Khám phá nghề làm ‘vàng quỳ’ được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia

Thứ tư, 28/12/2022 08:58 AM - 0 Trả lời

(CLO) Sự kiên trì, tỉ mỉ trong nghề vàng quỳ của người dân làng Kiêu Kỵ (huyện Gia Lâm, Hà Nội) đã tạo ra các thành phẩm là những lá vàng ‘mỏng như giấy’ có thể dát lên những đồ vật mang tính thẩm mỹ cao.

Nghề đập vàng 'mỏng như giấy' có niên đại hơn 300 năm

Cách Thủ đô Hà Nội gần 30km, làng nghề Kiêu Kỵ thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội vốn nổi tiếng với nghề làm vàng quỳ hay nghề đập vàng mỏng như giấy. Theo các bậc cao niên trong làng kể lại, nghề này đã có cách đây hơn 300 năm về trước. Ông tổ của nghề dát vàng, bạc quỳ ở Kiêu Kỵ là Nguyễn Quý Trị. Ông sinh ra và lớn lên ở làng Hội Xuyên, xã Liễu Trai (Hải Dương), đỗ Tiến sĩ thời Lê Cảnh Hưng (1740 - 1786).

Năm 1763, khi làm quan đến chức Binh Bộ Tả Thị Lang – Hàn lâm Viện trực học sĩ, ông được vua cử đi sứ sang Trung Quốc và đã học được nghề làm vàng, bạc quỳ để sơn thếp lên câu đối, hoành phi... Khi về nước, ông truyền lại nghề cho dân làng Kiêu Kỵ bởi nơi đây nằm cách kinh thành Thăng Long không xa, thuận tiện cho việc sơn son thếp vàng, thếp bạc các công trình kiến trúc của vua chúa và đền, chùa, miếu, điện ở kinh đô. Nhằm tưởng nhớ đến công ơn của ông, dân làng Kiêu Kỵ đã lập điện thờ và tôn ông làm tổ nghề.

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 1 — Nghệ nhân Lê Bá Chung kiểm tra lại sản phẩm trước khi bàn giao cho khách hàng. Ảnh: sưu tầm

Video nhân làm vàng qùy tại cơ sở của nghệ nhân Lê Bá Chung

Theo người dân Kiêu Kỵ cho biết, hiện trong làng còn nhiều nhà làm vàng quỳ, tuy nhiên hộ gia đình ông Lê Bá Chung là hộ còn giữ nghề tổ của cha ông lâu nhất tại làng Kiêu Kỵ.

Ông Chung cho biết, từ đời cha mẹ ông đã làm nghề làm vàng quỳ. "Tôi không theo nghề cha mẹ từ nhỏ mà mãi tới khi đi bộ đội về mới kế nghiệp cha mình. Tính đến hiện tại khoảng hơn 20 năm gắn bó với nghề vàng quỳ", ông Chung nói.

Nghệ nhân Chung chia sẻ, nghề làm vàng quỳ tại làng Kiêu Kỵ khi làm thì phải trải qua nhiều công đoạn khác nhau để tạo ra một thành phẩm đạt chất lượng. Đầu tiên là khâu mua nguyên liệu vàng, nếu ngày trước thì phải mua vàng miếng về tự hóa lỏng rồi cán và tự đập thành lát vàng mỏng thì thời nay tân tiến hơn thì chủ các cửa hàng đã tạo ra những lá vàng mỏng giúp người làm vàng quỳ đỡ đi nhiều công đoạn.

Trước kia nếu làm thủ công thì phải trải qua khoảng 40-50 công đoạn, kể cả công đoạn làm giấy giống (giấy để lót lá vàng) ngày trước cũng phải tự làm thủ công. Còn bây giờ mua giấy giống của Trung Quốc nhuộm sẵn mực đen giúp đỡ đi nhiều công đoạn. Nguyên liệu để làm giấy giống gồm mực tàu và giấy trắng nguyên chất được nhuộm lại.

