Bởi cho tới thời điểm này, không thể phủ nhận năm 2022 là một năm có quá nhiều những mối bất ổn với những cuộc xung đột khủng hoảng dai dẳng, gây nên những hệ lụy toàn cầu.

1. Ngày 1/11, Nhà xuất bản Từ điển Collins công bố “permacrisis” (tạm dịch: khủng hoảng vĩnh cửu) là từ nổi bật nhất năm 2022. Theo nhà xuất bản danh tiếng có tuổi đời hơn 200 năm này, “permacrisis” - thuật ngữ xuất hiện từ những năm 1970 - có thể phản ánh một cách chân xác nhất, khái quát nhất về bức tranh thế giới năm 2022, một khoảng thời gian mà theo Từ điển Collins là quá đỗi sóng gió, thậm chí là năm thực sự thảm hoạ (a truly disastrous year for so many people) mà nhân loại đã phải trải qua.

Cũng theo Từ điển Collins, sở dĩ NXB chọn “permacrisis” mà không phải là một cụm từ nào khác chỉ sự bất ổn bởi nó diễn tả được trọn vẹn “trạng thái của thế giới năm 2022”, theo đó là một thế giới “long-term instability and instability” - bất ổn kéo dài và không ổn định. Theo ông Alex Beecroft, người đứng đầu Collins Learning, “permacrisis” mô tả một cách trọn vẹn “trải nghiệm” của việc vượt qua biến động do Brexit gây ra, đại dịch, thời tiết khắc nghiệt, chiến tranh ở Ukraine, bất ổn chính trị, thắt chặt năng lượng và khủng hoảng giá sinh hoạt.

Ngoài “permacrisis”, bản danh sách các “ứng cử viên từ của năm” cũng cho ta thấy cũng khía cạnh, vấn đề, sự biến nổi bật trong năm 2022 vừa qua. Đó là “partygate” - tiệc tùng - ám chỉ tình trạng hỗn loạn chính trị đang bao trùm Vương quốc Anh sau khi Thủ tướng khi đó là Boris Johnson, bị cáo buộc tổ chức các bữa tiệc bất hợp pháp tại văn phòng của ông trong giai đoạn phong tỏa chống dịch COVID-19. 

“Kyiv” ám chỉ đến cuộc chiến tại Ukraine, “Lawfare” đề cập đến việc sử dụng quyền hạn hợp pháp để đe dọa hoặc cản trở đối thủ, “Warm banks” liên quan tới việc giá năng lượng tăng cao và không gian nơi mọi người có thể tìm đến để sưởi ấm, “carolean” có nguồn gốc từ “carolus” trong tiếng Latinh có nghĩa là Charles, biểu thị những thứ liên quan tới Charles III - vị vua mới của Anh, “sportwashing” ám chỉ tới các quốc gia  sử dụng thể thao như một phương thức cải thiện danh tiếng, vị thế đất nước hoặc dùng thể thao để phân tán dư luận khỏi những vấn đề đang gây tranh cãi…

Năm 2021, NFT đã được Từ điển Collins vinh danh là từ của năm 2021. NFT - viết tắt của “non-fungible tokens” (mã thông báo không thể thay thế) - là các vật phẩm kỹ thuật số có các chứng nhận về tính xác thực và quyền sở hữu được đăng ký trên chuỗi khối (blockchain), công nghệ đứng sau sự phát triển của tiền điện tử. Còn Từ điển Collins định nghĩa NFT là “chứng chỉ kỹ thuật số độc nhất, tồn tại trên blockchain, dùng để ghi lại quyền sở hữu một tài sản như tác phẩm nghệ thuật hoặc đồ sưu tầm”. Theo báo cáo của DappRadar, tổng doanh số bán của thị trường NFT đạt 24,9 tỷ USD vào năm 2021- một con số rất ấn tượng.

2. Sự lựa chọn của Từ điển Collins có lẽ nhận được sự tán đồng của nhiều người. Ngày 19/10, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh giá dịch COVID-19 vẫn gây tình trạng khẩn cấp toàn cầu sau gần 3 năm. Ủy ban khẩn cấp của WHO cho rằng dù hiện nay, người dân tại nhiều khu vực dường như tin rằng dịch COVID-19 đã chấm dứt nhưng đây vẫn là một sự cố y tế cộng đồng có thể tiếp tục gây tác động bất lợi và mạnh mẽ tới sức khỏe của người dân trên toàn thế giới. Kể cả khi số ca tử vong hằng tuần vì COVID-19 đã xuống mức thấp nhất tính từ khi đại dịch bùng phát, COVID-19 vẫn là căn bệnh gây tử vong nhiều hơn so với những bệnh khác do virus gây ra.

Cuộc xung đột Nga - Ukraine bùng nổ từ tháng 2/2022 và cho tới nay vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt nếu không vẫn nói là thêm phần căng thẳng, khó lường. Báo chí phương Tây thậm chí còn đặt câu hỏi rằng “cuộc chiến tại Ukraine phải chăng sẽ không có hồi kết?”, rằng liệu có phải Tổng thống Putin sẽ không dừng chiến dịch quân sự? Việc Nga gần đây sáp nhập 4 vùng lãnh thổ tại Ukraine càng khiến căng thẳng giữa Nga với Ukraine nói riêng, với phương Tây nói chung leo thang hơn nữa.

Cuộc chiến tại Ukraine không chỉ ảnh hưởng tới riêng hai quốc gia này mà còn khiến cả thế giới chịu vô số những hệ lụy: tác động tới chuỗi cung ứng toàn cầu, giá năng lượng và giá lương thực tăng cao làm thui chột những hy vọng phục hồi sau đại dịch COVID-19. Đồng euro có thời điểm đã giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm so với đồng USD, còn rủi ro suy thoái gia tăng. Tác động kinh tế từ xung đột Nga - Ukraine hiện hữu trên bàn ăn của từng gia đình châu Âu.

Trong năm 2022, ước tính một hộ gia đình Ý sẽ phải chi thêm 681 USD để mua thực phẩm. Tại cuộc họp thường niên năm 2022 của Diễn đàn kinh tế thế giới vừa tổ chức tháng 10/2022 tại Thụy Sĩ, Tổng Giám đốc Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva nhấn mạnh, thời gian gần đây, tương lai kinh tế toàn cầu ngày càng ảm đạm, có thể phải đối mặt với thách thức lớn nhất kể từ sau Thế Chiến 2. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hồi tháng 8 đã tuyên bố rằng thế giới đang đối mặt với một loạt cuộc khủng hoảng và sắp kết thúc giai đoạn dư dả...

Bên cạnh đó, năm 2022 còn hàng loạt sự biến đã xảy ra: Ông Abe bị ám sát, Chính phủ Anh liên tục trong hỗn loạn, biến đổi khí hậu dữ dội trên toàn cầu, khủng hoảng súng tại Mỹ… tất cả đã biến 2022 trở thành một năm với quá nhiều những trải nghiệm đáng quên.

Qua một năm với quá nhiều những lo toan, bất ổn, máu và nước mắt. Và vì thế, hai chữ an bình có lẽ đang là nỗi khát khao cháy bỏng của nhân loại, không chỉ trong năm 2023 tới.

Hà Trang