“Những chính sách được đưa ra mà không có bất kỳ cảnh báo nào và cũng đã vượt xa tưởng tượng, dù là ở bên trong hay bên ngoài Trung Quốc”, đại diện một công ty Trung Quốc niêm yết trên sàn Mỹ phàn nàn.

Nhằm trấn an các doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc, vào hôm 6/9, Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc tuyên bố rằng “sự ủng hộ của Bắc Kinh đối với nền kinh tế tư nhân không thay đổi và sẽ không thay đổi trong tương lai”.

Nhấn mạnh thêm, Phó thủ tướng Trung Quốc còn cho biết nước này sẽ để khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò lớn hơn trong việc ổn định tăng trưởng và việc làm, đồng thời thúc đẩy đổi mới.

Đây là lần thứ hai trong vòng chưa đầy 2 tháng, Phó thủ tướng Trung Quốc lên tiếng trấn an các doanh nghiệp. Hồi cuối tháng 7, ông tuyên bố rằng phương hướng phát triển của Trung Quốc không thay đổi, Trung QUốc sẽ khuyến khích, hỗ trợ và hướng dẫn sự phát triển của kinh tế phi công lập.

Hứng “bão quy định”

Sự hoảng loạn của dư luận bắt đầu vào đầu tháng 7, khi các cơ quan quản lý không gian mạng của Trung Quốc điều tra Didi Chuxing – ứng dụng gọi xe công nghệ hàng đầu nước này. Ứng dụng Didi sau đó cũng đã bị yêu cầu xóa bỏ khỏi những kho ứng dụng trên điện thoại thông minh tại Trung Quốc.

Chỉ trong vòng một tuần, giá cổ phiếu của Didi lao dốc hơn 20% và tiếp tục đà giảm kể từ đó. Sự cố xảy ra chỉ vài ngày sau khi Didi phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) trên sàn chứng khoán Mỹ.

Tiếp đó, Trung Quốc ra lệnh cấm dạy thêm tất cả môn học chính cho học sinh tiểu học và trung học cơ sở trong những ngày cuối tuần và trong kỳ nghỉ. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng yêu cầu các công ty dạy thêm tư nhân chuyển thành tổ chức phi lợi nhuận và không được huy động vốn nước ngoài.

Giá cổ phiếu trong lĩnh vực giáo dục tư nhân sụp đổ, khiến sự hoảng loạn nhanh chóng lan sang hầu hết các công ty Trung Quốc niêm yết trên các sàn nước ngoài lớn như Hồng Kông và Mỹ.

Chỉ số Nasdaq Golden Dragon China, chỉ số theo dõi 98 công ty Trung Quốc niêm yết – đã giảm hơn 20% trong tháng 7, đánh dấu tháng tồi tệ nhất đối với chứng khoán Trung Quốc kể từ cuộc khủng hoảng tài chính hồi năm 2008.

Các cơ quan quản lý Bắc Kinh cũng lên kế hoạch thay đổi quy định nhằm ngăn các doanh nghiệp Trung Quốc niêm yết tại nước ngoài, chặn đứng những “chiêu trò” mà những gã khổng lồ công nghiệp nước này đã sử dụng từ lâu.

Theo nguồn tin thân cận, Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc (CSRC) đang lên kế hoạch sửa đổi các quy tắc về niêm yết tại nước ngoài. Hệ thống quy tắc do Trung Quốc ban hành vào năm 1994 yêu cầu các công ty phải nhận được sự chấp thuận của Hội đồng Nhà nước để niêm yết tại nước ngoài.

Tuy nhiên, các quy định này chỉ có hiệu lực với những công ty có trụ sở tại Trung Quốc và không xem xét đến khả năng niêm yết thông qua một công ty vỏ bọc ở nước ngoài. Hiện, CSRC đang lên kế hoạch thay đổi các quy tắc này..

Khi chính quyền Bắc Kinh thắt chặt hạn chế đối với việc niêm yết tại nước ngoài, giới chức trách có thể yêu cầu doanh nghiệp sử dụng VIE (mô hình sở hữu đặc biệt) xin phép IPO trên sàn nước ngoài, ngay cả khi thông qua một công ty holding đăng ký ở nước ngoài.

