BRI – “Bẫy nợ và dữ liệu thông tin”

Tính đến tháng này, không dưới 140 quốc gia, từ Afghanistan đến Zimbabwe, đã ký một biên bản ghi nhớ chính thức với Trung Quốc và tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI). Israel, đất nước có nhiều dự án với các công ty Trung Quốc và các cơ quan Chính phủ nước này, lại không tham gia BRI.

Tuy nhiên, các mối quan hệ giữa Trung Quốc và Israel hiện đã quá sâu rộng đến mức nhiều chuyên gia cho rằng, dường như chỉ là vấn đề thời gian trước khi những dự án BRI tại Israel được chính thức hóa. Nhưng có một số lý do chính đáng khiến điều này có thể là một điều viển vông.

BRI, được Chính phủ Trung Quốc thông qua vào năm 2013, là trọng tâm trong chính sách đối ngoại của Chủ tịch Tập Cận Bình. Sáng kiến Vành đai và Con đường kết hợp tầm nhìn về đầu tư khổng lồ của Trung Quốc kéo theo sự tham gia sâu rộng vào các quốc gia trên khắp châu Á, châu Phi và Trung Đông. Vành đai và Con đường được một số dự án đầu tư và cơ sở hạ tầng lớn nhất trong lịch sử coi là một kế hoạch nhằm đạt được sự thống trị thế giới của Trung Quốc.

Mỹ và Anh coi việc mở rộng ảnh hưởng toàn cầu của Trung Quốc là một trong những mối quan tâm lớn. Vào tháng 11/2020, văn phòng ngoại trưởng Hoa Kỳ đã công bố một tài liệu dài 72 trang có tên: “Các yếu tố của Thách thức Trung Quốc”.

Trong số 7 ví dụ về cái mà các tác giả gọi là “nhiệm vụ vượt trội của Trung Quốc trong các vấn đề thế giới”, họ trích dẫn Sáng kiến Vành đai và Con đường. Họ tin rằng ý tưởng là mở rộng thị trường nước ngoài cho các công ty Trung Quốc, từ đó thu hút các quốc gia, đặc biệt là giới tinh hoa chính trị và kinh tế của các nước này vào quỹ đạo địa chính trị của Bắc Kinh.

Đôi khi các dự án BRI liên quan đến các mối quan hệ trao đổi kéo dài từ 50 đến 100 năm nhằm trao quyền lực lâu dài cho Trung Quốc đối với các bộ phận quan trọng của cơ sở hạ tầng của nước đi vay nợ.

Vào ngày 1/12, trong bài phát biểu công khai đầu tiên kể từ khi trở thành giám đốc MI6 - cơ quan tình báo bí mật của Anh, ông Richard Moore tuyên bố rằng Trung Quốc là “ưu tiên lớn nhất” của cơ quan này. Ông trích dẫn các hoạt động gián điệp quy mô lớn của Bắc Kinh ở Anh, cũng như kế hoạch phối hợp cẩn thận của Trung Quốc nhằm lôi kéo các nước nghèo vào cái mà ông Moore gọi là “bẫy nợ và dữ liệu thông tin”, một chính sách được thiết kế để củng cố ảnh hưởng của Trung Quốc trên toàn cầu.

Cố gắng lôi kéo Israel bởi vị trí chiến lược

Israel có vị trí chiến lược khi nằm ở nơi giao nhau giữa ba lục địa: Châu Âu, Châu Á và Châu Phi. Điều này có lẽ giải thích cho mối quan tâm đặc biệt của Trung Quốc trong việc phát triển các dự án ở Israel. Khi hồi sinh “Con đường tơ lụa” lịch sử, Trung Quốc thừa nhận tiềm năng của Israel trong việc kết nối Trung Quốc với phương Tây.

Trong một nghiên cứu gần đây phân tích sự tham gia kinh tế của Trung Quốc vào Israel, Đại học Tel Aviv đã xác định có không dưới 463 khoản đầu tư, sáp nhập và mua lại của các công ty Trung Quốc từ năm 2002 đến tháng 12/2020.

