Qua kiểm toán Chuyên đề đánh giá tính hiệu quả các chính sách ưu đãi đầu tư và việc đầu tư xây dựng dự án đối với KKT Vân Phong, tỉnh Khánh Hòa và các KCN, CCN trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa, Lâm Đồng, Phú Yên, Ninh Thuận giai đoạn 2020-2022, theo đánh giá của KTNN, nhìn chung, giai đoạn 2020-2022, các địa phương đã thực hiện quản lý nhà nước đối với KKT Vân Phong, các KCN, CCN trên địa bàn đảm bảo theo Nghị định số 82/2018/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý KCN, KKT và Nghị định số 68/2017/NĐ-CP, Nghị định số 66/2020/NĐ-CP về quản lý, phát triển CCN. Việc đầu tư thành lập, phát triển các KCN, CCN tại 4 tỉnh đã góp phần giải quyết việc làm, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế cho các địa phương. Việc áp dụng chính sách ưu đãi tiền thuê đất, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế thu nhập doanh nghiệp cơ bản đảm bảo theo quy định.

Kiến nghị xử lý hơn 7 tỷ đồng qua kiểm toán tại 4 địa phương

Tuy nhiên, KTNN đã phát hiện nhiều sai sót, bất cập; yêu cầu phải xử lý tài chính và xử lý khác hơn 7 tỷ đồng. Cùng với đó, KTNN đưa ra nhiều đánh giá liên quan đến việc chấp hành pháp luật, chính sách ưu đãi đầu tư và việc đầu tư xây dựng dự án tại 4 tỉnh.

Cụ thể, tại tỉnh Khánh Hòa, KTNN phát hiện tình trạng cấp giấy chứng nhận đầu tư chưa phù hợp với quy hoạch tại 02 dự án; 28 dự án đầu tư chậm tiến độ nhiều năm và 03 dự án chậm tiến độ sử dụng đất so với tiến độ ghi trong dự án đầu tư. Đáng chú ý, có tới 55 trường hợp vị trí đất trong KKT giai đoạn 2020-2022 chưa ra thông báo tiền thuê đất dẫn đến chậm huy động vào NSNN, trong đó có 17 trường hợp chưa xác định rõ nhiệm vụ tính, thông báo tiền thuê đất của Cơ quan Thuế hay của Ban Quản lý KKT Vân Phong do các đơn vị này không có dự án đầu tư trong KKT (không thuộc Danh mục các dự án đầu tư do Ban Quản lý KKT Vân Phong quản lý).

KTNN phân tích rõ, quy định tại Nghị định số 126/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế còn chưa rõ ràng và chưa thống nhất với Nghị định số 35/2022/NĐ-CP quy định về quản lý KCN và KKT dẫn đến không có cơ quan nào chịu trách nhiệm tính và thông báo nghĩa vụ tài chính về đất đai đối với trường hợp các đơn vị không có dự án đầu tư trong KKT.

UBND tỉnh Khánh Hòa chưa thực hiện hỗ trợ giá thuê mặt bằng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tại các KCN, CCN trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn 2021-2025 theo Nghị quyết số 16/2020/NQ-HĐND của HĐND tỉnh.

Cùng với đó, 02 doanh nghiệp kê khai ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và 01 trường hợp ưu đãi tiền thuê đất chưa đúng quy định; 05 dự án tại KKT Vân Phong, KCN và 02 dự án tại CCN chậm quyết toán dự án hoàn thành nhiều năm. Có 04 dự án khu tái định cư chưa phát huy hiệu quả theo mục tiêu đầu tư dự án, ảnh hưởng đến hiệu quả của nguồn vốn đầu tư từ NSNN.

Còn tại tỉnh Lâm Đồng, bất cập lớn được KTNN chỉ ra là tỉnh đã thành lập 02 CCN khi chưa có doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật hoặc đơn vị được giao nhiệm vụ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật - điều này vi phạm quy định tại điểm b khoản 1 Điều 10 và khoản 2 Điều 15 Nghị định số 68/2017/NĐ-CP.

Cùng với đó, 01 CCN được UBND tỉnh chấp thuận chủ trương đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư thực hiện đầu tư hạ tầng kỹ thuật trước khi thành lập CCN là không đúng theo quy định tại khoản1 Điều 9 Quyết định số 105/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và khoản 1 Điều 15 Nghị định số 68/2017/NĐ-CP.

Theo KTNN, UBND tỉnh Lâm Đồng đã cho thuê đất KCN Lộc Sơn vượt 11,58 ha so với diện tích quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; 23 dự án đầu tư trong KCN được chấp thuận vị trí thực hiện dự án và cho thuê lại đất không phù hợp giữa ngành nghề sản xuất, kinh doanh với quy hoạch chi tiết xây dựng đã được phê duyệt; 12 dự án chưa đưa hoặc chậm đưa đất vào sử dụng.

Bên cạnh đó, 01 doanh nghiệp kê khai ưu đãi thuế Thu nhập doanh nghiệp và 01 trường hợp ưu đãi tiền thuê đất chưa đúng quy định; 09 dự án chậm tiến độ so với quyết định phê duyệt dự án; 03 dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng CCN đã bàn giao đưa vào sử dụng nhưng chưa hoàn thành công tác quyết toán dự án, hạng mục công trình hoàn thành.

Việc tiếp nhận 06 doanh nghiệp đầu tư mới vào KCN Phú Hội trong giai đoan 2020-2022 đã được thực hiện khi chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung; 04 công trình, dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng CCN đã được NSNN hỗ trợ kinh phí đầu tư nhưng chưa được bàn giao đưa vào sử dụng.

