Bán ngọc trong lo sợ

Giới kinh doanh ngọc bích Myanmar đang vừa phải né quân đội chính phủ, vừa phải tránh các cuộc tấn công của lực lượng đối lập để bán được số đá quý ngày càng cạn kiệt, trong bối cảnh ngành công nghiệp tỷ USD của nước này gặp khó khăn hậu đảo chính.

Quốc gia Đông Nam Á rơi vào vòng xoáy bất ổn mới kể từ khi khủng hoảng chính trị nổ ra hồi tháng 2 năm nay, các cuộc biểu tình lan rộng và nền kinh tế rơi vào khủng hoảng.

Các cuộc giao tranh xung quanh mỏ ngọc bích Hpakant ở phía Bắc bang Kachin, Myanmar – mỏ ngọc bích lớn nhất thế giới – đã khiến hoạt động khai thác đá quý tại đây vốn đã bị cản trở bởi đại dịch Covid-19 lại càng trở nên kiệt quệ. Hệ quả là nguồn cung của một trong những mặt hàng xuất khẩu quý giá nhất của nước này bị cắt giảm nghiêm trọng.

Hầu hết ngọc bích được chuyển qua thành phố thứ hai Myanmar, Mandalay, nơi có ngôi chùa Phật giáo Kyauksein cao 23m, được xây dựng từ hàng nghìn kg đá quý. Thời gian này, khu phức hợp này yên tĩnh đến lạ thường, chỉ một ít Phật tử đến đây cầu nguyện.

“Công việc kinh doanh không tốt chút nào”, một tay buôn ngọc bích cho biết. Suốt vài tháng qua, người này phải tìm cách bán ngọc bên lề đường Mandalay khi đại dịch và những bất ổn đã khiến chợ ngọc chính của thành phố buộc phải đóng cửa.

“Thỉnh thoảng, mọi người lại hoảng sợ khi quân lính đi tuần tra, và họ bỏ chạy… Chỉ cần một người chạy, những người khác cũng sợ chạy theo. Sau đó, binh lính sẽ bắn cảnh cáo để kiểm soát tình hình”, người này nói thêm.

Vài ngày sau đó, khu chợ ngọc bích mở cửa trở lại, nhà chức trách bắt đầu thu phí. Theo Cơ quan giám sát Nhân chứng Toàn cầu (Global Witness), “gần như không thể” mua được ngọc bích Myanmar nếu không nộp thêm một khoản phí nào đó. Trước làn sóng bạo lực lan rộng, công việc kinh doanh này đang đối mặt với những mối nguy hiểm mới.

“Nếu bạn tiếp tục kinh doanh, chúng tôi cảnh báo mạnh mẽ rằng tính mạng của các bạn đang gặp nguy hiểm”, nội dung thông báo do Generation Z Power, nhóm vũ trang nổi dậy ở địa phương, đưa ra vài ngày trước khi chợ ngọc bích mở lại.

Mưu sinh bất chấp bom đạn

Một quả bom đã phát nổ ngay gần khu chợ ngọc chỉ một tuần sau khi những thương nhân quay trở lại ở Mandalay. Tuy không gây thương vong, nhóm cực đoan tuyên bố sẽ tiếp tục tấn công nếu mọi người vẫn tới đây buôn bán.

Bất chấp mối đe dọa đó, chợ ngọc bích ở Sagaing vẫn hoạt động trở lại, dù không còn tấp nập như trước.

Ngồi bên chiếc bàn nhỏ, dùng đèn pin soi xét một tảng đá to bằng nắm tay, người thương nhân nói chuyện với khách hàng qua điện thoại bằng tiếng Trung Quốc.

Bắc Kinh đã đóng cửa biên giới với Myanmar vì đại dịch và giao tranh lẻ tẻ dọc biên giới, nhưng nhu cầu ngọc bích vẫn rất lớn. Khách mua Trung Quốc đang viện lý do tình trạng bất ổn để ép giá với người bán ngọc Myanmar.

“Vì đại dịch Covid-19 và bất ổn chính trị, người mua Trung Quốc đang ép giá rất thấp”, một nhà buôn ngọc 62 tuổi giấu tên cho biết. “Nhưng chúng tôi cũng không có lựa chọn nào khác. Chúng tôi cần họ. Nếu họ không mua hoặc chúng tôi không bán, chúng tôi sẽ không còn nơi nào để làm ăn kinh doanh”, ông nói thêm.

“Giá đang giảm quá mạnh”, Myo Min Zaw, người đã đi lại hàng tháng qua những khách sạn mà khách Trung Quốc thường lui tới để tìm người mua ngọc, cho hay. “Một viên đá trị giá 10 vạn kyat (550 USD) nay chỉ bán được khoảng 5 vạn.

Theo Global Witness, trước khi xảy ra đảo chính, 70-90% tổng số ngọc bích khai thác ở Hpakant bị buôn lậu sang Trung Quốc và không được báo cáo chính thức.

Hanna Hindstrom, nhà vận động cấp cao cho Myanmar tại Global Witness cho biết, kể từ khi giao tranh bùng phát xung quanh các mỏ đá quý, các số liệu ngầm của ngành này thậm chí còn ít được hé lộ hơn. “Chúng tôi nghe nói giá ngọc ở Trung Quốc đã tăng do nhu cầu cao và nguồn cung giảm”, bà cho biết thêm.

Đối với Thandar, người điều hành xưởng sản xuất ngọc bích hạt nhỏ ở Mandalay, việc bán những món đồ trang sức bình thường của mình cho khách hàng địa phương ngày càng trở nên nguy hiểm hơn. “Tất cả chúng tôi đều sợ nguy cơ đánh bom… nhưng chúng tôi không thể không đến chợ mua bán vì mưu sinh”, cô Thandar chia sẻ.

Truyền thông địa phương đưa tin, một vụ nổ thứ hai đã xảy ra ở khu chợ ngọc bích vào hôm 30/10, khiến các thương nhân đá quý hoảng loạn tháo chạy. Một cảnh sát đã thiệt mạng trong vụ nổ này.

Cùng ngày, nhà chức trách thông báo bất kỳ cửa hàng nào trong khu không mở cửa trở lại trước ngày 5/11 sẽ bị “tịch thu”. “Chúng tôi đang mắc kẹt ở giữa”, một người bán ngọc lấy tên giả là Aung Aung, cho biết. “Chợ thì tuyên bố sẽ thu hàng nếu chủ hiệu không mở cửa. Lực lượng Dân phòng thì yêu cầu chúng tôi ngừng kinh doanh ở chợ”.

Hương Vũ (Theo AFP)