Tạo ra bứt phá từ chính con người

Khát vọng phát triển đất nước được Đảng, Nhà nước đề ra trong giai đoạn hiện nay chính là hướng tới quốc gia phồn vinh và hạnh phúc. Để hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước, cần huy động nhiều nguồn lực khác nhau. Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội: “Đã nói đến “vươn mình” thì trước hết phải là yếu tố con người, phải nói đến nguồn lực con người. Chúng ta phải huy động được sức mạnh tối đa của người lao động, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Nguồn lực con người phải được khơi thông, tạo ra bứt phá.

Nếu chúng ta không có đổi mới sáng tạo, không có đổi mới về khoa học công nghệ, không có những người lao động đủ khả năng ứng dụng khoa học công nghệ thì chúng ta không thể có những bước nhảy vọt trong chuyển mình. Thời gian qua, lao động của chúng ta chủ yếu là đi làm thuê, gia công cho các nhà đầu tư của các nước khác. Nhưng bây giờ, chúng ta phải làm chủ trong các chuỗi giá trị tăng cao. Rõ ràng phải thay đổi về trình độ của lao động, thay đổi về khoa học, công nghệ”.

GS.TS Hoàng Văn Cường nhấn mạnh, nguồn lực con người nếu không được khai phá, phát huy và khẳng định được vị thế của mình thì chúng ta không thể vươn mình thành công được. Thứ hai là phải tháo gỡ cơ chế cho các nhà quản lý. Phải bảo vệ, khuyến khích cán bộ dám nghĩ, dám làm. “Nếu không phát huy được năng lực về dám nghĩ, dám làm, sự năng động, sáng tạo, đổi mới của cán bộ quản lý thì chúng ta sẽ không thể có được cơ chế mới. Mà không có cơ chế mới thì không bao giờ có được cuộc bứt phá, vươn mình”, Giáo sư Hoàng Văn Cường nêu quan điểm.

Giáo sư Hoàng Văn Cường phân tích: Chúng ta nhìn lại lịch sử từ khi lập nước năm 1945 đến nay, đặc biệt là 40 năm đổi mới, mỗi lần bứt phá đều là sự thay đổi về cơ chế. “Điển hình như chúng ta thấy Khoán 10 trong nông nghiệp. Phải là sự bứt phá, thay đổi, phá vỡ cơ chế cũ sang cơ chế mới – đó là do có một con người quản lý, người ta dám “vượt rào quy định”. Hoặc là ví dụ khác như thay đổi từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường, đấy cũng là từ những người quản lý, dám “bung ra” cho doanh nghiệp làm ăn...

Vậy thì bây giờ, chúng ta có chủ động tạo ra những cơ chế mới để cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm cũng như có cơ chế để những người dám bứt phá, dám nghĩ, dám làm phải được đánh giá, ghi nhận. Nếu như cứ phải “răm rắp” thực hiện theo đúng quy định, hướng dẫn ra sao làm như thế thì còn gì năng động, còn gì là sáng tạo, mà trở thành “người máy”. Còn nếu như thực sự muốn cán bộ quản lý phát huy sức sáng tạo, thông minh của họ phải cho họ cơ chế được làm khác đi những điều người khác đang làm”, Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường nói.

Đổi mới tư duy, khơi thông thể chế

GS.TS Hoàng Văn Cường lý giải: “Như vậy, rõ ràng khi xây dựng luật, tháo gỡ về thể chế, như đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh, tức là không phải “cầm tay chỉ việc”, không phải xây dựng các quy định chi tiết mà phải đưa ra các nguyên tắc, đưa ra yêu cầu, khung khổ; và phải có “một khoảng” cho người thực thi khi triển khai vận dụng được sáng tạo, người ta phải cân nhắc, để thấy rằng như thế nào là phù hợp, như thế nào là hiệu quả và người ta được quyền quyết định việc đó.

Khi người ta đã quyết định làm thì ta phải chịu trách nhiệm, phải giải trình được rằng nếu làm việc đó sẽ tốt hơn cho thực tế, đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra. Chứ không thể để tình trạng cán bộ hiện nay cứ nói rằng là “tôi không làm được vì pháp luật vướng”. Không thể nói như thế mà phải là “tôi không làm được là do tôi không nghĩ ra được cách làm mới”.

