Khi tình hình nhân đạo ngày càng trở nên tồi tệ

Theo con số được Cao ủy LHQ về người tị nạn (UNHCR) đưa ra ngày 4/4, đã có hơn 4,2 triệu người tị nạn Ukraine rời khỏi nước này kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch tại đây vào ngày 24/2. Ngoài ra, còn có gần 205.500 người không mang quốc tịch Ukraine nhưng sống, học tập và làm việc tại nước này phải chạy sang các nước khác lánh nạn. Bên cạnh đó, tính đến giữa tháng 3, ước tính gần 6,48 triệu người đã phải rời bỏ nhà cửa và di chuyển đến những địa phương khác nhau tại Ukraine.

Đây là sự gia tăng đáng quan ngại nếu biết rằng cách đây chỉ chưa đầy một tháng, con số này, cũng chính thống kê của UNHCR mới chỉ dừng lại ở con số 2,2 triệu người. Trung bình có ít nhất 117.000 người rời khỏi Ukraine mỗi ngày kể từ ngày 24/2. Điều đáng quan ngại là phụ nữ và trẻ em chiếm đến 90% trong số những người đã phải tháo chạy khỏi Ukraine và như cảnh báo của LHQ, những người sơ tán phải đối mặt với vô số nguy cơ như nạn buôn người và bóc lột.

Cũng từ thời điểm trung tuần tháng 3/2022, cơ quan này đã ước tính chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine có thể sẽ buộc tổng cộng hơn 4 triệu người phải rời khỏi Ukraine. Và chỉ chưa đầy một tháng sau, ước tính ấy đã trở thành sự thực. Như nhìn nhận của UNHCR, đó là tốc độ di cư nhanh chưa từng thấy kể từ Chiến tranh thế giới lần thứ 2 và với tốc độ và quy mô như hiện tại, làn sóng di cư rời khỏi Ukraine hoàn toàn có thể trở thành “cuộc khủng hoảng di cư lớn nhất thế kỷ này” và “tồi tệ nhất kể từ Thế chiến thứ II”.

Nhu cầu nhân đạo đang tăng lên từng phút

Trước những con số ngày càng tồi tệ, trong cuộc họp báo diễn ra hôm 23/3, ông Michael Ryan - Giám đốc phụ trách xử lý các tình huống khẩn cấp của WHO, đã thốt lên rằng, ông chưa từng ghi nhận nhu cầu nhân đạo phức tạp trong cuộc khủng hoảng phát triển nhanh chóng đến vậy và cần phải có sự hỗ trợ lớn hơn nữa cho Ukraine trong những tuần tới. Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) thuộc LHQ thì lên tiếng khẳng định: “Nhu cầu nhân đạo đang tăng lên từng phút khi ngày càng có nhiều người chạy trốn khỏi cuộc giao tranh ở Ukraine”.

Tuy nhiên, tìm lối thoát cho một nhu cầu nhân đạo gia tăng nhanh chóng và phức tạp đến vậy không hề là việc đơn giản. Cách đây chưa lâu, bà Ylva Johansson - Ủy viên của Liên minh châu Âu (EU) về các vấn đề nội vụ, đã cảnh báo cuộc khủng hoảng người tị nạn Ukraine là “thách thức lớn” đối với khối này.

Nhưng tính chất nhân đạo cấp bách của tình hình, nhất là tình trạng bạo lực tại Ukraine đã lên tới mức báo động, nguy cơ trẻ em tại đây đang đối mặt với nạn đói (một nửa trong tổng số 3,2 triệu trẻ em ở Ukraine không có đủ lương thực tối thiểu để tồn tại), nước sinh hoạt, các dịch vụ vệ sinh tối thiểu, lương thực và đồ chăm sóc y tế đều trong tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng… đã khiến việc tìm kiếm giải pháp cho cuộc khủng hoảng nhân đạo này ngày càng trở nên cấp bách.

Ngày 9/4, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen thông báo, sự kiện gây quỹ tại Ba Lan nhằm hỗ trợ người dân Ukraine bị ảnh hưởng bởi xung đột Nga - Ukraine đã nhận được cam kết hỗ trợ quyên góp, vay và trợ cấp từ cộng đồng quốc tế lên tới 10,1 tỷ Euro. Cũng theo chương trình gây quỹ này, các chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân đã cam kết hỗ trợ 4,1 tỷ Euro, phần lớn sẽ được phân phối qua chính phủ Ukraine và LHQ.

Các thể chế tài chính của Liên minh châu Âu (EU) cũng sẽ cung cấp các khoản cho vay và trợ cấp 5 tỷ Euro, nhằm hỗ trợ về nhà ở, giáo dục và chăm sóc sức khỏe cho những người tị nạn Ukraine tới các quốc gia EU. Bên cạnh đó, ngày 11/4, Giám đốc Tổ chức Phụ nữ của LHQ Sima Bahous cũng kêu gọi có các biện pháp hữu hiệu để bảo vệ phụ nữ và trẻ em ở Ukraine, như cần tiến hành điều tra độc lập, làm rõ những thông tin này.

Trước đó, EU cũng đã có những biện pháp nhằm đối phó như quyết định miễn thị thực, cho phép những người tị nạn có thể sống và làm việc tại bất cứ quốc gia thành viên nào trong thời gian 3 năm. Bản thân nhiều quốc gia EU cũng đã có những biện pháp hỗ trợ riêng như thiết lập các trung tâm tiếp nhận dọc biên giới với Ukraine để hỗ trợ người tị nạn về thức ăn, chỗ ở và y tế; mở lại các trại tị nạn…

Tuy nhiên, đây mới chỉ là những biện pháp tạm thời. Hệ lụy từ cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ này đã không chỉ dừng lại ở chuyện thiếu ăn thiếu mặc, mà còn vô vàn những hệ lụy xã hội, tinh thần không thể đo đếm hết như câu chuyện thất học, thiếu hụt các chăm sóc tối thiểu, chưa kể, như đã nói, còn là nguy cơ trẻ em, phụ nữ - đối tượng tị nạn chủ yếu - bị bạo lực, bị cưỡng bức, bị lọt vào tầm ngắm của các băng nhóm buôn người…

Thế nên, giải pháp căn cơ nhất, như lời kêu gọi của Giám đốc các chương trình khẩn cấp của Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF) Manuel Fontaine, vẫn là: chấm dứt cuộc xung đột ở Ukraine. Thế nhưng tới thời điểm này, mọi việc vẫn chỉ đang dừng lại ở kêu gọi và mong muốn. Nên nhớ, cho đến nay, kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine ngày 24/2, HĐBA LHQ đã tiến hành 15 cuộc họp và Đại hội đồng LHQ đã bỏ phiếu 3 lần về vấn đề Ukraine. Tuy nhiên, mọi sự vẫn chưa đạt được kết quả khả quan nào.

Hà Trang