"Chất liệu giấy giống ngày xưa sử dụng chủ yếu là giấy khấu, giấy gió, mực thì nấu được đun bằng nhựa thông, kẹo thì làm bằng da trâu nấu cao. Khi nấu mực lên thì cho keo da trâu vào đập mới thành mực. Sau đó mới lướt ra tờ giấy giống như hiện tại. Còn bây giờ Trung Quốc làm ra giấy giống này nên người làm chỉ cần mua về rồi long vàng vào rồi làm thôi", ông Chung nói.

Khi những lá vàng mỏng được lót vào giữa hai miếng giấy giống thì phải dựng vào lồng có lửa ấm qua một đêm, ngày hôm sau người nghệ nhân sẽ trực tiếp đánh những lá vàng cho thật mỏng. Công đoạn đánh vàng hay đập vàng mỏng như giấy cũng đòi hỏi tay nghề cao. Đánh phải đều tay đủ 4 góc thì lá vàng mới mỏng được. Đặc biệt, mỗi lá vàng mỏng được đánh từ 5-6 lần mới hoàn thành, khi lá vàng mỏng dính có thể 'thổi bay' được thì sản phẩm mới hoàn thành. Sau công đoạn đánh lá vàng, mỗi nghệ nhân sẽ nong những lá vàng cực mỏng vào từng khối giấy bản để bán, để giao cho khách theo từng đơn đặt hàng.

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 2 — Sản phẩm vàng quỳ sau khi hoàn thiện. Ảnh: Đình Trung

"Những lá vàng mỏng khi hoàn thiện sẽ được bán cho các Đình, Đền, Chùa... dùng để thếp các bức Hoành, Phi, Câu đối, Tượng phật... và thậm chí những lá vàng mỏng này có thể dùng thếp cả những sản phẩm bằng gỗ thủ công mỹ nghệ", ông Chung tiết lộ.

Những sản phẩm vàng lá 'mỏng như giấy' tại cơ sở nhà nghệ nhân Chung hàng ngày đều rất đắt khách, được nhiều người tin dùng, thậm chí có thời điểm làm không kịp giao. Ông Chung cũng rất vui khi hai người con trai của ông đều kế nghiệp cha với nghề làm vàng quỳ. Đó là niềm vui và hạnh phúc của một người nghệ nhân ưu tú tại Hà Nội.

Ước nguyện khôi phục lại 'nghề tổ của cha ông'

Trao đổi với chúng tôi, nghệ nhân Chung bày tỏ ước nguyện có thể khôi phục lại làng nghề và phát triển lâu dài nghề làm vàng quỳ. Tuy nhiên, để có thể làm được thì việc đầu tiên là đào tạo các thế hệ trẻ ở thời điểm hiện tại, song việc thu hút lớp trẻ, thanh niên trong làng theo học nghề này lại không hề đơn giản.

"Cách làng Kiêu Kỵ không xa, những khu công nghiệp mới của tỉnh Hưng Yên mọc nên rất nhiều và thu hút số đông giới trẻ. Tôi từng cùng cán bộ xã đến tận nhà những hộ gia đình đã từng có truyền thống làm nghề, vận động con em họ tiếp tục gắn bó với sự nghiệp của tổ tiên. Tuy nhiên, có rất ít người đồng ý gắn bó với nghề làm vàng quỳ này", ông Chung cho biết.

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 3 — Những người thợ tại cơ sở làm vàng quỳ nhà nghệ nhân Lê Bá Chung đang cặm cụi, hăng say với nghề. Ảnh: Đình Trung

Ông Chung chia sẻ thêm, từng có thời điểm ông bỏ ra hàng chục triệu đồng để đầu tư nguyên vật liệu cho học viên thực hành. Ngoài ra, ông phải đứng ra cam kết sẽ đảm bảo công ăn việc làm cho họ. Với thu nhập khởi điểm từ 3 đến 5 triệu đồng, đủ cạnh tranh với mức lương ở các khu công nghiệp gần làng.

Tuy nhiên, ở hiện tại cơ sở nhà ông Chung chỉ còn khoảng 3-4 nhân công gắn bó với nghề làm vàng quỳ. Điều đó cũng rất khó để khôi phục lại một làng nghề như xưa. Hy vọng rằng, với sự yêu nghề, đam mê với những lá vàng có thể giúp ước nguyện của nghệ nhân Chung là khôi phục lại làng nghề làm vàng quỳ trong tương lai trở thành hiện thực.

