Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chiều 22/10, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, trên cơ sở tiếp thu ý kiến của đa số các vị đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ tên gọi của dự thảo Luật là “Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở”, đồng thời điều chỉnh bố cục của dự thảo Luật để làm rõ hơn cách thức tổ chức thực hiện dân chủ cơ sở trong từng loại hình và vai trò, trách nhiệm của các cơ quan Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Đáng chú ý, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, các vị đại biểu Quốc hội đều tán thành việc chuyển quy định về Thanh tra nhân dân từ Luật Thanh tra hiện hành sang quy định trong dự thảo Luật này. Tuy nhiên, việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở loại hình cơ sở nào thì còn có ý kiến khác nhau. 

Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật nêu rõ: Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng, thiết chế Ban Thanh tra nhân dân đã và đang phát huy hiệu lực, hiệu quả trong việc bảo đảm để người dân thực hiện dân chủ ở một số loại hình cơ sở.

Tuy nhiên, nếu chỉ quy định thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở một số loại hình cơ sở (gồm ở xã, phường, thị trấn, cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp Nhà nước như hiện nay) thì vô hình trung tạo ra sự phân biệt với người lao động ở các tổ chức có sử dụng lao động khu vực ngoài công lập; khiến cho người lao động tại khu vực này thiếu cơ chế để thực hiện quyền kiểm tra, giám sát của mình ở cơ sở trong khi đây mới là khu vực cần được hỗ trợ tích cực để người lao động có thể thực hiện đầy đủ các quyền của mình. 

Qua tham khảo ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học và các đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của dự thảo Luật cho thấy, việc thành lập, duy trì Ban Thanh tra nhân dân là hết sức cần thiết cho việc thực hiện dân chủ ở cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập bởi thiết chế này vừa phát huy dân chủ cơ sở, vừa có đóng góp vào công cuộc đấu tranh, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hiện nay.

Tương tự như vậy, đối với khu vực ngoài Nhà nước, với vai trò, trách nhiệm của mình, Ban Thanh tra nhân dân có thể phát hiện từ sớm về những hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật để cảnh báo, đề xuất, kiến nghị với cơ quan, cá nhân có thẩm quyền, qua đó góp phần tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong khu vực tư, bảo vệ quyền dân chủ, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân.

Cũng theo Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng, việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở các tổ chức có sử dụng lao động như trong dự thảo Luật sẽ tạo cơ sở pháp lý để tổ chức Công đoàn có thể hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, từ đó Công đoàn có thể phát huy rộng rãi vai trò của mình trong tất cả các loại hình tổ chức, doanh nghiệp kể cả ở những nơi chưa thành lập được tổ chức Công đoàn cơ sở.  

"Với những lý do nêu trên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo ý kiến của đa số các vị đại biểu Quốc hội theo hướng quy định việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở tất cả các loại hình cơ sở (kể cả các tổ chức có sử dụng lao động khu vực ngoài Nhà nước) nhằm bảo đảm sự bình đẳng và tạo cơ chế để nhân dân, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thực hiện quyền kiểm tra, giám sát ở cơ sở", ông Hoàng Thanh Tùng nêu.

Cũng liên quan đến Ban Thanh tra nhân dân (Chương V của dự thảo Luật trình Quốc hội cho ý kiến), ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý các quy định về cơ cấu tổ chức, nhiệm kỳ và tiêu chuẩn thành viên Ban Thanh tra nhân dân ở từng loại hình cơ sở.

Một nội dung khác đáng chú ý là, không quy định Chủ tịch UBND cấp xã, người đứng đầu cơ quan, đơn vị được quyền giao Ban Thanh tra nhân dân ở xã, phường, thị trấn xác minh những vụ việc nhất định nhằm đảm bảo tính chủ động, độc lập, khách quan của Ban Thanh tra nhân dân.

Quy định Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã có trách nhiệm hướng dẫn và hỗ trợ kinh phí hoạt động cho Ban Thanh tra nhân dân ở xã, phường, thị trấn. Cùng với đó, Ban Chấp hành Công đoàn cơ quan, đơn vị, tổ chức có trách nhiệm hướng dẫn và hỗ trợ kinh phí hoạt động cho Ban Thanh tra nhân dân ở tổ chức có sử dụng lao động. 

Gia Phát