Báo chí đồng hành cùng khoa học và công nghệ

Được bắt đầu từ năm 2012, Giải thưởng báo chí viết về khoa học và công nghệ (KH&CN) do Bộ KH&CN tổ chức luôn thu hút được sự quan tâm đặc biệt của báo giới về khoa học và công nghệ. Nhìn lại chặng đường đã đi qua, tuy không dài nhưng Giải thưởng đã bước đầu lan tỏa đến nhiều góc cạnh của đời sống, trở thành một trong những giải Báo chí uy tín và là mối quan tâm của những người làm báo về lĩnh vực khoa học và công nghệ trong cả nước.

Gắn kết với đó, công tác truyền thông khoa học, công nghệ trong nhưng năm đã có những bước tiến vượt bậc, ngày càng khẳng định được vai trò quan trọng góp phần giới thiệu những thành tựu nổi bật của khoa học trong nước và thế giới. Đặc biệt, công tác truyền thông KH&CN đã hướng đến việc mở rộng văn hóa khoa học đó là cung cấp các kiến thức và cơ hội trải nghiệm khoa học, công nghệ tiên tiến cho thế hệ trẻ; truyền cảm hứng, chắp cánh, kết nối tình yêu khoa học giữa các nhà nghiên cứu với thế hệ trẻ.

Góp phần ghi nhận đóng góp của các nhà báo, Giải thưởng báo chí về KH&CN được tổ chức hằng năm nhằm ghi nhận và tôn vinh những tác giả có tác phẩm báo chí xuất sắc về KH&CN. Đồng thời tạo động lực nhằm khuyến khích các phóng viên, cơ quan báo chí tích cực tham gia tuyên truyền về KH&CN để góp phần đưa nhanh kết quả nghiên cứu vào cuộc sống và sản xuất, kinh doanh; nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của KH&CN trong thời kỳ hội nhập và phát triển. 

Giải thưởng là sự ghi nhận của Bộ KH&CN trong việc góp phần vinh danh những nhà báo có tinh thần khoa học đã nỗ lực hết mình, tìm tòi, phát hiện, phản ánh mọi lĩnh vực của Bộ KH&CN nói riêng và của ngành KH&CN nói chung đóng góp cho sự phát triển KH&CN của đất nước bằng chính các tác phẩm của mình. 

Thực tế cho thấy, theo từng năm số lượng tác phẩm và đơn vị tham dự Giải thưởng ngày càng tăng, điều này cho thấy ý thức trách nhiệm cao, sự hưởng ứng nhiệt thành, thực sự quan tâm của những người đứng đầu các cơ quan báo chí cũng như các phóng viên viết về lĩnh vực KH&CN; mặt khác sức lan tỏa cũng như giá trị của Giải thưởng ngày càng được khẳng định và tôn vinh. Đọc, xem, nghe những tác phẩm dự Giải thưởng báo chí viết về KH&CN mỗi năm, chúng ta cũng đã hình dung được bức tranh toàn cảnh về hoạt động KH&CN có những chuyển động mạnh mẽ, những chỉ đạo quyết liệt của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, thấy rõ những thành tựu đạt được của KH&CN nước nhà. Minh chứng rõ nét cho sự chuyển động thể hiện ở thành tựu phát triển của các ngành, lĩnh vực nổi bật như: nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng, giao thông, y tế, an ninh quốc phòng… trong thời gian qua đều có sự đóng góp của KH&CN.

Các cơ quan báo chí, các nhà báo đã nỗ lực hết mình, đi, tìm tòi, phát hiện, phản ánh mọi khía cạnh của lĩnh vực KH&CN, tập trung tuyên truyền, cổ vũ thực hiện chủ trương và đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước về KH&CN, thực hiện chức năng phản biện xã hội. Đặc biệt, đã nêu gương nhiều điển hình tiên tiến, gương người tốt việc tốt trong nghiên cứu, ứng dụng KH&CN, góp phần xây dựng một nền báo chí nhân văn, từ đó góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp.