Cũng chung vui với nghệ nhân Chung, vào năm 2014, con trai thứ 2 là anh Lê Bác Tươi được UBND TP Hà Nội công nhận là nghệ nhân dát vàng quỳ khi mới 28 tuổi, đây là người trẻ nhất dành được danh hiệu này. Thành công của người con trai thứ 2 của ông Chung góp phần thổi bùng khát vọng của thanh niên trong làng, giúp họ trở lại và khơi dậy tình yêu với nghề.

"Làm vàng nhưng nghề này cũng có cái bạc lắm", nghệ nhân Chung tâm sự. Khi phóng viên hỏi về ý nghĩa câu nói trên, nghệ nhân Chung liền bộc bạch: "Tôi đào tạo càng được nhiều thợ lành nghề thì nguy cơ bị mất khách hàng càng cao. Bởi một số thợ lành nghề tại cơ sở khi bắt được mối khách họ sẽ bỏ tôi mà ra ngoài làm riêng nên khiến tôi bị mất các mối làm ăn".

"Tôi đã quen với điều này, được nhiều người khen ngợi là đào tạo giỏi thì sẽ phải đánh đổi những thứ khác, quan trọng nhất là ngày càng nhiều người theo nghề thì cái ước nguyện khôi phục lại "nghề tổ của cha ông' của tôi mới thành hiện thực", ông Chung chia sẻ.

Một số hình ành tại cơ sở làm vàng quỳ của nghệ nhân Lê Bá Chung tại Gia Lâm, Hà Nội

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 4 — Những lá vàng mỏng khi mua về sẽ được cắt ra thành nhiều lá nhỏ. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 5 — Những lá vàng sau khi cắt nhỏ. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 6 — Bà Ngọ (76 tuổi), người làm nghề vàng quỳ lâu nhất tại cơ sở của nghệ nhân Lê Bá Chung đang cho từng lá vàng nhỏ vào giấy giống. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 7 — Tiếp theo những người thợ sẽ cho từng lá vàng nhỏ vào giữa hai tờ giấy giống rồi thành từng bó giấy to rồi dùng vải buộc lại. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 8 — Những bó giấy giống khi chưa cho lá vàng. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 9 — Những bó giấy giống khi đã được nong lá vàng mỏng. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 10 — Sau đó được chuyển cho thợ tiến hành đập vàng cho tới khi thành những lá vàng cực mỏng thì mới thành phẩm. Mỗi bó giấy giống thường được đập từ 5-6 lần thì vàng mới đạt chất lượng để bán. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 11 — Trong lúc đập giấy giống, người thợ phải liên tiếp kiểm tra chất lượng vàng. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 12 — Một bó giấy giống sau khi được người thợ đập xong. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 13 — Sản phẩm lá vàng cực mỏng sau khi hoàn thành. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 14 — Những lá vàng mỏng sau khi thành phẩm sẽ dùng cho việc dát những tượng tại Đình, Đền, Chùa, những đồ thủ công mỹ nghệ như tượng gỗ, bàn ghế... Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 15 — Một số sản phẩm thủ công mỹ nghệ sau khi được dát vàng. Ảnh: Đình Trung

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 16

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 17

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 18

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 19

kham pha nghe lam vang quy duoc cong nhan la di san van hoa phi vat the quoc gia hinh 20

Vào năm 2004, ông Lê Bá Chung được UBND TP Hà Nội trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Hà Nội. Năm 2016, ông được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Cuộc sống hiện đại dù có nhiều thay đổi nhưng những tác phẩm thủ công mỹ nghệ của người thợ Kiêu Kỵ vẫn luôn có chỗ đứng nhất định.

Trung Nguyễn

Tin mới

Trao đổi nghiệp vụ giữa Báo Hải Dương và Báo Quảng Ngãi

(CLO) Chiều 2/4, nhân kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng tỉnh Quảng Ngãi (1975 - 2025), đoàn công tác của Báo Hải Dương đã tới thăm và có buổi trao đổi nghiệp vụ với Báo Quảng Ngãi.