Khi họ đã nghĩ ra được cách làm mới, mặc dù pháp luật không quy định như thế nhưng họ chứng minh được việc làm đó là hiệu quả, mang lại cái tốt, lợi ích chung cho người dân, cho doanh nghiệp thì phải ghi nhận điều đó và tạo điều kiện cho người ta hành động”.

Theo Giáo sư Hoàng Văn Cường, đó chính là cơ chế phát huy tính năng động, sáng tạo và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. “Tóm lại, nếu không tháo gỡ về thể chế cũng sẽ không có đổi mới về nguồn nhân lực”, vị Ủy viên Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội nêu rõ.

Giáo sư Hoàng Văn Cường phân tích thêm: “Trước nay, chúng ta vẫn cứ nói rằng, vướng mắc về thể chế, “đụng” đến đâu cũng nói vướng quy định này, vướng quy định kia, thể chế là “nút thắt”. Đến thời điểm này thì chúng ta đều nhìn thấy rất rõ và quyết tâm phải thay đổi hoàn toàn tư duy về xây dựng pháp luật, tư duy về thể chế. Điều này được thể hiện rất rõ khi trước đây chỉ dùng 1 luật để sửa 1 luật, nhưng mới đây là dùng 1 luật sửa nhiều luật. Đấy chính là dấu hiệu “không thể ngồi chờ được nữa” mà phải sửa đồng bộ các luật liên quan.

Hoặc là có những luật vừa mới ban hành kỳ trước thì kỳ sau phải sửa ngay… để thấy rằng, chúng ta không còn “nặng nề” câu chuyện phải giữ tính bền vững mà chấp nhận “theo sát hơi thở cuộc sống”. Quốc hội không nghi ngại chuyện kỳ trước vừa bấm nút thông qua, kỳ sau lại bấm nút sửa đổi. Quốc hội có thể họp ngoài giờ hành chính, họp cả buổi tối, cả ngày nghỉ, các cơ quan của Quốc hội cũng thường xuyên sáng đèn làm việc, luôn luôn hướng đến sự đồng hành nhanh nhất để tháo gỡ thể chế. Qua đó, để thấy rõ câu chuyện đã đến lúc phải đổi mới về tư duy thể chế. Có như thế chúng ta mới bứt phá, vươn mình được”.

Cùng quan điểm đổi mới về thể chế, Tiến sĩ Đỗ Đức Hồng Hà - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội nêu rõ, đổi mới tư duy, quan điểm, quy trình xây dựng luật là một trong những yêu cầu, nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách thời gian tới nhằm tạo đột phá mạnh mẽ hơn về thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn, huy động và khơi thông mọi nguồn lực để đưa đất nước vững bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Để đạt được mục tiêu Việt Nam trở thành nước phát triển vào năm 2045, vấn đề thể chế là then chốt.

Tiến sĩ Đỗ Đức Hồng Hà cho rằng, để tiếp tục hiện thực hóa yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, trong quy trình xây dựng pháp luật cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV vừa qua. Trong đó, vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển. Tư duy quản lý không cứng nhắc, dứt khoát từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”.

Tuyệt đối không hành chính hoá hoạt động của Quốc hội; luật hoá các quy định của Nghị định và Thông tư. Bám sát thực tiễn để xây dựng các quy định pháp luật phù hợp; vừa làm vừa rút kinh nghiệm; không nóng vội, nhưng cũng không cầu toàn, để mất thời cơ; lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể; thường xuyên đánh giá hiệu quả, chất lượng chính sách sau ban hành để kịp thời điều chỉnh bất cập, mâu thuẫn, giảm thiểu thất thoát, lãng phí các nguồn lực; chủ động phát hiện và tháo gỡ nhanh nhất những “điểm nghẽn” có nguyên nhân từ các quy định của pháp luật.

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”; cải cách triệt để thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp. Tập trung kiểm soát quyền lực trong xây dựng pháp luật, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là trách nhiệm người đứng đầu, kiên quyết chống tiêu cực, “lợi ích nhóm”.

Chủ động, tích cực, khẩn trương xây dựng hành lang pháp lý cho những vấn đề mới, xu hướng mới (nhất là những vấn đề liên quan đến cách mạng 4.0, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh…) tạo khung khổ pháp lý để thực hiện thành công cuộc cách mạng về chuyển đổi số, tạo đột phá cho phát triển đất nước những năm tiếp theo.

