Động lực tăng trưởng kinh tế đến từ đầu tư công

Từ cuối năm ngoái, các dự báo kinh tế đã chỉ ra, kinh tế Việt Nam trong năm 2023 sẽ đối mặt với rất nhiều thách thức đến từ bên ngoài. Cụ thể, các xung đột địa chính trị, lạm phát và suy thoái kinh tế diễn ra trên quy mô toàn cầu sẽ ảnh hưởng tới kim ngạch xuất nhập khẩu và vốn đầu tư vào Việt Nam. 

Tính đến quý III/2023 cho thấy, những dự báo này đã xảy ra và đã ảnh hưởng một phần quá trình hồi phục kinh tế của Việt Nam, tuy nhiên, “điểm sáng” kinh tế của năm nay chính là đầu tư công.

Theo thông tin từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến hết quý III/2023, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công ước đạt trên 51%, đây cũng là lần đầu tiên cả nước vượt mốc này.

Cụ thể, giải ngân đầu tư công ước đạt trên 363.000 tỷ đồng, bằng 51,38% kế hoạch, cao hơn khoảng 110.000 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2022, tương ứng tăng 46,7%.

Trước đó, tính đến hết 30/6/2023, cả nước mới chỉ giải ngân được gần 216.000 tỷ đồng vốn đầu tư công, đạt khoảng 30,49% kế hoạch, cao hơn khoảng 65.000 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2022, tương ứng tăng 27,75%.

Như vậy, quá trình giải ngân vốn đầu tư công đã bứt tốc rất nhanh trong quý III/2023.

Nhận định về vấn đề này, ông Đỗ Thành Trung, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, giải ngân vốn đầu tư công sau 9 tháng của năm 2023 đạt 51%, đây là kết quả rất đáng khích lệ.

“Trong rất nhiều năm qua, hiếm có năm nào sau 9 tháng kết quả giải ngân đạt được trên 50%, bởi thường dồn giải ngân vào những tháng cuối năm. Với bối cảnh thế giới nhiều biến động thì đất nước đã đạt nhiều kết quả rất tốt về đối ngoại. Đây là nội dung rất quan trọng trong điều hành kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng cả năm”, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết.

Theo đại diện của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), đầu tư công sẽ là động lực then chốt khác cho phục hồi và tăng trưởng kinh tế trong năm 2023 và 2024, giúp thúc đẩy ngành xây dựng và các hoạt động kinh tế liên quan khác. 

Bởi lẽ, đầu tư công không chỉ đóng góp trực tiếp vào GDP mà còn còn tạo ra những hiệu ứng tích cực thúc đẩy đầu tư tư nhân phát triển thông qua hệ thống cơ sở hạ tầng, hay định hướng phát triển ngành thông qua việc ưu tiên đầu tư vào ngành trọng điểm. 

Bằng việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng, cải thiện đường giao thông và các hoạt động đầu tư cho giáo dục nhằm nâng cao chất lượng nguồn lực, đầu tư công đã thể hiện vai trò cấp thiết của mình đối với nền kinh tế.

Một năm giải ngân vốn cao hiếm có

Không chỉ vốn đầu tư công, các dòng vốn đầu tư toàn xã hội khác cũng ghi nhận mức giải ngân rất cao.

Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê (GSO), vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội quý III/2023 theo giá hiện hành ước đạt 902.500 tỷ đồng, tăng 7,6% so với cùng kỳ năm trước. Ước tính 9 tháng năm 2023, vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội theo giá hiện hành ước đạt 2,26 triệu tỷ đồng, tăng 5,9% so với cùng kỳ năm trước.

Trong đó, vốn khu vực Nhà nước đạt 634.300 tỷ đồng, chiếm 28,1% tổng vốn và tăng 15,1% so với cùng kỳ năm trước; khu vực ngoài Nhà nước đạt 1,25 triệu tỷ đồng, chiếm 55,3% và tăng 2,3%; khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đạt 375.500 tỷ đồng, chiếm 16,6% và tăng 3,9%. 

Trong vốn đầu tư của khu vực Nhà nước, vốn thực hiện từ nguồn ngân sách Nhà nước 9 tháng năm 2023 ước đạt 415.500 tỷ đồng, bằng 57,4% kế hoạch năm và tăng 23,5% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2022 bằng 56% và tăng 20,3%).

Dù vậy, GSO cho rằng, việc thực hiện và giải ngân dòng vốn toàn xã hội vẫn còn một số tồn tại như chưa thể khắc phục triệt để trong công tác đền bù giải phóng mặt bằng, chất lượng kế hoạch và công tác chuẩn bị dự án đầu tư công chưa sát với khả năng thực hiện dẫn đến chưa phân bổ được hết kế hoạch vốn được giao.

Công tác lựa chọn nhà thầu, hoàn thiện các thủ tục đầu tư, năng lực về thẩm định, kiểm tra, giám sát, thi công còn hạn chế,  vướng mắc về thẩm quyền, quy trình khi thực hiện dự án bằng vốn ODA. Năng lực của ban  quản lý dự án, cán bộ làm công tác đầu tư tại các cấp đặc biệt là cấp huyện, cấp xã còn hạn chế, nhiều dự án khởi công mới cần nhiều thời gian chuẩn bị dự án nên tiến độ thực hiện và giải ngân các dự án này chỉ được đẩy mạnh vào những tháng cuối năm,...

Trên cơ sở đó, GSO kiến nghị Nhà nước cần tập trung hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh toàn bộ hoạt động dự án đầu tư công từ khâu chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án, hoàn thành, quyết toán bàn giao đưa vào sử dụng, ở các lĩnh vực gồm đất đai, bảo vệ môi trường, đấu thầu, xây dựng, tài nguyên và khoáng sản,… vì một khâu chậm sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ dự án, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư, làm giảm động lực tăng trưởng.

Đồng thời, các bộ, ngành, địa phương cần bám sát, quyết liệt triển khai thực hiện hiệu quả các Nghị quyết của Chính phủ, các văn bản chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh phân bổ, thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công, 3 Chương trình mục tiêu quốc gia năm 2023, thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Lãnh đạo bộ, ngành, UBND tỉnh trực tiếp phụ trách từng nhóm dự án cụ thể để kiểm tra đôn đốc kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, đẩy mạnh thực hiện, giải ngân vốn đầu tư công.

Các bộ, ngành và Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố cần bám sát, đánh giá đúng tình hình, chú trọng nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị dự án; Chủ động, linh hoạt trong tháo gỡ khó khăn, vướng mắc khi thực hiện dự án, chuẩn bị tốt mặt bằng sạch cho thi công. Nếu vượt quá thẩm quyền thì cần tổng hợp, báo cáo ngay cho cấp có thẩm quyền để kịp xem xét, giải quyết sớm.

“Đẩy mạnh giải ngân đi đôi với bảo đảm chất lượng công trình, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công. Thực hiện ngay và chủ động rà soát, đánh giá khả năng thực hiện và giải ngân của từng dự án để có phương án điều chỉnh kế hoạch vốn từ những dự án chậm giải ngân sang dự án giải ngân tốt còn thiếu vốn trong nội bộ của bộ ngành, địa phương theo quy định, để bảo đảm thực hiện và giải ngân hết số vốn đã được giao”, lãnh đạo của GSO nhấn mạnh.