Nghề báo

Cuộc thi vẽ tranh “Ngôi nhà mơ ước” năm 2025: Tổng giải thưởng lên hơn 300 triệu đồng

(CLO) Ngày 2/4, Tạp chí Trẻ em Việt Nam chính thức phát động cuộc thi vẽ tranh “Ngôi nhà mơ ước” năm 2025 với chủ đề “Đô thị xanh hạnh phúc”. Tổng giá trị giải thưởng lên tới hơn 300 triệu đồng.

Nghề báo

Hà Nội lập Tổ công tác đánh giá dự án xây dựng 2 Khu NƠXH tại huyện Đông Anh

(CLO) UBND TP Hà Nội quyết định thành lập Tổ công tác đánh giá Hồ sơ đăng ký thực hiện 02 Dự án đầu tư xây dựng Khu nhà ở xã hội (NƠXH) Tiên Dương 1 và xây dựng Khu nhà ở xã hội Tiên Dương 2, xã Tiên Dương, huyện Đông Anh.

Tin tức

Khu công nghiệp Dốc Đá Trắng ra đời phải thông minh, hiện đại và bền vững

(CLO) Phó Thủ tướng Mai Văn Chính mong muốn Khu công nghiệp Dốc Đá Trắng (tỉnh Khánh Hòa) ra đời phải là khu công nghiệp thông minh, hiện đại và bền vững, hình thành các hệ sinh thái công nghiệp - đổi mới sáng tạo - đô thị - dịch vụ - công nghệ cao; đảm bảo phát triển hài hòa với cộng đồng, hạ tầng cơ sở và phát triển kinh tế tri thức cho địa phương.

Tin tức

Quảng Ninh cần chủ động sắp xếp bộ máy theo tinh thần 'vừa chạy, vừa xếp hàng'

(CLO) Về thực hiện Nghị quyết 18-NQ/TW, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình đề nghị Quảng Ninh tiếp tục chủ động triển khai các nhiệm vụ theo chỉ đạo, hướng dẫn của Trung ương trên tinh thần "vừa chạy vừa xếp hàng" trong công tác tinh gọn, sắp xếp bộ máy.

Tin tức

Môn thi nào “mới” trong kỳ thi lớp 6 trường trọng điểm tại Hải Dương?

(CLO) Ngày 2/4, theo thông tin từ UBND thành phố Hải Dương, bài đánh giá năng lực vào lớp 6 trường THCS trọng điểm năm học 2025 - 2026 sẽ có thêm môn tiếng Anh.

Giáo dục

Hải Dương công khai danh sách 47 khu đất đấu giá đợt 1/2025

(CLO) Ngày 2/4, thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Dương, Sở này vừa ban hành thông báo công khai kế hoạch, danh mục các khu đất thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất năm 2025 (đợt 1) trên địa bàn tỉnh.

Đời sống

Dự báo thời tiết ngày 3/4: Bắc Bộ ấm dần, Nam Bộ nắng nóng

(CLO) Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn, ngày 3/4, Bắc Bộ tăng nhiệt nhẹ, sáng sớm sương mù, trưa chiều giảm mây trời nắng. Khu vực Nam Bộ nắng nóng, có nơi trên 35 độ, chiều tối có mưa rào và dông vài nơi.

Môi trường và cuộc sống

Nghệ thuật độc đáo qua 75 bức tranh vải của Họa sĩ Trần Thanh Thục

(CLO) Ngày 2/4, triển lãm “Nghe vải kể chuyện” đã diễn ra tại Bảo Tàng Mỹ Thuật Việt Nam. Đây là triển lãm cá nhân lần thứ ba của họa sĩ Trần Thanh Thục, người đã dành 45 năm theo đuổi nghệ thuật hội họa trên vải cắt dán - một thể loại hiếm gặp.

Đời sống văn hóa

Trưng bày 'Hội ngộ gốm Nam Bộ xưa' tại Bảo tàng Tiền Giang

(CLO) Trưng bày “Hội ngộ gốm Nam Bộ xưa - Tiền Giang 2025” giới thiệu hơn 200 hiện vật, trải đều trên các dòng gốm.

