Gạo là loại lương thực quan trọng đối với dân số thế giới. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), gần 20% lượng calo tiêu thụ của một nửa thế giới đến từ loại lương thực này.

FAO cho biết những số liệu này trở nên phù hợp hơn ở châu Á vì lục địa này tiêu thụ khoảng 85% tổng sản lượng gạo.

Không có gì ngạc nhiên khi giá gạo tăng, mức cao nhất kể từ năm 2008, đã gióng lên hồi chuông cảnh báo trên toàn thế giới, đến mức các chuyên gia lo ngại một cuộc khủng hoảng lương thực có thể xảy ra ở châu Á.

Cụ thể, giá xuất khẩu gạo ở Thái Lan đã tăng gần 50% so với cùng kỳ năm ngoái, theo báo cáo của các nhà kinh tế tại ngân hàng HSBC của Anh. Giá hiện nay ở mức hơn 600 USD (562 euro)/tấn, lấy giá của Thái Lan làm tham khảo.

Báo cáo cảnh báo rằng tình hình này có thể gây ra những hậu quả lớn hơn nhiều đối với phần còn lại của thế giới, vì tỷ lệ tiêu thụ gạo đã tăng gấp đôi trong 25 năm qua.

HSBC nhận định một phần nguyên nhân tăng giá là do lượng mưa bất thường và hạn hán, cản trở quá trình sản xuất về thu hoạch, cung ứng và chi phí.

Theo dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), đây là một đòn giáng nữa vào châu Á, nơi chịu trách nhiệm sản xuất 90% sản lượng gạo của thế giới.

Tác động của hiện tượng thời tiết El Niño đã ảnh hưởng nặng nề đến sản xuất ở Ấn Độ và Pakistan. Vào năm 2022, lượng mưa gió mùa dưới mức trung bình đã làm giảm tổng sản lượng ở Ấn Độ và lũ lụt tàn khốc đã làm giảm 31% sản lượng hàng năm của Pakistan.

Cuộc chiến của Nga ở Ukraine là một yếu tố trầm trọng khác. Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, do xung đột, giá phân bón, năng lượng và nhiên liệu đã đạt mức cao kỷ lục vào năm ngoái.

Điều này, cùng với sự gián đoạn của chuỗi cung ứng, đã đẩy chi phí sản xuất lên cao và làm giảm lợi nhuận của nhà sản xuất.

Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới (chiếm 40% tổng lượng), đã cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati vào tháng 7.

Chính phủ giải thích rằng mục đích của biện pháp này là "đảm bảo có đủ gạo trắng non-basmati ở thị trường Ấn Độ và giảm thiểu tình trạng tăng giá ở thị trường nội địa".

Mặc dù vậy, vẫn có một số ngoại lệ nhất định.

Tổng cục Ngoại thương Ấn Độ làm rõ rằng việc xuất khẩu gạo trắng non-basmati sang các nước cần “đáp ứng nhu cầu an ninh lương thực” sẽ tiếp tục.

Thái Lan đã quyết định tăng giá xuất khẩu để cải thiện thu nhập cho nông dân. Người phát ngôn Chính phủ Thái Lan Thanakorn Wangboonkongchana cho biết mục đích là để "tăng khả năng thương lượng trên thị trường toàn cầu".

Tại Philippines, Chính phủ đã áp đặt trần giá gạo trong nước - một giới hạn sẽ được duy trì vô thời hạn, theo các nhà chức trách.

Philippines là một trong những quốc gia phụ thuộc nhiều nhất vào nhập khẩu gạo do thiếu đất canh tác và chuỗi cung ứng thiếu hiệu quả.

Cuộc khủng hoảng giá gạo hiện nay đã làm sống lại ký ức về cuộc khủng hoảng năm 2008.

Theo một nghiên cứu của OECD, từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2008, giá một tấn gạo đã tăng từ 300 USD lên 1.200 USD (tăng 300%).

HSBC cho biết: “Ký ức về cú sốc giá thực phẩm ở châu Á năm 2008 vẫn còn đọng lại trong chúng tôi. Trước đó, giá gạo tăng ở một số nền kinh tế nhanh chóng lan sang các thị trường khác khi người tiêu dùng và chính phủ trong khu vực đấu tranh để đảm bảo nguồn cung. Nó cũng đẩy giá các mặt hàng chủ lực khác như lúa mì lên cao khi người mua lựa chọn các lựa chọn thay thế”.

Cuộc khủng hoảng giá gạo đã gây ra hậu quả nghiêm trọng trên toàn thế giới, trong đó các quốc gia như Haiti, Ai Cập và Cameroon nằm trong số những quốc gia đã trải qua nhiều cuộc biểu tình phản đối tình trạng mất an ninh lương thực.

Nhưng với tình hình hiện tại, người đầu tiên gánh chịu hậu quả sẽ là các quốc gia, vùng lãnh thổ thuộc châu Á như Hồng Kông và Singapore, nơi nhập khẩu toàn bộ gạo.

Khánh Vy (Theo RT)