Bất cập nữa được KTNN chỉ ra là tỉnh sử dụng NSNN để đầu tư hạ tầng kỹ thuật KCN Lộc Sơn, KCN Phú Hội, trong khi vấn đề này chưa được quy định tại Nghị định số 29/2008/NĐCP và Nghị định số 82/2018/NĐ-CP về quản lý KCN và KKT.

Cần khắc phục những bất cập và hoàn thiện cơ chế, chính sách

Tại tỉnh Phú Yên, phát hiện kiểm toán đáng lưu ý là một số chính sách ưu đãi và hỗ trợ đầu tư vào các KCN do Ban Quản lý KKT Phú Yên tham mưu UBND tỉnh ban hành tại Quyết định số 2159/2008/QĐ-UBND không có trong quy định của pháp luật. UBND tỉnh cũng cho phép Công ty TNHH CCIPY Việt Nam được ổn định mức giá thuê lại đất hàng năm và tiền sử dụng hạ tầng trong suốt thời gian thuê đất, không có trong quy định của pháp luật.

Tương tự như tại tỉnh Lâm Đồng, vấn đề tỉnh Phú Yên sử dụng NSNN để đầu tư hạ tầng kỹ thuật KCN Hòa Hiệp, KCN An Phú, KCN Đông Bắc Sông Cầu cũng chưa được quy định tại Nghị định số 29/2008/NĐ-CP và Nghị định số 82/2018/NĐ-CP.

Tại tỉnh Phú Yên, có 01 dự án đã cho thuê đất khi chưa thực hiện xong việc bồi thường, giải phóng mặt bằng và 01 dự án đã cho thuê đất khi chưa đủ điều kiện để thành lập KCN; 01 dự án chưa được cho thuê lại đất, chưa được cấp giấy phép xây dựng đã triển khai xây dựng và đi vào hoạt động; 29 dự án trong các KCN được chấp thuận vị trí thực hiện dự án và cho thuê lại đất không phù hợp giữa ngành nghề sản xuất, kinh doanh với quy hoạch chi tiết xây dựng được duyệt.

Tỉnh cũng chưa điều chỉnh giá cho thuê lại đất đã phát triển cơ sở hạ tầng tại các KCN trên địa bàn tỉnh sau khi hết thời hạn ổn định 05 năm và mức thu tiền sử dụng cơ sở hạ tầng sau khi hết thời hạn quy định 03 năm; giá cho thuê lại đất đã phát triển cơ sở hạ tầng và thu tiền sử dụng cơ sở hạ tầng tính bằng đồng ngoại tệ (USD) là không đúng quy định.

Bên cạnh đó, tại tỉnh Phú Yên còn có tình trạng ban hành đơn giá xử lý nước thải tại các KCN chưa đúng thẩm quyền; 02 dự án chậm tiến độ so với quyết định phê duyệt dự án, chủ trương đầu tư, 01 dự án chậm lập báo cáo quyết toán dự án hoàn thành, 03 công trình, hạng mục công trình đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật đã bàn giao đưa vào sử dụng nhưng chưa hoàn thành quyết toán dự án và 02 dự án còn nợ đọng xây dựng cơ bản; 01 doanh nghiệp kê khai thuế chưa đúng quy định...

Tại tỉnh Ninh Thuận, KTNN nêu rõ, Ban Quản lý các KCN chưa trình UBND tỉnh ban hành quy định về mức giá cho thuê cơ sở hạ tầng tại KCN Thành Hải khi đến thời hạn phải điều chỉnh giá, chưa thực hiện nội dung kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện mục tiêu đầu tư quy định tại Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư, Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư; kiểm tra chưa đầy đủ các điều khoản cam kết đối với các dự án được hưởng ưu đãi đầu tư.

Trên địa bàn tỉnh, có 01 KCN chưa thực hiện đăng ký giá cho thuê cơ sở hạ tầng theo quy định và 01 KCN chưa xây dựng trạm xử lý nước thải tập trung; 01 doanh nghiệp kê khai ưu đãi thuế Thu nhập doanh nghiệp không đúng quy định; 01 dự án giá trị giải ngân công tác phóng mặt bằng vượt giá trị giải phóng mặt bằng trong tổng mức đầu tư được duyệt làm vượt tổng mức đầu tư dự án nhưng chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh và còn nợ đọng xây dựng cơ bản...

Do đó, ngoài kiến nghị chấn chỉnh, khắc phục những bất cập nêu trên, KTNN yêu cầu UBND của 4 tỉnh chỉ đạo các đơn vị có liên quan tổ chức kiểm điểm làm rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân và xử lý theo quy định của pháp luật.

Đồng thời, KTNN kiến nghị Bộ Tài chính cần phải có hướng dẫn đối với bất cập trong việc tính và thông báo nghĩa vụ tài chính về đất đai phát sinh của các đơn vị không có dự án đầu tư trong KKT do Thông tư số 80/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính chưa điều chỉnh nội dung này.

Với Bộ Tài nguyên và Môi trường, cần xem xét, hướng dẫn địa phương thực hiện thủ tục cho thuê đất đối với dự án đầu tư trong CCN, trong trường hợp CCN được NSNN đầu tư cơ sở ha tầng, đơn vị được giao nhiệm vụ chủ đầu tư không thuộc trường hợp được cho thuê đất để cho thuê lại theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 149 Luật Đất đai năm 2013; trường hợp vượt thẩm quyền, cần báo cáo Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho địa phương.