Đời sống văn hóa

Áp dụng quy chuẩn kỹ thuật cho trụ sạc xe điện: Thời gian áp dụng ngắn, doanh nghiệp kêu khó

(CLO) Dù hiện nay Thông tư ban hành quy chuẩn kỹ thuật về trụ sạc xe điện mới chỉ đang là dự thảo, tuy nhiên dự kiến có hiệu lực từ 15/6, tức là khoảng hơn 2 tháng nữa. Nhiều ý kiến cho rằng thời gian áp dụng tương đối ngắn.

Kinh tế vĩ mô

Mũ bảo hiểm “rởm” tràn lan vỉa hè Hà Nội

(CLO) Chỉ từ 30.000 đồng, bạn đã có thể sở hữu một chiếc mũ bảo hiểm bắt mắt trên vỉa hè Hà Nội. Nhưng đằng sau mức giá “hạt dẻ” ấy là những chiếc mũ mỏng manh, sẵn sàng vỡ tan khi va chạm,

Tin tức

Trước năm 2030 sẽ đầu tư xây dựng 9 dự án đường sắt quốc gia

(CLO) Tin từ Cục Đường sắt (Bộ Xây dựng), dự kiến sẽ có 9 dự án đường sắt quốc gia trên toàn mạng lưới được khởi công xây dựng trong giai đoạn từ nay đến năm 2030.

Giao thông

Hệ thống KRX sẽ chính thức vận hành từ ngày 5/5/2025, HOSE điều chỉnh lịch áp dụng bộ chỉ số

(CLO) Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) thông báo hệ thống công nghệ thông tin KRX dự kiến sẽ được đưa vào vận hành chính thức từ ngày 5/5/2025. Để đảm bảo quá trình chuyển đổi hệ thống diễn ra an toàn, một số bộ chỉ số chứng khoán sẽ được điều chỉnh thời điểm hiệu lực sang ngày 28/4.

Kinh doanh - Tài chính

Cao tốc Bắc - Nam: Bốn dự án thành phần sẽ thông xe đúng dịp 30/4/2025

(CLO) Bốn dự án thành phần thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021–2025 được lên kế hoạch đưa vào khai thác trong dịp lễ 30/4/2025. Tuy nhiên, khối lượng thi công còn nhiều, thời tiết bất lợi đang đặt ra thách thức lớn cho các ban quản lý dự án trong việc hoàn thành đúng tiến độ.

Dự án - Đầu tư

Ghi danh 'Hội chùa Tây Phương' vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

(CLO) Sáng 02/04/2025 (ngày 5/3 âm lịch), tại Di tích quốc gia đặc biệt chùa Tây Phương, UBND huyện Thạch Thất đã long trọng tổ chức Lễ công bố Quyết định ghi danh “Hội chùa Tây Phương” vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; đồng thời kỷ niệm 10 năm 34 pho tượng được công nhận Bảo vật quốc gia và khai hội chùa Tây Phương năm 2025.

Đời sống văn hóa

Bình Luận

Tin khác

Nghệ thuật độc đáo qua 75 bức tranh vải của Họa sĩ Trần Thanh Thục

Đời sống văn hóa

Trưng bày 'Hội ngộ gốm Nam Bộ xưa' tại Bảo tàng Tiền Giang

(CLO) Trưng bày “Hội ngộ gốm Nam Bộ xưa - Tiền Giang 2025” giới thiệu hơn 200 hiện vật, trải đều trên các dòng gốm.

Đời sống văn hóa

Ghi danh 'Hội chùa Tây Phương' vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Đời sống văn hóa

Liên hoan phim quốc tế TP HCM lùi ngày tổ chức sang năm 2026

(CLO) Liên hoan phim quốc tế TP HCM lần thứ hai sẽ lùi thời gian tổ chức vào năm 2026 thay vì năm 2025 như dự kiến trước đó.

Đời sống văn hóa

Gần 500 nghệ nhân, diễn viên tham gia Liên hoan Văn nghệ quần chúng và Dân ca Phú Thọ

(CLO) Ngày 02/04, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phú Thọ đã tổ chức khai mạc Liên hoan Văn nghệ quần chúng và Dân ca Phú Thọ. Đây là sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch phục vụ Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ 2025.

Đời sống văn hóa