Theo kết quả phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021 - 2025, trên địa bàn tỉnh Hoà Bình có 145 xã, gồm 59 xã khu vực III, 12 xã khu vực II, 74 xã khu vực I thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số chiếm 74,31% dân số toàn tỉnh, nhiều nhất là dân tộc Mường chiếm 64,28%.

Thực hiện đề án Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số, tình trạng tảo hôn ở tỉnh Hoà Bình đã giảm qua các năm.

Tuy vậy, nguy cơ về tảo hôn và kết hôn cận huyết thống vẫn hiện hữu, do ảnh hưởng từ quan niệm, tập tục lạc hậu của một số dân tộc cần có giải pháp can thiệp kịp thời.

Thống kê của Ban Dân tộc tỉnh Hoà Bình cho thấy, giai đoạn 2015 - 2020, toàn tỉnh có 1.881 trường hợp tảo hôn, 18 trường hợp hôn nhân cận huyết thống. Đa phần các trường hợp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống xảy ra chủ yếu ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Trong đó, dân tộc Mông có tỷ lệ tảo hôn cao nhất, sau đó đến dân tộc Dao và Tày, tập trung chủ yếu ở huyện Mai Châu, tiếp đến là các huyện Đà Bắc, Cao Phong, Lạc Thủy... Đặc biệt, tại một số địa phương, tình trạng tảo hôn vẫn xảy ra và có xu hướng gia tăng.

Để giảm thiểu tình trạng này, Ban Dân tộc tỉnh Hoà Bình đã phối hợp cùng các sở, ngành, địa phương xây dựng các kế hoạch nhằm thực hiện có hiệu quả Đề án giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021 - 2025. Đây là chương trình hành động của tỉnh nhằm thực hiện Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 9 Chương trình MTQG phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Xác định mục tiêu lớn nhất của đề án là nhằm nâng cao nhận thức, ý thức pháp luật của người dân về hôn nhân và gia đình, tiến tới thay đổi hành vi, góp phần giải quyết tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, nâng cao chất lượng dân số, nguồn nhân lực ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, Ban Dân tộc tỉnh Hoà Bình đã phối hợp với các ngành Tư pháp, Y tế và GD&ĐT tổ chức nhiều hội nghị phổ biến, giáo dục pháp luật và tăng cường công tác tuyên truyền, vận động.

Các huyện, thành phố đã rà soát, khoanh vùng địa bàn đông đồng bào dân tộc thiểu số có tỷ lệ các cặp tảo hôn và sinh con khi chưa đến tuổi lập gia đình để thành lập các nhóm truyền thông nòng cốt và xây dựng mô hình truyền thông, nâng cao nhận thức cho người dân nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Đồng thời, treo pano, áp phích tuyên truyền tại các khu đông dân cư, thường xuyên có người qua lại.

Nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, Ban Dân tộc tỉnh Hoà Bình đã chỉ đạo Phòng Dân tộc các huyện, thành phố đa dạng hình thức truyền thông bằng sân khấu hóa; tuyên truyền các chủ trương, chính sách về vấn đề này...

Ban Dân tộc tỉnh Hoà Bình cũng đã phối hợp chặt chẽ với các ngành, địa phương, phát huy vai trò của người cốt cán, người có uy tín để hiệu quả tuyên truyền, vận động được tốt hơn. Cùng với đó là gìn giữ và phát huy phong tục, bản sắc văn hóa tốt đẹp của đồng bào, loại bỏ những tập quán, hủ tục lạc hậu; tạo sự đồng thuận trong xã hội, thay đổi hành vi trong hôn nhân của đồng bào dân tộc thiểu số.

Ở cấp huyện, các Phòng Dân tộc tiếp tục duy trì và triển khai mô hình tốt, nâng cao vai trò, trách nhiệm của đội ngũ tuyên truyền viên nòng cốt tại cơ sở trong việc tuyên truyền, tư vấn, giải quyết các vụ việc liên quan đến hôn nhân và gia đình tại thôn, bản; tăng cường tiếp cận thông tin và giáo dục cho học sinh trong độ tuổi từ 13 - 18 tuổi hiểu biết về sức khỏe sinh sản và nhận thức về hôn nhân và gia đình...

Theo số liệu của Ban Dân tộc tỉnh Hoà Bình, từ năm 2021 đến nay, các huyện, thành phố đã tổ chức được 56 lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cho 4.124 lượt cán bộ, tuyên truyền viên ở cơ sở; đưa 3 đoàn tham quan học tập kinh nghiệm; tổ chức các hoạt động truyền thông với 243 cuộc cho 6.163 lượt người.

Các cơ quan liên quan đã in sao 2.183 cuốn tài liệu, 31.777 tờ rơi tuyên truyền; 298 áp phích; 39 bảng tuyên truyền trên địa bàn các xã vùng dân tộc thiểu số có tỷ lệ tảo hôn cao; tư vấn 71 cuộc cho 1.952 người; xây dựng 21 mô hình với 84 xã tham gia; hỗ trợ 263 buổi truyền thanh ở thôn, bản, tổ dân phố…

Với sự nỗ lực vào cuộc tuyên truyền của các ngành liên quan, chính quyền địa phương, tỉnh Hoà Bình đã giảm thiểu đáng kể tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào dân tộc thiểu số.

Số trường hợp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống có xu hướng giảm dần theo từng năm, từ 500 trường hợp tảo hôn (năm 2015) giảm còn 263 trường hợp tảo hôn (năm 2022) và không xảy ra kết hôn cận huyết thống từ năm 2018 đến nay.

Kết quả này cho thấy đề án đã có tác động tích cực đến nhận thức của đồng bào, từ đó dần đẩy lùi tình trạng tảo hôn và kết hôn cận huyết thống trên địa bàn vùng dân tộc thiểu số và miền núi, vùng đặc biệt khó khăn của tỉnh.

Thế Vũ