Nhiều doanh nghiệp muốn khai thác thị trường, nhưng chưa nắm rõ quy trình, thủ tục, do đó các lô hàng đều bị trả lại, cho nên đã tìm đến các đối tượng môi giới. Mặc dù mất tiền tỷ cho “cò” nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn không xuất được hàng vì giấy tờ không “đạt chuẩn”.

Đổ xô làm khẩu trang thời dịch… nhưng không xuất được

Vừa qua đã có hàng triệu chiếc khẩu trang từ một số doanh nghiệp dệt may ở Việt Nam như TNG, Tổng Công ty May 10, Giovanni Group… đã được xuất sang châu Âu, đồng thời vẫn tiếp tục nhận các đơn hàng khác. Những “tín hiệu” đáng mừng này cũng cho thấy, hiện nay tại nước ngoài, khẩu trang vẫn đang là mặt hàng nóng khi “cung” không đáp ứng được “cầu” từ thị trường. Chính vì vậy mà khẩu trang vô tình trở thành ngành công nghiệp mới, đang bùng nổ tại nhiều nước. Tại Việt Nam có không ít doanh nghiệp dệt may đã chuyển sang làm khẩu trang, coi đây như một “cứu cánh” trong khó khăn bởi ảnh hưởng từ dịch bệnh Covid-19.

Đã có nhiều doanh nghiệp tập trung đầu tư vào dây chuyền sản xuất, công nghệ làm khẩu trang, nhưng khi nhận được các đơn hàng từ đối tác nước ngoài và xuất sang thì lại “ngã ngửa” người khi bị “tắc” do không có chứng chỉ để nhập khẩu. Theo ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục xuất nhập khẩu Bộ Công Thương, khẩu trang cũng như các thiết bị phòng hộ cá nhân khác đều là những mặt hàng có liên quan đến sức khỏe, sự an toàn của người sử dụng. Do vậy, các nước nhập khẩu thường có những tiêu chuẩn về chất lượng đối với các mặt hàng này. Đối với các thị trường như châu Âu và Mỹ, các tiêu chuẩn này là bắt buộc. Do vậy, các doanh nghiệp không đạt chuẩn, hàng hóa sẽ gặp khó khăn khi nhập khẩu và bị trả lại. Về vấn đề này, Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và châu Âu cũng đã khuyến cáo các doanh nghiệp xuất khẩu khẩu trang, quần áo bảo hộ y tế sẽ buộc phải đáp ứng tiêu chuẩn của châu Âu. Sản xuất đại trà khẩu trang, đồ bảo hộ y tế mà không theo tiêu chuẩn kỹ thuật nào thì có thể sẽ không xuất khẩu được vào châu Âu, gây dư thừa, thiệt hại về kinh tế.

Theo ông Nguyễn Trọng Phi - Chủ tịch Giovanni Group, trên thế giới chỉ có một vài tổ chức cấp chứng nhận nói trên và để hoàn thiện các thủ tục thì có thể mất hằng tháng. Bởi vậy, có không ít doanh nghiệp do không biết đã đầu tư vào dây chuyền, sản xuất khẩu trang, nhưng đang bị “tắc” do thiếu chứng nhận, cho nên buộc phải làm gia công cho những doanh nghiệp lớn.

Thực tế có nhiều doanh nghiệp rất lúng túng khi muốn xin cấp chứng nhận CE và FDA là những tiêu chuẩn phổ biến ở châu Âu và Hoa Kỳ. Nhưng không biết đi từ đâu và làm thủ tục như thế nào. Chủ một thương hiệu dệt may ở Hà Nội cho biết, trong quá trình tìm hướng đưa khẩu trang xuất khẩu sang EU đã nhận được không ít lời mời từ các “cò” để làm chứng chỉ chất lượng trong vòng từ 1 tuần đến 2 tuần. Thế nhưng, cái giá để nhận được các chứng chỉ này cũng lên đến hàng tỷ đồng. Trên thực tế, đã có doanh nghiệp chi tiền để có được chứng chỉ chất lượng, nhưng cuối cùng hàng không xuất đi được vì không đạt yêu cầu chất lượng.