Đã có những đơn vị qua nhiều mùa Giải báo chí viết về KH&CN liên tục tham gia và giành được những Giải thưởng cao như: Đài truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Báo Nhân Dân, Đại biểu Nhân dân,…; bên cạnh đó là các đơn vị báo ngành, báo địa phương như: Tuổi trẻ, Tiền phong, Đài tiếng nói nhân dân thành phố Hồ Chí Minh, Đài Phát thanh truyền hình Đã Nẵng… xóa đi tâm lý cho rằng các cơ quan báo chí lớn có nhiều ưu thế, thường chiếm hết giải thưởng. Bên cạnh đó, chúng ta hiểu rằng, có thể có những đơn vị, cơ quan báo chí tham gia Giải nhưng chưa có tác phẩm vào vòng Chung khảo, không được Giải hoặc chưa được Giải, lý do duy nhất là số lượng Giải trao có hạn, Hội đồng Giải luôn trân trọng mọi sự đóng góp đó.

Góp phần vào thành công của mỗi mùa Giải còn phải kể đến sự nỗ lực trong việc triển khai các công việc của Cơ quan thường trực Giải; tinh thần trách nhiệm cao của các thành viên Hội đồng Sơ tuyển, Hội đồng Chung tuyển là những nhà báo có kinh nghiệm, uy tín,…

Giải báo chí viết về KH&CN, bên cạnh nhiều thành tựu cũng còn không ít những trăn trở, băn khoăn, thậm chí là nuối tiếc, mong chờ từ phía Ban Tổ chức Giải, khi có những tác phẩm dù nội dung rất tốt nhưng chỉ vì một số lỗi kỹ thuật đã làm cho tác phấm đó mất đi cơ hội đoạt Giải. Hơn ai hết, Ban Tổ chức, Hội đồng Giải thưởng vẫn mong đợi có những tác phẩm xuất sắc hơn, có sức lay động và tiếng vang lớn, có tính phát hiện sắc sảo, sâu sắc hơn trong lý giải và mới mẻ trong cách thể hiện…

Phản ánh kịp thời, đậm nét các kết quả hoạt động KH&CN

Ông Trần Quang Tuấn, Giám đốc Trung tâm NC&PT truyền thông- Cơ quan Thường trực giải thưởng nhận định, từ khi có giải thưởng báo chí về KH&CN, từ nội dung, đề tài đến cách thể hiện đều được các phóng viên đầu tư hơn để khi viết về các lĩnh vực của KH&CN khiến cho lĩnh vực này trở nên sinh động, gần gũi và hấp dẫn với độc giả.

Các tác giả đã phản ánh kịp thời, đậm nét các kết quả hoạt động và sự kiện lớn của Bộ KH&CN nói riêng và ngành KH&CN nói chung. Nhiều tác phẩm được thể hiện bài bản, công phu, chuyên nghiệp, mang tính phát hiện, tính phản biện tốt, đi đến tận cùng của vấn đề, có hiệu quả xã hội mạnh mẽ, tích cực, có sức ảnh hưởng lan tỏa cao.

Những tác phẩm được chọn vào vòng chung tuyển là những tác phẩm tiêu biểu về nội dung và hình thức, có tính định hướng dư luận xã hội, nhiều tác phẩm đã cho thấy đạt được hiệu ứng xã hội tốt, được các cơ quan chức năng tiếp thu, giải quyết. Dư luận xã hội đánh giá cao về vai trò phát hiện, phản biện, đấu tranh, cũng như biểu dương, tính xây dựng của báo chí.

Ông Trần Quang Tuấn cũng cho biết, qua thực tiễn chấm giải  năm 2020 cho thấy, các tác phẩm báo chí cũng tập trung phản ánh về một số chủ đề thời sự như: Cơ chế chính sách về KH&CN; KH&CN tham gia phòng, chống dịch Covid – 19; Tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với đời sống xã hội;  Chuyển đổi số; Trí tuệ nhân tạo; Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; Xây dựng cơ chế chính sách nhằm tháo gỡ các nút thắt đẩy nhanh phát triển KH&CN, góp phần đưa nhanh kết quả nghiên cứu khoa học, ứng dụng và chuyển giao công nghệ vào sản xuất và đời sống…. Các tác phẩm báo chí đã góp phần tôn vinh các nhà khoa học bằng hoạt động kiên trì, thầm lặng, tâm huyết và đầy sáng tạo để theo đuổi đam mê nghiên cứu khoa học đưa đến nhiều sản phẩm có giá trị phục vụ đời sống nhân dân. Nhiều tác phẩm tham dự Giải đã khẳng định vai trò, vị trí của KH&CN tham gia giải quyết tốt các vấn đề thực tiễn cuộc sống đặt ra, đặc biệt trong quá trình phòng, chống dịch Covid – 19.