Theo dự thảo quy định công bố hôm 10/7, các doanh nghiệp Trung Quốc nắm giữ thông tin của 1 triệu người dùng trở lên sẽ được chính phủ đánh giá an ninh mạng trước khi thực hiện niêm yết tại nước ngoài. Một số công ty Trung Quốc nắm giữ nhiều dữ liệu đã phải tạm dừng kế hoạch IPO trên sàn nước ngoài sau sự cố của Didi, bao gồm công ty cho thuê xe đạp Hello và Ximalaya.

Giới đầu tư lo ngại

Cũng trong thời điểm này, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) cũng đã vào cuộc. Chủ tịch SEC ông Gary Gensler yêu cầu các công ty Trung Quốc sử dụng mô hình VIE cần “tiết lộ rõ ràng” về ảnh hưởng tiềm năng từ các hành động trong tương lai của chính quyền Trung Quốc.

Đến giữa tháng 8, ông Gensler cho biết đã yêu cầu SEC tạm dừng các đợt IPO của những công ty vỏ bọc được doanh nghiệp Trung Quốc sử dụng để niêm yết tại Mỹ.

SEC từng nhấn mạnh tình trạng pháp lý “không rõ ràng” của các VIE trong một báo cáo hồi tháng 11 năm ngoái. Cơ quan này cũng khẳng định cơ cấu VIE của doanh nghiệp Trung Quốc “đang gây rủi ro cho nhà đầu tư Mỹ”. Washington cũng đã yêu cầu các doanh nghiệp niêm yết trên sàn giao dịch nước này phải “tuân thủ đầy đủ quy định kiểm toán” của Mỹ.

Sau những động thái trên từ hai chính quyền Mỹ và Trung Quốc, giới đầu tư đã có phản ứng mạnh mẽ đối với “cơn bão quy định” theo những hình thức khác nhau.

Cụ thể, một số chọn bán tháo và khẳng định rằng cổ phiếu Trung Quốc không phải kênh đầu tư hiệu quả. Trong khi đó, nhiều nhà đầu tư khác nhận thấy cơ hội hiếm có và tìm cách “mua đáy”. Một số khác vẫn thận trọng và cho thấy vẫn còn quá sớm để đưa ra quyết định.

Người đứng đầu Ark Investment Management LLC, nhà quản lý quỹ nổi tiếng phố Wall , bà Catherine Wood cho biết đã bán hầu hết cổ phiếu Trung Quốc vào đầu tháng 8. Tại một hội nghị vào đầu tháng 9, bà Wood cũng tiết lộ rằng quỹ của bà hiện chỉ nắm giữ cổ phiếu của các công ty “được lòng” chính quyền Trung Quốc.

Ông Meng Lei, chiến lược gia cổ phiếu Trung Quốc tại Ngân hàng Đầu tư UBS, cảnh báo rằng có thể vẫn chưa đến lúc “mua đáy” khi dự đoán “cơn bão quy đinh” có khả năng kéo dài đến cuối năm nay.

Trong khi đó, ông Howard Wang tại JPMorgan Asset Management cho rằng phần lớn quy định mới của Trung Quốc chỉ là cố gắng bắt kịp các ngành công nghiệp đang phát triển quá nhanh. Ông Wang kêu gọi nhà đầu tư tập trung về dài hạn.

Ngay cả tỷ phú đầu tư Ray Dalio, nhà sáng lập quỹ đầu cơ Bridgewater Associates, cũng khuyến khích các nhà đầu tư “nhìn vào xu hướng, không hiểu sai và quá chú ý đến sự biến động nhỏ”. Ông cho rằng những nhà đầu tư hiểu sai định hướng chính sách của Trung Quốc đã “bỏ lỡ những gì đang diễn ra ở Trung Quốc và có thể tiếp tục mắc sai lầm”.

Cuộc điều tra về bảo mật dữ liệu của Didi, cùng với sự can thiệp của SEC, đã ngăn chặn hiệu quả tất cả kế hoạch IPO trên sàn Mỹ của các công ty Internet hoặc fintech Trung Quốc.

Song, hồi đầu tháng 6, Chủ tịch CSRC ông Yi Huiman cho biết Trung Quốc sẽ hỗ trợ các công ty trong nước tìm cách niêm yết tại nước ngoài.

Ông Huiman cũng hứa hẹn thêm rằng các doanh nghiệp có thể lựa chọn nơi niêm yết dựa trên nhu cầu. Tuy nhiên, ông cũng kêu gọi các công ty tuân thủ quy định của địa phương và kêu gọi những cơ quan quản lý trên toàn thế giới kết hợp chặt chẽ hơn trong việc thực thi.

Hương Vũ (Theo Caixin)