Về vấn đề này, ông Trần Thanh Hải cho biết, cơ quan quản lý nhận được khá nhiều phản ánh từ doanh nghiệp. Một số doanh nghiệp vì tin mà chuyển tiền cho môi giới với hy vọng rút ngắn thời gian xuất được hàng, nhưng rồi “ngã ngửa” khi chứng chỉ chất lượng nhận về là giấy tờ không hợp lệ do đơn vị chứng nhận không đủ thẩm quyền hoặc không được ủy quyền cấp xác nhận. Bởi vậy, hiện nay, vấn đề xin chứng chỉ chất lượng vào thị trường châu Âu, Mỹ vẫn là trở ngại lớn, đây có thể là lý do khiến nhiều doanh nghiệp mất tiền môi giới để có được, nhưng lại rơi vào “bẫy” của họ.

Doanh nghiệp lúng túng tìm hướng đi

Thông tin từ Hiệp hội Dệt May Việt Nam cho biết, hiện nhiều DN Việt Nam đã gửi mẫu và đơn chào hàng sản phẩm khẩu trang vải đi thị trường Mỹ, Úc, Nhật Bản và châu Âu. Tuy nhiên, bên cạnh yêu cầu tiêu chuẩn khá cao của các đối tác, mỗi quốc gia lại đòi hỏi một tiêu chuẩn khác nhau đối với khẩu trang kháng khuẩn.

Theo các chuyên gia, thực tế đang có tình trạng tồn đọng khẩu trang vải của các xưởng may doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ước tính sơ bộ, lượng khẩu trang vải thừa của một doanh nghiệp khoảng từ 3 triệu cái đến 5 triệu cái. Trong dịch bệnh, lượng khẩu trang trong nước không đủ để cung cấp, nhưng khi dịch bệnh đã được kiểm soát, doanh nghiệp đang bị tồn đọng một lượng lớn khẩu trang, tương đương bị chôn vốn hàng tỷ đồng vào khẩu trang. Trong khi đó, để xuất khẩu những chiếc khẩu trang này thì lại không biết cách làm thủ tục và cũng không thể tìm được lối đi.

Chính vì vậy, đã có một số doanh nghiệp Việt “lách” bằng cách dùng giấy chứng nhận lưu thông hàng hóa tự do trong châu Âu và Hiệp hội mậu dịch tự do châu Âu do các tổ chức không được châu Âu công nhận cấp để xuất khẩu khẩu trang, vật tư y tế vào thị trường này. Mặc dù, trong thời điểm dịch bệnh, châu Âu đã nới lỏng các tiêu chuẩn cho các mặt hàng thiết yếu, vật tư y tế nhưng vẫn phải đảm bảo đủ các điều kiện để gắn dấu CE. Ngoài ra, một doanh nghiệp đã xuất hàng chục triệu chiếc khẩu trang sang châu Âu cho PV biết, còn một cách khác để xuất khẩu, chính là làm việc trực tiếp với các đối tác nhập khẩu trang. Yêu cầu họ nhận những chiếc khẩu trang vải bình thường trên “giấy tờ” để được nhập khẩu, còn thực chất sản phẩm vẫn đạt đủ tiêu chuẩn là khẩu trang chống dịch. Tuy nhiên về lâu dài, để khẩu trang có thể được nhập khẩu vào đúng con đường “chính ngạch”, các doanh nghiệp buộc phải có được các chứng nhận. Hiện nay, chỉ có những doanh nghiệp dệt may lớn là có các chứng nhận này. Các doanh nghiệp nhỏ thay vì loay hoay tìm hướng đi, thậm chí là “tiền mất, tật mang” có thể hợp tác, gia công cho những doanh nghiệp lớn có các hợp đồng về khẩu trang.

Về vấn đề này, Bộ Công thương đã khuyến cáo doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ các tiêu chuẩn về mặt hàng khẩu trang, quần áo bảo hộ y tế của thị trường châu Âu để tránh dư thừa, thiệt hại về kinh tế. Cụ thể, các doanh nghiệp muốn xuất khẩu khẩu trang và quần áo bảo hộ y tế vào EU cần đáp ứng các tiêu chuẩn của châu Âu về mặt hàng này. Các doanh nghiệp dệt may có thể tranh thủ khai thác thị trường tại thời điểm này, nhưng để coi đây là một sản phẩm lâu dài, đầu tư quy mô lớn thì cần thận trọng.

Gia Nguyên