nghiệp rời thành phố về quê và chưa thể trở lại. Hàng chục nghìn công nhân làm việc ở các khu công nghiệp và chế xuất ở thành phố nhưng sống ở các khu vực giáp ranh như Đồng Nai, Bình Dương, Long An. Khi TP. Hồ Chí Minh mở cửa, nhóm nhân công này cũng sẽ rất khó đảm bảo điều kiện quay trở lại vì chưa tiêm đủ số mũi vắc-xin. Không chỉ TP. Hồ Chí Minh mà nhiều địa phương khác đang có các quy định khác nhau liên quan đến người lao động trở lại nhà máy.

Trong khi, theo Phó Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội Vũ Quang Thành, nhu cầu hàng hóa sẽ trở nên cấp bách với nhiều doanh nghiệp khi từ nay đến cuối năm chỉ còn khoảng thời gian ngắn. Sau giãn cách, các doanh nghiệp sẽ phải nỗ lực tập trung khôi phục sản xuất, kinh doanh, từ đó, nhu cầu tuyển dụng sẽ tăng mạnh trở lại. Bàn về nguyên nhân của thực trạng thiếu lao động, trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo & Công luận, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (Đoàn đại biểu Hà Nội) đã chỉ ra, lý do khi doanh nghiệp hoạt động trở lại thiếu nhân công do giãn cách vừa qua doanh nghiệp ngừng hoạt động, người lao động về quê để phòng, chống dịch.

Bây giờ, khi người lao động quay trở lại gặp trở ngại như chưa tiêm đủ vắc-xin. Trong khi các địa phương thường đưa ra điều kiện tiêm đủ vắc-xin mới cho phép vào địa phận của tỉnh, thành phố. Cũng có người lao động khi quay trở về địa phương họ chuyển sang tìm cơ hội công việc mới. Quá trình phòng, chống dịch trong thời gian qua người lao động gặp khó khăn vì di chuyển cả gia đình, đưa vợ con quay về địa phương nên chưa có ý định quay trở lại nơi sản xuất. Từ đó dẫn đến việc các doanh nghiệp thiếu lao động.

Trước thực trạng này, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường đưa ra hai giải pháp, trước hết, cần có thống nhất chung trên phạm vi toàn quốc cho việc di chuyển của người lao động. Người lao động về địa phương khi quay trở lại nơi sản xuất nếu họ đã được tiêm vắc-xin thì được di chuyển thuận lợi. Tuy nhiên, nếu chưa được tiêm vắc-xin nhưng có xét nghiệm âm tính trong khoảng thời gian 72 tiếng thì các địa phương cũng phải cho phép người lao động được di chuyển đến nhà máy, xí nghiệp.

Đơn vị nơi nhận lao động là các nhà máy, doanh nghiệp cũng phải có trách nhiệm trong xét nghiệm, quản lý và cung cấp điều kiện cần thiết để người lao động được bảo vệ an toàn. Như người lao động sớm được tiếp cận vắc-xin. Trong thời gian chưa có vắc-xin, khi tổ chức sản xuất, sinh hoạt khép kín phải đảm bảo an toàn, hạn chế nguy cơ lây nhiễm bệnh. “Lúc này cần gắn trách nhiệm cho người sử dụng lao động vào việc quản lý, cung cấp điều kiện cho những người lao động di chuyển từ các địa bàn khác đến nơi doanh nghiệp cần lao động. Có như thế mới tự do di chuyển lao động được” - ông Hoàng Văn Cường đề xuất.

Thống nhất quy định trong toàn quốc

Thực trạng người lao động chưa được tiêm vắc-xin còn nhiều. Vì vậy, hiện nay đa số ngại di chuyển khi tâm dịch lại là các thành phố có khu công nghiệp. Trong khi, các địa phương cũng vì lý do trên mà đưa ra các quy định nhằm kiểm soát việc di chuyển dân cư nhằm tránh tình trạng lây lan dịch bệnh.

Để giải quyết triệt để tình trạng các địa phương chỉ tập trung truy vết, khoanh vùng dịch mà không quan tâm mục tiêu duy trì sản xuất kinh doanh, phục hồi kinh tế, các Hiệp hội doanh nghiệp nhiều lần đề xuất cần giao chỉ tiêu về duy trì mở cửa hoạt động của doanh nghiệp cho từng tỉnh, thành bên cạnh các chỉ tiêu khác về chống dịch. Cho ý kiến về đề xuất trên, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường cho rằng, hiện đã có tinh thần phải mở cửa cho các hoạt động kinh tế quay trở lại, đồng thời tiến thành hoạt động sản xuất kinh doanh trong điều kiện đảm bảo phòng chống dịch an toàn. Như vậy, phải mở cửa các hoạt động một cách đồng bộ, phải tạo ra các điều kiện đồng bộ. Không cần thiết phải giao chỉ tiêu bằng các con số.

Theo ông Hoàng Văn Cường, các doanh nghiệp, các cơ sở kinh doanh có điều kiện kiểm soát được dịch bệnh và cam kết chịu trách nhiệm trong việc kiểm soát dịch bệnh thì cho hoạt động. “Việc này nên giao trách nhiệm cho doanh nghiệp. Việc quyết định hoạt động sản xuất, kinh doanh hay không phụ thuộc vào việc thực hiện biện pháp phòng chống dịch, và cho doanh nghiệp chủ động. Doanh nghiệp có trách nhiệm chia sẻ trong việc chăm sóc những người bệnh, chi phí, giải quyết các vấn đề cách ly cho người lao động nếu khi dịch xảy ra. Khi gắn trách nhiệm phòng chống dịch với tổ chức sản xuất kinh doanh thì mới thực hiện được song trùng vừa phòng chống dịch, vừa hoạt động kinh tế” - ông Hoàng Văn Cường nêu ý kiến.

Cũng theo ông Hoàng Văn Cường, để khôi phục sản xuất kinh doanh, giải bài toán thiếu lao động phải cần tiến hành đồng bộ các biện pháp, có sự thống nhất từ Trung ương đến địa phương và giữa các địa phương với nhau trong toàn quốc. Cần có các biện pháp kiểm soát dịch bệnh thực hiện thống nhất. Bởi, khi thống nhất sẽ không để xảy ra tình trạng bị ngăn cách, cản trở di chuyển của người lao động, không bị gián đoạn, cắt đứt các dòng di chuyển hàng hóa, nguyên vật liệu, các yếu tố đầu vào khác. Thống nhất biện pháp sẽ đảm bảo được công tác phòng chống dịch của chính quyền địa phương với hoạt động phòng chống dịch của các doanh nghiệp, của các đơn vị sản xuất kinh doanh đồng bộ, liên thông với nhau.

“Thực hiện đồng bộ, thống nhất các quy định, quy chuẩn để cho dòng lưu thông hàng hóa, lao động diễn ra, khi đó hoạt động của doanh nghiệp mới được tiến hành” - đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Như vậy, qua trao đổi với các chuyên gia cho thấy vấn đề hiện nay cần thiết phải thống nhất các biện pháp trong chống dịch và phục hồi sản xuất kinh doanh trong toàn quốc. Điều này có ý nghĩa lớn trong việc lưu thông hàng hóa, nguyên liệu đầu vào và nguồn lao động - những yếu tố cơ bản góp phần khôi phục sản xuất, kinh doanh trong bối cảnh hiện nay.

Trinh Phúc