Khơi thông những cản trở trong việc tiếp cận vốn

Nêu ý kiến về việc đề nghị tiếp tục nghiên cứu, triển khai các giải pháp thiết thực, cụ thể nhằm khơi thông điểm nghẽn tiếp cận vốn cho các doanh nghiệp tư nhân, Đại biểu Quốc hội, Anh hùng lao động thời kỳ đổi mới Nguyễn Như So cho rằng, nguồn vốn là trái tim, dòng tiền là dòng máu nuôi sống doanh nghiệp, thế nhưng doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa lại gặp rất nhiều khó khăn, cản trở trong việc tiếp cận vốn.

Ông Nguyễn Như So phân tích, chỉ khoảng 30% doanh nghiệp vừa và nhỏ có khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng, trong khi đó, các doanh nghiệp này cần rất nhiều nguồn lực tài chính để mở rộng quy mô, đầu tư vào công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh. Việc thiếu vốn làm giảm khả năng phát triển và đổi mới sáng tạo, đẩy doanh nghiệp vào vòng xoáy “chết yểu”. Do vậy, cần tiếp tục điều hành lãi suất theo hướng duy trì lãi suất thấp, ưu đãi hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn; khuyến khích các ngân hàng thương mại áp dụng hình thức đánh giá tín nhiệm doanh nghiệp để mở rộng cho vay tín chấp đối với các doanh nghiệp có dự án, phương án sản xuất kinh doanh khả thi.

Đồng thời, cần nghiên cứu, triển khai các chính sách ưu đãi đặc thù đủ mạnh, có sự phân hóa trong các lĩnh vực về thuế, đất đai nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân trong nước, đặc biệt doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, các doanh nghiệp đầu tàu có tiềm năng phát triển lớn. Bên cạnh đó, việc thiết lập các “hàng rào kỹ thuật thông minh” sẽ bảo vệ doanh nghiệp tư nhân trong nước trước sự cạnh tranh gay gắt từ hàng hóa nước ngoài, là chìa khóa vàng giúp doanh nghiệp trong nước có thể đứng vững trước sóng gió của thị trường toàn cầu, đảm bảo cho sản xuất nội địa không bị thua ngay trên sân nhà.

Đại biểu Nguyễn Như So cũng kiến nghị cần đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện cơ chế, chính sách, hành lang pháp lý, triển khai quyết liệt và đánh giá hiệu quả của mô hình thí điểm theo Nghị quyết 98 của Quốc hội, có các giải pháp thiết thực hỗ trợ doanh nghiệp phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, ứng phó với biến đổi khí hậu – một trong những thách thức lớn mà Việt Nam phải đối mặt. Cần khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các dự án sản xuất bền vững, ứng dụng công nghệ xanh nhằm thực hiện mục tiêu “phát thải ròng bằng 0” vào năm 2050… Đó chính là khơi thông nguồn lực để Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới.

Đưa văn hóa “song hành” cùng sự phát triển toàn diện của đất nước

Trong dòng chảy lịch sử, văn hóa luôn là cội nguồn sức mạnh, là nền tảng tinh thần vững chắc để dân tộc Việt Nam vượt qua muôn vàn thử thách, định hình bản sắc và khẳng định vị thế trên bản đồ thế giới. Tuy nhiên, bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên của hội nhập sâu rộng và phát triển bền vững, văn hóa không chỉ là di sản mà còn là động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cải thiện đời sống xã hội và xây dựng bản sắc quốc gia hiện đại.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, dù giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển bền vững, tuy nhiên, giai đoạn hiện nay, văn hóa ở Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều “điểm nghẽn” lớn, đặc biệt liên quan đến nguồn lực. Đây không chỉ là vấn đề thiếu thốn về tài chính mà còn là sự hạn chế trong cơ chế, chính sách, nhân lực và sự nhận thức của xã hội đối với văn hóa…

PGS.TS Bùi Hoài Sơn chỉ ra rằng, điểm nghẽn về nguồn lực đang là thách thức lớn, nhưng cũng mở ra cơ hội để nhìn nhận lại vai trò của văn hóa trong sự phát triển của đất nước. Để vượt qua những rào cản này, cần có một tư duy chiến lược toàn diện, đặt văn hóa vào trung tâm của các chính sách phát triển, đồng thời thúc đẩy sự tham gia của toàn xã hội trong việc chung tay bảo vệ và phát triển các giá trị văn hóa.

“Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa ra đời như một cú hích chiến lược, một bước chuyển mình mạnh mẽ nhằm khai thác, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa trong thời đại mới. Đây không chỉ là sự đầu tư về tài chính mà còn là sự đầu tư về trí tuệ, sáng tạo và tâm huyết cho một nền văn hóa không ngừng đổi mới, bền vững và hội nhập.

Hành trình này không chỉ đơn thuần hướng tới việc bảo vệ di sản, mà còn mở rộng cánh cửa cho sáng tạo, khuyến khích những giá trị văn hóa mới, đưa văn hóa thực sự trở thành nguồn lực quốc gia, song hành cùng sự phát triển toàn diện của đất nước trong kỷ nguyên vươn mình”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Huy động sức dân, thu hút doanh nghiệp trong nước

Theo các chuyên gia, hạ tầng giao thông có sứ mệnh “đi trước mở đường”, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. “Về nguồn lực huy động để đầu tư cho các dự án trong tương lai, chúng ta phải tính đến huy động sức dân vì nguồn lực trong dân là rất lớn. Nếu phát hành trái phiếu với lãi suất đủ hấp dẫn thì người dân sẽ sẵn sàng mua; ngân sách chưa đảm bảo thì có thể đi vay, nhưng vay trong dân tất nhiên tốt hơn vay nước ngoài, vì lợi nhuận chính người dân trong nước được hưởng, không dịch chuyển ra bên ngoài. Điều quan trọng nhất là khơi dậy được tinh thần tự hào dân tộc để đóng góp vào công trình quan trọng của quốc gia”, Đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai bày tỏ.

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam sắp được triển khai là công trình có quy mô lớn nhất từ trước đến nay với dự kiến tổng chi lên tới gần 70 tỷ USD. Về lâu dài, việc đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam trở thành xương sống của hạ tầng giao thông, giúp rút ngắn thời gian đi lại từ Hà Nội đến Thành phố Hồ Chí Minh và ngược lại, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế, liên kết vùng và đô thị dọc tuyến. Các chuyên gia nhận định, đây là sự cần thiết để có bước đột phá về hạ tầng, tạo tác động tích cực và lan tỏa đến tăng trưởng kinh tế cũng như bảo đảm an sinh xã hội của đất nước.

Bàn về vấn đề khơi thông nguồn lực hạ tầng giao thông, Tiến sĩ Nguyễn Văn Thân, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận định, hiện nay nguồn vốn trong dân rất lớn. Các doanh nghiệp tư nhân huy động nguồn vốn trong dân rất giỏi, rất đúng luật, thông qua các dự án về trái phiếu doanh nghiệp, các dự án bất động sản... Do đó, Tiến sĩ Nguyễn Văn Thân cho rằng, cần huy động nguồn vốn chính vào các dự án trọng điểm về hạ tầng giao thông từ trong dân với một lãi suất hấp dẫn, cố gắng hạn chế tối đa nguồn vốn của nước ngoài.

“Nên huy động các doanh nghiệp lớn trong nước tham gia vào dự án giao thông trọng điểm quốc gia. Đây là một điều rất tích cực, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước phát triển, đóng góp cho lợi ích nước nhà. Chúng ta cần khơi thông, huy động nhiều nguồn lực để đất nước bước vào Kỷ nguyên mới, ngang tầm thời đại”, Tiến sĩ Nguyễn Văn Thân nhìn nhận.

Trung ương đã xác định mục tiêu tổng quát năm 2025 là năm tăng tốc, bứt phá, tháo gỡ khó khăn, vượt qua thách thức; trên cơ sở đó tạo tiền đề, nền tảng vững chắc để đất nước bước vào Kỷ nguyên mới, Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, trở thành quốc gia giàu mạnh, thịnh vượng và nhân dân ngày càng hạnh phúc, ấm no. Các chuyên gia cho rằng, muốn hiện thực hóa khát vọng, mục tiêu đã đề ra, việc khơi thông các nguồn lực là vô cùng quan trọng. Trong đó, đặt con người làm trung tâm, khơi dậy sức mạnh nội sinh và tinh thần dân tộc là yếu tố quyết định thành công.

Nguyễn Hường