“Thành công của Giải thưởng Báo chí về KH&CN trong nhiều năm qua đã có sự đồng hành của rất nhiều doanh nghiệp KH&CN, doanh nghiệp công nghệ cao như: Công ty Cổ phần Tập đoàn Ecopark, Công ty Cổ phần Dược Trung ương Mediplantex… Đây là nguồn cổ vũ nhiệt tình không chỉ với Ban Tổ chức Giải thưởng mà còn là sự động viên của các doanh nghiệp với đội ngũ những người làm báo”.

Ông Hồ Quang Lợi – Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Chung tuyển Giải thưởng Báo chí về KH&CN năm 2020 cho biết, với hơn 600 bài dự thi Giải Báo chí về KH&CN năm 2020 cho thấy sự quan tâm và thu hút rất mạnh mẽ của giới báo chí và các cơ quan báo chí trong cả nước. Các tác phẩm ở cả 4 loại hình báo in, phát thanh, truyền hình và điện tử đã thể hiện tinh thần trách nhiệm, sự tâm huyết và lao động sáng tạo của các nhà báo để tạo nên những tác phẩm báo chí có chất lượng cao.

“Qua các tác phẩm lần này chúng ta cũng thấy một số các thành tựu nổi bật về KH&CN được thể hiện trong các lĩnh vực như là y tế, ngoại thương, công thương, nông nghiệp, và vấn đề chăm sóc sức khỏe của người dân. Tôi thấy đấy là những thành tựu rất nổi bật của KH&CN đã được ứng dụng một cách hết sức thiết thực vào nâng cao đời sống và phát triển sản xuất kinh doanh của đất nước chúng ta”. Ông Hồ Quang Lợi nhấn mạnh.

Trong thư chúc mừng Ngày KH&CN Việt Nam 18/5/2021, Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt đã khẳng định tri thức khoa học sẽ mãi ở trong tháp ngà khoa học nếu không được truyền bá và ứng dụng rộng rãi trong đời sống xã hội. Công tác truyền thông về khoa học và công nghệ cần trở thành cầu nối hữu dụng hơn nữa, đưa tri thức và tiến bộ khoa học và công nghệ đến nhanh hơn với quảng đại quần chúng và đời sống sản xuất, xã hội; khơi dậy, truyền cảm hứng và khát vọng sáng tạo trong cộng đồng; góp phần hình thành văn hóa đổi mới sáng tạo và nuôi dưỡng tình yêu khoa học trong giới trẻ, giúp tạo ra một xã hội tôn trọng khoa học và có tư duy sáng tạo vì đây là nhân tố quan trọng để duy trì một xã hội phát triển bền vững. Để thực hiện thành công sứ mệnh ấy có sự đóng góp không nhỏ của các nhà báo, những người truyền lửa đến bạn đọc. Khi xác định và theo đuổi sứ mệnh ấy bằng tài năng, bằng dự dấn thân, dũng cảm thì các nhà báo, các cơ quan báo chí sẽ được sự ghi nhận không chỉ là những giải thưởng mà cao hơn, đó là lòng tin của bạn đọc, của người dân.

“Giải thưởng báo chí về KH&CN năm 2021 sẽ tiếp tục được phát động. Tin tưởng rằng, Giải thưởng Báo chí về KH&CN sẽ luôn luôn tạo hứng khởi cho niềm đam mê sáng tạo, cống hiến không ngừng của những người làm báo. Mong rằng sẽ có thật nhiều hơn nữa những tác phẩm hay sống động cho mùa trao giải tiếp theo”, Bộ trưởng bày tỏ tin tưởng.

Được tổ chức từ năm 2012, Giải thưởng Báo chí về KH&CN được Bộ KH&CN tổ chức hằng năm nhằm trao tặng cho các tác giả có tác phẩm báo chí xuất sắc về KH&CN, góp phần vinh danh những nhà báo có tinh thần khoa học, đóng góp cho sự phát triển KH&CN của đất nước bằng chính các tác phẩm của mình.