Nghiên cứu tiết lộ rằng các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đầu tư chủ yếu vào cơ sở hạ tầng của Israel, trong khi tư nhân các công ty và quỹ đầu tư mạo hiểm đang tập trung nhiều hơn vào lĩnh vực công nghệ cao. Bắt đầu từ mức cơ sở khoảng 1 tỷ USD vào năm 2001, thương mại Trung Quốc-Israel đạt mức đỉnh 11,4 tỷ USD vào năm 2018. Các tác giả nghiên cứu này cho rằng sự sụt giảm nhỏ sau đó là do đại dịch corona và có lẽ là do những lo ngại liên quan đến an ninh của Mỹ.

Washington chắc chắn đã chỉ ra những nghi ngờ, ví dụ, về cảng Haifa mới trị giá 1,7 tỷ USD được xây dựng bởi một công ty Trung Quốc, sẽ được vận hành trong 25 năm tới bởi một công ty khác, Tập đoàn Cảng Quốc tế Thượng Hải.

Ý tưởng về việc Israel hủy bỏ hợp đồng vận hành đó đã được khuyến khích. Các thỏa thuận lớn khác gần đây tại Israel bao gồm các công ty Trung Quốc giành được hợp đồng xây dựng các bộ phận của đường sắt hạng nhẹ Tel Aviv, đấu thầu 2 tỷ USD để xây dựng tuyến đường sắt “Med-Red” nối cảng Ashdod với Eilat, và các khoản tài trợ lần lượt là 130 triệu USD và 300 triệu USD cho một trung tâm nghiên cứu Technion và một cơ sở nghiên cứu chung giữa các trường đại học Tel Aviv và Tsinghua.

Trung Quốc gần đây cũng đã mua lại 1 tỷ USD cổ phần kiểm soát trong công ty sữa Tnuva mang tính biểu tượng của Israel. Tất cả đều khiến Trung Quốc có ảnh hưởng đáng kể đối với sự phát triển nội bộ của Israel.

Câu hỏi đặt ra cho Israel là họ nên đi bao xa trong việc đón nhận Trung Quốc như một đối tác kinh doanh, trước những nghi ngờ của Mỹ về động cơ thực sự của Trung Quốc. Có phải tất cả những khoản đầu tư như vậy của Trung Quốc là để đảm bảo vị thế toàn cầu về chính trị và kinh tế của Trung Quốc không?

Phương Tây đang đánh mất các liên minh vững chắc trước đây. Pakistan, từng là đồng minh quan trọng của phương Tây trong cuộc chiến chống khủng bố, đã trở thành khách hàng của Trung Quốc, sau khi hàng tỷ USD mà Islamabad đã nhận được để hỗ trợ triển khai dự án thuộc Vành đai và Con đường.

Khi Sri Lanka không trả được khoản vay trị giá 1,3 triệu USD của Trung Quốc, nước này buộc phải bàn giao một cảng quan trọng phía nam, cảng Hambantota. Trên cả bờ biển phía đông và phía tây của châu Phi, Trung Quốc tham gia vào các dự án xây dựng trị giá hàng tỷ USD.

Mối quan tâm đặc biệt là sự can dự ngày càng sâu rộng của Bắc Kinh vào Nigeria, một quốc gia thuộc Khối thịnh vượng chung đã chứng kiến mối quan hệ lịch sử với Anh bị thay thế bởi sự phụ thuộc ngày càng tăng vào sự giàu có của Trung Quốc.

Trung Quốc đã đầu tư khoảng 10 tỷ USD vào phát triển cơ sở hạ tầng giao thông vận tải của Nigeria. “Có một mối lo ngại thực sự là nếu không có nỗ lực phối hợp để thay đổi quỹ đạo này, tương lai lâu dài của chúng ta sẽ nằm ở Trung Quốc chứ không phải là các đồng minh dân chủ như Anh,” chính trị gia hàng đầu, Tiến sĩ Bukola Saraki nói.

Theo tờ The Jerusalem Post, cả Mỹ và Anh ngày càng công nhận rằng cần phải làm nhiều hơn nữa để bảo vệ các liên minh lâu đời chống lại Trung Quốc. Trong khi nhiều quốc gia tiếp tục khuất phục trước sức hút từ của cải của Trung Quốc, coi trọng lợi ích trước mắt hơn là mối nguy hiểm lâu dài, Israel sẽ làm tốt nếu có tầm nhìn dài hạn và tránh tham gia chính thức vào Vành đai và Con đường.

Sơn Tùng (Theo The Jerusalem Post)